Σε άμεση εφαρμογή θέτουν το Παρατηρητήριο για τα οικονομικά στοιχεία των Δήμων, τα υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών. Με απόφαση που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ.), δημιουργείται το Ολοκληρωμένο Πλαίσιο Δράσης (Ο.Π.Δ.) των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.). το οποίο συνοψίζει το πενταετές επιχειρησιακό πρόγραμμα δράσης, το ετήσιο πρόγραμμα δράσης και τον ετήσιο προϋπολογισμό των Δήμων και των Νομικών Προσώπων.
Ουσιαστικά πρόκειται για μια νέα διαδικασία ελέγχου των ετήσιων στόχων εσόδων και δαπανών των Δήμων, που προβλέπει τον μηνιαίο έλεγχο της εκτέλεσης του προϋπολογισμού του Δήμου, καθώς και την τροποποίηση του οικονομικού σχεδίου ανά τρίμηνο, εφόσον διαπιστωθεί απόκλιση στους στόχους εσόδων-εξόδων.
Η αναμόρφωση των οικονομικών στόχων είναι υποχρεωτική και μπορεί να επιφέρει περικοπές στο σκέλος των εξόδων που αφορούν ακόμα και τη μισθοδοσία του προσωπικού των ΟΤΑ, τις δαπάνες για επενδύσεις και άλλες λειτουργικές δαπάνες.
Ακόμα, προβλέπεται ότι εφόσον η εκτέλεση του προϋπολογισμού του ΟΤΑ παρουσιάζει για δύο συνεχόμενα τρίμηνα αρνητική απόκλιση σε ποσοστό άνω του 10% και διαπιστωθεί από το Παρατηρητήριο ότι δεν έχει προβεί στα προσήκοντα μέτρα και τις παρεμβάσεις που υποδείχθηκαν από αυτό προς διόρθωση της απόκλισης σε ποσοστό κατώτερο του 10%, ο ΟΤΑ υπάγεται υποχρεωτικά σε Πρόγραμμα Εξυγίανσης.
Η απόφαση των υπουργείων Οικονομικών και Εσωτερικών εστάλη τις προηγούμενες μέρες στους Δήμους του νομού Ρεθύμνου και μέχρι τις 19 Μαρτίου τα Δημοτικά Συμβούλια θα πρέπει να συνεδριάσουν προκειμένου να συζητήσουν το θέμα του Παρατηρητηρίου, να εκφράσουν άποψη και να συμφωνήσουν ή να διαφωνήσουν. Με δεδομένο, ωστόσο, ότι η συγκεκριμένη απόφαση έχει ήδη δημοσιευτεί σε ΦΕΚ (από τις 26/2/2013), άρα αποτελεί νόμο του κράτους, τα μέλη των Δημοτικών Συμβουλίων, ακόμη κι αν είναι αντίθετα ως προς την οικονομική εποπτεία, δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να αποδεχτούν τη διαδικασία.
Το Δημοτικό Συμβούλιο Ρεθύμνου πρόκειται να συνεδριάσει την ερχόμενη Τρίτη, για το συγκεκριμένο ζήτημα.
Ο αντιδήμαρχος Οικονομικών του Δήμου Ρεθύμνου, Τάσος Παπαδουράκης, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» επεσήμανε ότι ο έλεγχος στα οικονομικά των Δήμων είναι απολύτως αποδεκτός, ωστόσο το γεγονός ότι οι ΟΤΑ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον κρατικό προϋπολογισμό και την συνέπεια του αρμόδιου υπουργείου στην χορήγηση πόρων για την ομαλή λειτουργία τους, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα και δυσάρεστες συνέπειες στους ΟΤΑ, από τη στιγμή που πλέον επιβάλλονται τροποποιήσεις και περικοπές σε όλους τους κωδικούς εξόδων των ΟΤΑ, δίχως να εξαιρούνται ούτε καν οι μισθοί των υπαλλήλων, όπως συνέβαινε μέχρι πρότινος.
«Το Ολοκληρωμένο Πλαίσιο Δράσης είναι σωστό και καλώς εφαρμόζεται, όμως το ζήτημα είναι ότι ο Δήμος εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό από τη λειτουργία του κράτους. Αν το κράτος δεν είναι συνεπές στις οικονομικές του υποχρεώσεις προς τους ΟΤΑ, όπως συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια, τότε τι θα γίνει;» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Παπαδουράκης και πρόσθεσε: «Είναι διαδικασίες που πρέπει να τηρούνται, εφόσον όμως όλα τα μέρη που τις συνοψίζουν είναι συνεπή. Πρέπει να υπάρχει μια αναπνοή, σε όλη αυτή τη διαδικασία, γιατί ο Δήμος έχει κι ένα κοινωνικό πρόσωπο, δεν είναι απλώς μια επιχείρηση. Δεν μπορούμε να κλείσουμε για παράδειγμα τους βρεφονηπιακούς ή να μην μαζεύουμε τα απορρίμματα επειδή δεν υπάρχουν χρήματα.
Στόχος δικός μας και θεωρώ όλων των αιρετών πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης, είναι να υπάρχει και να λειτουργεί σωστά ο Δήμος, με τους ανθρώπους που έχει, με τα χρήματα που διαθέτει, και παράλληλα να έχει μια κατεύθυνση αναπτυξιακή. Γιατί αν κατακρημνιστεί ο Δήμος, πάρα πολλά πράγματα σε μια μικρή κοινωνία, όπως είναι το Ρέθυμνο, θα καταρρεύσουν».
Στη συνέχεια ο αντιδήμαρχος Οικονομικών εξηγεί τι σημαίνει στην πράξη το Ο.Π.Δ: «Το Ολοκληρωμένο Πλαίσιο Δράσης συνοψίζει το πενταετές, το ετήσιο πρόγραμμα και τον προϋπολογισμό και θέτει στόχους που πρέπει να εκπληρώνονται μηνιαία. Θα πρέπει να γίνονται αναπροσαρμογές στον προϋπολογισμό όταν υπάρχει έλλειμμα εσόδων ή αύξηση εσόδων, που αντίστοιχα να μειώνονται ή να αυξάνονται τα έξοδα. Αυτό ελέγχεται κάθε μήνα, αλλά κάθε τρίμηνο είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε προσαρμογές και αλλαγές, ώστε να το πρόγραμμα να προσαρμόζεται στην πραγματικότητα. Είναι ένα προϋπολογιστικό πρόγραμμα, το οποίο θα πρέπει να υλοποιείται σύμφωνα με τους στόχους του, αλλιώς θα πρέπει να υπάρξουν διαφοροποιήσεις. Αυτό μπορεί να σημαίνει μέχρι και περικοπές μισθών, γιατί δεν εξαιρείται πλέον κανένας κωδικός από τα έξοδα».
Σύμφωνα με το περιεχόμενο της απόφασης που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ και φέρει τις υπογραφές του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα και του υπουργού Εσωτερικών Ευρυπίδη Στυλιανίδη, το Ολοκληρωμένο Πλαίσιο Δράσης (ΟΠΔ) του ΟΤΑ συνοψίζει το πενταετές επιχειρησιακό πρόγραμμα δράσης, το ετήσιο πρόγραμμα δράσης και τον ετήσιο προϋπολογισμό των ΟΤΑ και των νομικών προσώπων. Στον πίνακα στοχοθεσίας οικονομικών αποτελεσμάτων των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων, αποτυπώνονται τα στοιχεία του ετήσιου προϋπολογισμού του ΟΤΑ, τα οποία συνιστούν τις εκτιμήσεις του ως προς τα έσοδα και τα έξοδα του αντίστοιχου οικονομικού έτους.
Οι εκτιμήσεις αυτές αποτελούν τους ετήσιους στόχους εσόδων και δαπανών που θέτει ο ΟΤΑ δια της κατάρτισης του προϋπολογισμού του, ο βαθμός επίτευξης των οποίων ελέγχεται κατά τη διάρκεια του έτους.
Ο ΟΤΑ θέτει στόχους καθορίζοντας μηνιαίο πρόγραμμα εκτέλεσης του προϋπολογισμού του και αποτυπώνοντας δια αυτού τη χρονική πορεία εκπλήρωσης των ετήσιων εκτιμήσεών του εσόδων και δαπανών, σε επίπεδο μήνα και τριμήνου, καθώς και σωρευτικά από την αρχή του έτους (Ιανουάριος-Μάρτιος, Ιανουάριος -Ιούνιος, Ιανουάριος-Σεπτέμβριος και Ιανουάριος -Δεκέμβριος).
Για τον έλεγχο του βαθμού επίτευξης των στόχων, τον εντοπισμό αποκλίσεων αρνητικού χαρακτήρα και την αξιολόγηση της πορείας εκτέλεσης του προϋπολογισμού λαμβάνονται υπόψη οι εξής παράμετροι:
− η ισοσκέλιση του προϋπολογισμού και της εκτέλεσής του κατά τη διάρκεια του έτους και ετησίως (υπό την έννοια ότι τα συνολικά ετήσια έξοδα πρέπει να είναι μικρότερα ή ίσα των εσόδων),
− η πορεία είσπραξης των υπο-ομάδων εσόδων των γραμμών 3, 4 και 5 του πίνακα στοχοθεσίας (Επιχορηγήσεις για Επενδύσεις, Ίδια έσοδα, Έσοδα που προβλέπεται να εισπραχθούν από απαιτήσεις προηγούμενων οικονομικών ετών και το επίπεδο των εξόδων των γραμμών 1, 4, 5, 6 και 7 του πίνακα (Κόστος προσωπικού, Δαπάνες για επενδύσεις, Πληρωμές ΠΟΕ, Μεταβιβάσεις σε τρίτους, Λοιπές λειτουργικές δαπάνες),
− η μεταβολή των απλήρωτων υποχρεώσεων του ΟΤΑ έναντι της 31/12 του προηγούμενου οικονομικού έτους, στην περίπτωση που σημειώνεται αύξηση. H αδυναμία ισοσκέλισης του ετήσιου προϋπολογισμού ή του προσωρινού απολογισμού του ΟΤΑ κατά το κλείσιμο του προηγούμενου οικονομικού έτους συνιστά αυτοδίκαια αδυναμία επίτευξης των ετήσιων στόχων του έτους, που αφορά ο προϋπολογισμός και συνεπάγεται την άμεση υπαγωγή του στο Πρόγραμμα Εξυγίανσης.
Οι στόχοι εσόδων και εξόδων αναμορφώνονται υποχρεωτικά, δια της ανάλογης αναμόρφωσης του ετήσιου προϋπολογισμού και του προγράμματος εκτέλεσής του στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Εφόσον με βάση τα στοιχεία του υποβαλλόμενου ΟΠΔ, διαπιστωθεί από το Παρατηρητήριο απόκλιση από τις οδηγίες που παρασχέθηκαν για την κατάρτιση του προϋπολογισμού του αντίστοιχου έτους με την κοινή απόφαση των υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών. Στην περίπτωση αυτή το Παρατηρητήριο υποδεικνύει την απόκλιση στην αρμόδια για την εποπτεία του ΟΤΑ αρχή, η οποία υποχρεούται να τον καλέσει για να προβεί σε αναμόρφωση του προϋπολογισμού του και του ΟΠΔ εντός 15 ημερών.
β) Ανεξαρτήτως της απόδοσης των στόχων των συνολικών εσόδων, εάν καταγραφεί αρνητική απόκλιση σε ποσοστό άνω του 10% για κάποια από τις υπο-ομάδες εσόδων των γραμμών 3, 4 και 5 του ενοποιημένου πίνακα των δήμων (Επιχορηγήσεις για Επενδύσεις, Ίδια Έσοδα, Έσοδα που προβλέπεται να εισπραχθούν από απαιτήσεις προηγούμενων οικονομικών ετών) ή για κάποια από τις υπο-ομάδες 1, 2, 3 και 4 των περιφερειών (Επιχορηγήσεις από Τακτ. Προϋπολογισμό, Επιχορηγήσεις από ΠΔΕ και έσοδα από προγράμματα της Ε.Ε., Ίδια Έσοδα και Ίδια έσοδα από βεβαιώσεις Προηγούμενων Οικονομικών Ετών (Π.Ο.Ε.), κατά το κλείσιμο του πρώτου τριμήνου του έτους ο ΟΤΑ υποχρεούται να προβαίνει άμεσα σε μέτρα και παρεμβάσεις για τη διόρθωση της απόκλισης προς διασφάλιση του σωρευτικού στόχου του επόμενου τριμήνου (στόχος για την περίοδο Ιανουάριος-Ιούνιος), γνωστοποιώντας αυτά με ειδική έκθεση που συντάσσεται από τον προϊστάμενο των οικονομικών υπηρεσιών του (Έκθεση Δράσεων Επίτευξης Στόχων) στο Παρατηρητήριο, στον οικείο Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου και στην αρμόδια για την εποπτεία του αρχή.
Στην έκθεση περιγράφονται λεπτομερώς τα μέτρα, ο χρόνος λήψης τους και τεκμηριώνονται με στοιχεία οι αναμενόμενες οικονομικές αποδόσεις τους.
Κατά την ίδια περίοδο το Παρατηρητήριο παρέχει προς τον ΟΤΑ οδηγίες και εισηγείται μεθόδους για τη διόρθωση της απόκλισης, αξιολογεί τους στόχους εσόδων και εφόσον κρίνεται αναγκαίο, διατυπώνει πρόταση για την τροποποίηση αυτών σε συγκεκριμένα επίπεδα μέσω ανάλογης αναμόρφωσης του προϋπολογισμού του.
Στην περίπτωση που διαφαίνεται αδυναμία διόρθωσης της ανωτέρω απόκλισης, το οικείο συμβούλιο προβαίνει υποχρεωτικά σε αναμόρφωση του ετήσιου προϋπολογισμού και αντίστοιχα των ετήσιων στόχων, μειώνοντας σε ρεαλιστικό ύψος τις επιμέρους ομάδες εσόδων και προσαρμόζοντας κατά το αντίστοιχο ποσό το σκέλος των εξόδων και ιδίως των υπο-ομάδων αυτών που αναγράφονται στις γραμμές 1, 4, 5, 6, και 7 (Κόστος προσωπικού, Δαπάνες για επενδύσεις, Πληρωμές ΠΟΕ, Μεταβιβάσεις σε τρίτους, Λοιπές λειτουργικές δαπάνες) του πίνακα στοχοθεσίας των δήμων, ή στις γραμμές 1, 3 και 5 (Αμοιβές προσωπικού, Δαπάνες για επενδύσεις και Λοιπές λειτουργικές δαπάνες) του πίνακα στοχοθεσίας των περιφερειών, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ισοσκέλιση του προϋπολογισμού.
Για την εφαρμογή των ανωτέρω λαμβάνονται υποχρεωτικά υπόψη οι σχετικές υποδείξεις του Παρατηρητήριου προς τον ΟΤΑ και την αρμόδια για την εποπτεία του αρχή.
Εφόσον η εκτέλεση του προϋπολογισμού του ΟΤΑ παρουσιάζει για δύο συνεχόμενα τρίμηνα αρνητική απόκλιση σε ποσοστό άνω του 10% και διαπιστωθεί από το Παρατηρητήριο ότι δεν έχει προβεί στα προσήκοντα μέτρα και τις παρεμβάσεις που υποδείχθηκαν από αυτό προς διόρθωση της απόκλισης σε ποσοστό κατώτερο του 10%, ο ΟΤΑ υπάγεται υποχρεωτικά σε Πρόγραμμα Εξυγίανσης.
Η ένταξη στο Πρόγραμμα Εξυγίανσης συνεπάγεται την υποχρέωση εφαρμογής από τον ΟΤΑ των παρεμβάσεων που υποδεικνύει το Παρατηρητήριο κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 6 του άρθρου 4 του ν. 4111/2013. Κατά τη διάρκεια υπαγωγής του στο Πρόγραμμα, ο προϋπολογισμός του ΟΤΑ καταρτίζεται, αναμορφώνεται και εκτελείται σύμφωνα με τις υποδείξεις του Παρατηρητηρίου και εφόσον κρίνεται αναγκαίο, οι δαπάνες του μπορεί να περιορίζονται στις απολύτως ανελαστικές, μη περιλαμβανομένων σε αυτές αναγκαστικά του συνόλου των υποχρεωτικών δαπανών.