Τέτοιες μέρες το 2015 ολόκληρη η Ελλάδα αναζητούσε ένα νεαρό Ρεθεμνιώτη. Η εξαφάνιση του Βαγγέλη Γιακουμάκη και η ανεύρεση του πτώματός του, στη συνέχεια, δημιούργησε αυτό που ονομάζεται στην κοινωνιολογία «φαινόμενο κυματισμού» (ripple effect). Δηλαδή, όπως οι κυματισμοί που δημιουργούνται από την πτώση μιας πέτρας στο νερό, μια σειρά άλλων καταστάσεων, ως αποτέλεσμα του αρχικού γεγονότος.
Έτσι, με αφορμή τη συζήτηση που άνοιξε ο τραγικός θάνατος του Βαγγέλη, άλλαξε η ποινική νομοθεσία, ενισχύθηκε η επιστημονική βιβλιογραφία και η εκπαιδευτική παραγωγή με τίτλους γύρω από το σχολικό εκφοβισμό (bullying), πολλοί εκπαιδευτικοί επιμορφώθηκαν και αρκετοί γονείς παρακολούθησαν σχετικές ομιλίες και σεμινάρια. Τέσσερα χρόνια αργότερα η ελληνική κοινωνία, στατιστικά, εμφανίζεται πιο ευαισθητοποιημένη και ενημερωμένη. Αν όμως επιχειρήσουμε μια πιο διεισδυτική και κριτική ματιά σε όσα συμβαίνουν γύρω μας γίνεται φανερό ότι, η αδυναμία να επιλύσουμε τα προβλήματά μας βασίζεται στο ρηχό και αντιφατικό τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να τα αντιμετωπίζουμε.
Τη βδομάδα που πέρασε αναβλήθηκε για άλλη μια φορά η δίκη αυτών που κατηγορούνται για την αυτοκτονία, ή δολοφονία, του Βαγγέλη Γιακουμάκη. Οι μάρτυρες που δεν παραβρέθηκαν και εξαιτίας τους οδηγήθηκε η υπόθεση σε αναβολή, τιμωρήθηκαν για την απουσία τους με πρόστιμο 59 ευρώ. Το σύστημα έχει τους τρόπους του να κωλυσιεργεί όταν θέλει. Σίγουρα θα ήταν διαφορετική η εξέλιξη αν είχαν προστεθεί μερικά μηδενικά στο πρόστιμο όταν έπρεπε…
Την ίδια βδομάδα «θαυμάσαμε», για άλλη μια φορά, τον αναπληρωτή υπουργό Υγείας να καπνίζει σε κλειστό χώρο, κατά παράβαση σχετικών διατάξεων της Ε.Ε. και του δικού του υπουργείου. Διαβάσαμε και την απάντησή του στις κατηγορίες του Επιτρόπου Υγείας της Ε.Ε. για τη συμπεριφορά του, ότι δηλαδή είναι δικό του θέμα πότε θα κόψει το κάπνισμα και ότι ασχολείται με πολύ σοβαρότερα ζητήματα στο υπουργείο του.
Νομίζω ότι σε μια δημοκρατική κοινωνία ο αναπληρωτής υπουργός, όπως και κάθε πολίτης, μπορεί να καπνίζει μέχρι να γίνουν τα πνευμόνια του μαύρα, χωρίς όμως να έχει το δικαίωμα να το κάνει όπου του καπνίσει. Ως πολιτικό πρόσωπο ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, έχει το δικαίωμα να αγωνιστεί για την αλλαγή του σχετικού αντικαπνιστικού νόμου εντός της Ε.Ε. Θα μπορούσε να ισχυριστεί, για παράδειγμα, ότι η αντιμετώπιση του άγχους δια του καπνίσματος είναι πιο σημαντική από τα προβλήματα υγείας που δημιουργεί το ίδιο το κάπνισμα, παθητικό ή μη. Σε κάθε περίπτωση δεν έχουμε αντιληφθεί καμία τέτοια πρωτοβουλία εκ μέρους του. Τέλος, οι προσπάθειες για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας, που επικαλείται, σίγουρα θα ενισχύονταν αν αξιοποιούσε έστω και τα μισά από τα 3 δις ευρώ που μας κοστίζουν ετήσια οι θεραπείες λόγω του καπνίσματος, ή τα 670 εκατομμύρια που θα κέρδιζε το κράτος αν καταπολεμούσε την παράνομη διακίνηση καπνικών προϊόντων.
Η συμπεριφορά αυτών που βασάνιζαν το Βαγγέλη και τώρα κρύβονται πίσω από δικονομικά τερτίπια, όπως και του αναπληρωτή υπουργού Υγείας που ρίχνει ζεϊμπεκιές καπνίζοντας στα μπουζούκια, προστατευόμενος από τη βουλευτική ασυλία, προσβάλει πολλούς, τους περισσότερους από εμάς, ελπίζω. Δυστυχώς, οι ίδιες συμπεριφορές σε κάποιο άλλο, πιο ανώριμο κοινό, εκλαμβάνονται ως ένδειξη «λεβεντιάς». Πότε επιτέλους σαν κοινωνία θα κάνουμε αυτή τη συζήτηση; Οι βασανιστές του Βαγγέλη μπορεί να επικαλεστούν το νεαρό της ηλικίας, την αδυναμία κατανόησης των συνεπειών των ενεργειών τους και τις προσδοκίες της ανδροκρατούμενης κοινωνίας στην οποία μεγάλωσαν, για να εξηγήσουν τις πράξεις τους. Απέναντί τους έχουν μια οικογένεια και ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας που πενθεί γι’ αυτό που έκαναν. Στην περίπτωση του καπνίσματος, όμως, ο αναπληρωτής υπουργός όπως κάθε εθισμένο άτομο, είναι μόνος του, μόνος απέναντι στον εαυτό του και αυτή είναι συνήθως η δυσκολότερη μάχη.
* Η Μαργαρίτα Γερούκη είναι πολιτική υπεύθυνη στο Ποτάμι
