Μαρία Τζομπανάκη: «Τεράστια ευθύνη» να είσαι Κρητικιά

Οι αμφίδρομες περπατησιές μυθοπλασίας και πραγματικότητας ξετυλίγουν το κουβάρι των αναμνήσεών της. Ένας μοναδικός συναισθηματικός πλουραλισμός (αλληλοσυγκρουόμενος μα και αλληλοεξαρτώμενος) παρατάσσεται και τραντάζει το πάλκο της ψυχής της, που φθάνει κι αγγίζει, με βήμα αγέρωχο, τους πρόποδες του Ψηλορείτη.

Η Μαρία Τζομπανάκη, η «Καπετάνισσα» του «Σασμού», ανοίγει την καρδιά της στα «Ρ.Ν.», μαζί και το δώρο που απλόχερα της πρόσφερε η μοίρα. Σαν να της το χρωστούσε. Ένα ξεχωριστό νόστιμον ήμαρ που μετεξελίχθηκε σ’ ένα μνημόσυνο «μιας άλλης Κρήτης» κι αποκαλύπτεται μέσα απ’ την μικρή οθόνη.

Για πρώτη φορά στην πολυετή και αξιοθαύμαστη καριέρα της, οι εκδηλώσεις αγάπης κι εκτίμησης του (τηλεοπτικού) κοινού προς το πρόσωπό της συνοδεύονται από μία λέξη: «ευχαριστώ».

Η «τεράστια ευθύνη» που αισθάνεται «πιο πολύ από ποτέ», μετατρέπεται σε δημιουργία: Στη «μητριαρχική φιγούρα» της «Καλλιόπης Σταματάκη» καθρεπτίζονται η αστείρευτη «μητρική αγάπη», η αφοσίωση στην παράδοση του τόπου της «και στις αρχές της οικογένειας». Το είδωλο της τηλεοπτικής της ηρωίδας, που υποδύεται με τόση επιτυχία και επιδεξιότητα, το φιλοτεχνεί με «κουβέντες, παροιμίες» και «ιδιωματισμούς» του ορεινού Μυλοποτάμου : «Από γυναίκες που άφησαν αποτύπωμα στη ζωή μας», κι (εκ)τιμά, όπως η μητέρα της και θείες της.

 «Δεν θα πρόδιδα ποτέ την ενσυνείδητη ταύτιση μου με την πατρίδα μου» εξομολογείται. Στις πιο συγκλονιστικές στιγμές κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων η καρδιά πάντα αυτοσχεδιάζει και επικρατεί.

Χαρακτηρίζει «ευλογία» την παρθενική επαγγελματική της συνύπαρξη με τον γιο της, Ορφέα Αυγουστίδη (τον τηλεοπτικό Αστέρη Σταματάκη).

Ευελπιστεί ότι ο «σασμός» θα λειτουργήσει «λυτρωτικά», αφού ομνύει στην ιδέα ότι η εκδίκηση δεν είναι λύση. Κι απορρίπτοντας τις «λανθασμένες υπερβολές» της «αυστηρότητας των συνηθειών μας», επιλέγει να στείλει το δικό της μήνυμα σ’ όλες τις μανάδες «που αναθρέφουν το μέλλον του κόσμου».

Με αφοπλιστική ειλικρίνεια απαντά στις ερωτήσεις μας.

Η Μαρία «δανείζει» στην Καλλιόπη

• Όταν σας έγινε η πρόταση για τη σειρά, περιμένατε ότι θα έχει τόσο μεγάλη απήχηση; Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, ότι έχει κερδίσει τόσο πολύ τις συνειδήσεις του κόσμου, και όχι μόνο των Κρητικών;

«Παίζουν εξαιρετικοί ηθοποιοί, με καλή σκηνοθεσία, σε μια καλή παραγωγή που βασίζεται σε μια γοητευτική ιστορία που αναδεικνύεται πρωταρχικά σε ένα επιτυχημένο βιβλίο: Έχει πολλά στοιχεία πολύ θετικά ! Μετά από μια εποχή καλλιτεχνικής ένδειας, το κοινό σχεδόν ανακουφίζεται, όταν παραγωγές με πολύ καλό ποιοτικό αποτέλεσμα μπαίνουν στο σπίτι του».

• Υποδύεστε την Καλλιόπη, την «Καπετάνισσα» της σειράς. Η Μαρία Τζομπανάκη έχει στην προσωπική της ζωή στοιχεία «Καπετάνισσας»;

«Έχει κάποια. Η Μαρία είναι που τα «δανείζει» στην Καλλιόπη….όχι το αντίθετο. Αφορούν στην τεράστια μητρική αγάπη, στην παράδοση της Κρήτης και στις αρχές της οικογένειας. Όχι στην υπερβολή τους όμως».

• Ποια είναι η αντίδραση του κόσμου όταν σας βλέπει στο δρόμο; Σας ταυτίζει σε απόλυτο βαθμό με την Καλλιόπη;

«Μου λένε «Ευχαριστώ»! Είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνει αυτό, να μ’ ευχαριστούν για το πώς ενσαρκώνεται μια ηρωίδα που υποδύομαι σαν ηθοποιός! Μέχρι σήμερα πάντα εισπράττω εκτίμηση και αγάπη από τον κόσμο. Δεν διεκόπη ποτέ αυτό που ξεκίνησε από τα 20 μου χρόνια στην πρώτη τηλεοπτική επιτυχία την «ΛΑΟΥΡΑ» του Ξενόπουλου. Ξεκάθαρα απευθύνονται στην Μαρία Τζομπανάκη, που παίζει την Καλλιόπη. Και αυτό με τιμά εξαιρετικά. Είναι δώρο!»

• Πώς προσεγγίσατε αυτόν τον χαρακτήρα; Πρωτίστως ως Κρητικιά ή ως ηθοποιός;

«Ως Κρητικιά. Και μετά σαν ηθοποιός. Δηλαδή, ανέσκαψα την μνήμη δεκαετιών, που σαν παιδί παρατηρούσα ανθρώπους άλλους δυνατούς, άλλους με πάθη, άλλους με ήσυχη σοφία. Με έχει επηρεάσει βαθειά η παράδοση μας. Σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Η μητρική συμπεριφορά των δυνατών γυναικών μας, είναι κάτι που γνωρίζω καλά. Όπως καλά ξέρω και την οξύτητα της αυστηρότητας των συνηθειών μας. Και απορρίπτω τις λανθασμένες υπερβολές των.

Ένας ηθοποιός, πρώτα πρέπει να παρατηρεί σ’ όλη του τη ζωή τους χαρακτήρες γύρω του. Και δεύτερον, πρέπει να έχει την ικανότητα να ανακαλέσει στη μνήμη στοιχεία, να συνθέσει και να υποκριθεί την όποια προσωπικότητα καλείται να ενσαρκώσει. Αν δεν κάνει καλά, μια από αυτές τις διαδικασίες, τότε αποτυγχάνει. Γιατί τότε, μιμείται τον εαυτό του και απλά κατασκευάζει ένα ρηχό τύπο ή μια γελοία καρικατούρα».

• Η πιστή προφορά και οι ιδιωματισμοί σας, στη σειρά, βγαίνουν με απόλυτη φυσικότητα και προσδιορίζουν αμέσως την καταγωγή σας. Η ενσάρκωση μιας γυναίκας από τον τόπο σας, σας γεμίζει με παραπάνω ευθύνη; Αυξάνει το δημιουργικό άγχος;

«Τεράστια ευθύνη! Πιο πολύ από ποτέ ως σήμερα στην καριέρα μου. Επειδή «κατασκευάζεται» αυτός ο χαρακτήρας. Δεν υπάρχει αναλυμένος στο βιβλίο. Έπρεπε να φτιαχτεί από την αρχή. Ομολογώ, πως έχω πολύ επιμείνει στο πως πρέπει να είναι μια τέτοια γυναίκα της Κρητικής κοινωνίας.

Δεν θα πρόδιδα «ποτέ» την ενσυνείδητη ταύτιση μου με την πατρίδα μου, παίζοντας ένα πρόσωπο που δεν είναι αληθινό, υπαρκτό. Διαλέγω προσεκτικά την συμπεριφορά της. Και ανασύρω από την μνήμη μου, κουβέντες, παροιμίες, ιδιωματισμούς του ορεινού Μυλοποτάμου που άκουγα από την μάνα μας, από θείες. Από γυναίκες που άφησαν αποτύπωμα στη ζωή μας. Είναι σαν μνημόσυνο, στη μνήμη μιας άλλης Κρήτης, παλιάς».

Η «αλλιώτικη» γνωριμία με τον γιο της

• Ποια ήταν η πιο συγκλονιστική στιγμή στη διάρκεια των γυρισμάτων;

«Όταν αυτοσχεδίασα τα λόγια σ’ ένα μονόλογο της Καλλιόπης μπροστά στις εικόνες της Παναγίας, για το παιδί της (έχει παιχτεί η σκηνή). Ακολούθησε άλλος τέτοιος μονόλογος, στο σπίτι της, πάλι αυτοσχεδιαστικός, όταν η Καλλιόπη αμφισβητεί η ίδια την αξία της σαν μάνα των παιδιών της (δεν έχει παιχτεί). Και τέλος το ίδιο πάλι, όταν μαθαίνει για τον φόνο που έκανε ο ένας της γιος (ούτε αυτή έχει παιχτεί).

Ό,τι είπα, σαν ηθοποιός, ενώ δεν ήταν γραμμένα, ήταν λόγια που θα έλεγε η Καλλιόπη. Ήταν εξαιρετικές στιγμές για μένα, ταυτίστηκα σαν μάνα και σαν γυναίκα της Κρήτης εντελώς μαζί της. Έτσι τα λόγια ξεχείλισαν κατ’ ευθείαν από την ψυχή μου, όχι από το μυαλό».

• Πώς είναι να παίζετε μαζί με τον γιο σας; Αν δεν κάνω λάθος, είναι η πρώτη φορά που συνυπάρχετε επαγγελματικά.

« Είναι μοναδικό! Σαν γάργαρο νερό κυλά ο χρόνος μαζί του και η δημιουργία! Είναι τόσο καλός ηθοποιός και τόσο ειλικρινές το βλέμμα του! Στην αρχή με σόκαρε δεν μπορούσα να παίξω..! Ευλογία είναι αυτή η καλλιτεχνική συνεύρεση με το παιδί μου. Γνωριστήκαμε και «αλλιώτικα», σαν συνάδελφοι… Μεγέθυνε τον θαυμασμό και την εκτίμηση αυτό!»

Η «μητριαρχική» κοινωνία της Κρήτης και η ευθύνη των γονιών

• Υπάρχει ή έσβησε η παραδοσιακή γυναίκα της Κρήτης; Τη συναντάμε κάπου στην «ψυχή» του νησιού;

« Έχει λείψει αρκετά. Τη συναντάμε σε μεγάλης ηλικίας γυναίκες σε κάποιες περιοχές της Κρήτης. Στα ορεινά πιο πολύ. Και στη μνήμη μας. Που τις τιμά».

• Η γνήσια παραδοσιακή κοινωνία της Κρήτης είναι μητριαρχική ή πατριαρχική;

« Μητριαρχική αναμφίβολα. Μέσα στην οικογενειακή εστία, η κολώνα του σπιτιού είναι η μάνα! Ο πατέρας προστατεύει. Είναι η σκεπή».

• Ο Σασμός (και ως σειρά και ως άγραφος νόμος) λυτρώνει και ανακουφίζει ή κατευνάζει – χωρίς να σκοτώνει – τον πόνο και τον θυμό; Πόσο σας αγγίζει η βαθύτερη έννοιά του και ποιο μήνυμα στέλνει;

«Θέλω να πιστεύω πως θα λειτουργήσει λυτρωτικά. Δεν είναι λύση η εκδίκηση σε καμιά περίπτωση. Και μάλιστα η διά θανάτου… Προσωπικά , με τον τρόπο που επέλεξα να παίξω την Καλλιόπη, αυτή την διαχρονική, μητριαρχική φιγούρα θέλω να στείλω ένα μήνυμα: Επειδή οι μάνες παίζουν κυριαρχικό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών τους, πρέπει να είναι προσεκτικές! Αναθρέφουν το μέλλον του κόσμου. Δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία, σε καμιά μάνα, και στην πιο αφοσιωμένη, ή στην πιο βασανισμένη, αν ωθεί στην καταστροφή τα παιδιά της, με τις επιλογές της, κυρίως αν βασίζονται σε λανθασμένη υπερηφάνεια. Τα παιδιά διδάσκονται κυρίως από τις πράξεις των γονιών τους. Αν είναι απερίσκεπτα καταστροφικές το ίδιο θα πράξουν, αλλοίμονο, κι εκείνα».