«Εάν γνωρίζεις τον εχθρό και τον εαυτό σου, δεν έχεις ανάγκη να φοβάσαι για το αποτέλεσμα ακόμα κι εκατό μαχών». Μάθε τον εχθρό σου και τον εαυτό σου και η νίκη σου δεν θα κινδυνεύσει ποτέ, έγραφε τον 5ο π.Χ. αιώνα ο Σουν Τζου, στο έργο του με τις βασικές αρχές στρατηγικής και τακτικής «η Τέχνη του πολέμου». Σύμφωνα με τον επί 4,5 χρόνια πρωθυπουργό της χώρας Αλέξη Τσίπρα και μετά από 10 χρόνια βαθιάς κρίσης, στις προσεχείς εκλογές «εχθρός» είναι η άνοδος της ακροδεξιάς και ο νεοφιλελευθερισμός.
Από τη μία, το συγκεκριμένο αφήγημα στην παρούσα φάση εξυπηρετεί την πάγια τακτική των λαϊκιστικών κομμάτων που τρέφονται από την ύπαρξη πραγματικών ή φανταστικών «εχθρών». Και τώρα που «εχθρός» δεν μπορεί να είναι πλέον η Μέρκελ, η Γερμανία, η ΕΕ, η ΗΠΑ, έτσι γενικά κι αόριστα εχθρός είναι η ακροδεξιά (πολιτικά) και ο νεοφιλελευθερισμός (οικονομικά). Δύο όροι στους οποίους θα συμπεριληφθεί οποιοσδήποτε διαφωνεί με τον πρωθυπουργό, τους υπουργούς του, τις πολιτικές και τις τακτικές του. Από την άλλη, λέγοντας αυτά ο πρωθυπουργός, φαίνεται πως δεν γνωρίζει ούτε «τον εχθρό του», αλλά κυρίως δεν γνωρίζει ούτε «τον εαυτό του». Με άλλα λόγια φαίνεται να μην αναγνωρίζει μετά από 10 χρόνια κρίσης, ούτε τις αιτίες και τις παθογένειες που μας χρεοκόπησαν και συνεχίζουν να μας κρατάνε πίσω ως χώρα, αλλά ούτε και τον πραγματικό «εχθρό» που πρέπει να νικήσουμε ώστε να λύσουμε τα προβλήματα μας και να πάμε μπροστά.
Όσον αφορά το πρώτο, δηλαδή την άνοδο της ακροδεξιάς την Ευρώπη, αποτελεί εν μέρει αλήθεια. Πράγματι ορισμένα κόμματα της ριζοσπαστικής δεξιάς, εκμεταλλευόμενα την δυσαρέσκεια των πολιτών, έχουν σημειώσει άνοδο τα τελευταία χρόνια. Στην πραγματικότητα όμως αυτό που υπάρχει σαν αυξητική τάση, τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, είναι η άνοδος του λαϊκισμού. Και ο λαϊκισμός διαπερνά τον ιδεολογικό άξονα Δεξιά – Αριστερά. Τείνει να συγκεντρώνεται κυρίως στα άκρα του πολιτικού φάσματος, τον συναντάμε όμως ακόμα και στο κέντρο. Η Ελλάδα μάλιστα, διαχρονικά αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του παραπάνω ισχυρισμού. Φυσικά ο κ. Τσίπρας δεν θα μπορούσε να αναγνωρίσει τον λαϊκισμό ως «εχθρό», για ευνόητους λόγους. Και εν πάση περιπτώσει, το να μιλάει ο πρωθυπουργός για ακροδεξιά, σε μια χώρα όπου με την στήριξη αυτής έριξε την κυβέρνηση το 2014 για να πάρει εκείνος την εξουσία, είναι τουλάχιστον οξύμωρο.
Ο δεύτερος εχθρός του πρωθυπουργού είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Και εδώ ο φαίνεται πως ξεκινάει από λάθος αφετηρία, αρνείται ή αδυνατεί να καταλάβει την ελληνική πραγματικότητα. Σε άλλη χώρα (όπως π.χ. στις ΗΠΑ), που μπορεί να βιώνει τις ανισότητες που γεννά ο ακραίος οικονομικός νεοφιλελευθερισμός, προκειμένου να υπάρξει εξισορρόπηση είναι απαραίτητη η κρατική παρέμβαση για να αποφθεχθούν τα μονοπώλια οικονομικής ισχύος και να καμφθούν οι ανισότητες εισοδημάτων και πλούτου. Η Ελλάδα αποτελεί μια εντελώς διαφορετική περίπτωση. Η Ελλάδα είναι η χώρα πρωταθλήτρια στην αύξηση των φόρων, η χώρα των κλειστών επαγγελμάτων, η τελευταία σε επενδύσεις χώρα στην Ευρώπη. Η Ελλάδα είναι η χώρα με την πιο κρατικιστική, κλειστή, υπερπαρεμβατική και εσωστρεφή οικονομία στην ευρωζώνη. Το να μιλάς σαν πρωθυπουργός μιας οικονομίας με όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά για νεοφιλελευθερισμό είναι τουλάχιστον αστείο. Το μόνο που καταδεικνύει είναι ότι εφόσον αδυνατείς να κατανοήσεις το πρόβλημα, αποκλείεται να καταφέρεις να το λύσεις.
Η ελληνική περίπτωση επιβάλλει εξωστρέφεια, διεθνοποίηση, ιδιωτικές επενδύσεις, μείωση των φόρων και της γραφειοκρατίας. Βασικός αντίπαλος της χώρας μας, είναι πολιτικά ο λαϊκισμός και οικονομικά ο κρατισμός. Όσοι το αντιλαμβάνονται αυτό, μπορούν και οφείλουν να βρουν τις κατάλληλες λύσεις. Όσοι από την άλλη θεωρούν ιδανική την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα, ας συστρατευτούν για να την προστατέψουν από φαντάσματα και μάγισσες.
* Ο Γεώργιος Νάστος είναι ιδιωτικός υπάλληλος – πολιτικός επιστήμονας
