Η συνέχεια στον τρόπο διακυβέρνησης είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά ενός σοβαρού κράτους. Είναι αδιανόητο σε ένα τέτοιο κράτος η εκάστοτε νέα κυβέρνηση, ο εκάστοτε νέος υπουργός να γράφει στα παλαιά των υποδημάτων αυτά που έκαναν οι προηγούμενοί τους. Στη χώρα μας αυτό ακριβώς συμβαίνει. Κάθε νέα κυβέρνηση, κάθε νέος υπουργός βρίσκουν ξανά τον τροχό. «Ράβε ξήλωνε, ράβε ξήλωνε, δουλειά να μη σου λείπει» που τραγουδούσε ο αξέχαστος Ν. Ξυλούρης, φυσικά στην κεφαλή του κασίδη, (συγγνώμη, της ψωροκώσταινας ήθελα να πω!).
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Σχολικές βιβλιοθήκες. Ο υπουργός Παιδείας, λέγει η ειδησιογραφία, Νίκος Φίλης, ανακοίνωσε τη λειτουργία 7.000 (!! περίπου σχολικών βιβλιοθηκών, κατά τον χαιρετισμό του τη Δευτέρα στην πρώτη μέρα της έκθεσης βιβλίου στο Ζάππειο. Όπως σημείωσε, πρόκειται για βιβλιοθήκες που είχαν κλείσει με στόχο την εξοικονόμηση χρημάτων και προσωπικού. «Φέτος αρχίζουμε μεθοδικά να τις ανοίγουμε όχι σαν μία αποθήκη βιβλίων, που εργάζεται απλώς κάποιος για να συμπληρώσει το ωράριό του, αλλά σαν ένα θεσμό κεντρικό για το σχολείο, που θα μπορεί ο μαθητής να ανοίγει τους ορίζοντές του, με την καθοδήγηση του βιβλιοθηκονόμου και του δάσκαλου, ο οποίος θα είναι επιμορφωμένος με τη λειτουργία των βιβλιοθηκών», είπε επί λέξει ο υπουργός Παιδείας, προσθέτοντας ότι με τη συνδρομή των βιβλιοθηκών ο μαθητής θα μάθει να συντάσσει εργασίες και όχι απλώς να επαναλαμβάνει όσα ακούει ή όσα πράγματα διαβάζει.
Με αφορμή τις παραπάνω δηλώσεις του κ. Φίλη οι καθηγήτριες κυρία Βάλια Παπαδάκη και κ. Αργυρώ Μανούσακα που είναι και υπεύθυνες της Βιβλιοθήκης του 1ου Γενικού Λυκείου Ρεθύμνης, δημοσίευσαν στο προχθεσινό φύλλο των «Ρ.Ν.» ένα άρθρο – διαμαρτυρία με τίτλο: «Οι 753 σχολικές βιβλιοθήκες και η λειτουργία τους: Αλήθειες και ψέματα». Με το άρθρο τους αυτό οι εν λόγω καθηγήτριες θυμίζουν εύστοχα στον κ. Υπουργό, ότι ήδη λειτουργούν σε σχολεία πρότυπες βιβλιοθήκες που είχαν δημιουργηθεί στην αρχή της προηγούμενης δεκαετίας στο πλαίσιο ειδικού ευρωπαϊκού προγράμματος.
Είχα το προνόμιο να συνεργαστώ μαζί τους ως υπεύθυνος υλοποίησης του προγράμματος του ΕΠΕΑΕΚ, που υλοποίησε η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης σε 35 Σχολικές Βιβλιοθήκες της Κρήτης από τις 500 που δημιουργήθηκαν σ’ ολόκληρη τη χώρα. Τα όσα γράφονται στο εν λόγω άρθρο για τη Βιβλιοθήκη του 1ου Γενικού Λυκείου Ρεθύμνης είναι πέρα για πέρα αληθινά και οφείλονται εξ ολοκλήρου στο ζήλο, το μεράκι και τις θυσίες των δύο αυτών πολύτιμων στελεχών της εκπαίδευσης. Προσωπικά είμαι υπερήφανος για τη συνεργασία μου και με τις δύο κυρίες κατά τη φάση του ΕΠΕΑΕΚ. Έχομε συνηθίσει όλα τα κακά, τα στραβά και τα ανάποδα να τα αποδίδομε στην κρίση. Δεν αντιλέγω. Σε ένα αρκετά μεγάλο ή μικρό βαθμό τηρουμένων των αναλογιών, οφείλονται σ’ αυτήν, όμως όχι σπάνια η κατά κόρον αυτή αναφορά είναι παραπλανητική και αποκρύπτει άλλης λογής αμαρτίες… Το σημερνό όμως θέμα μου δεν είναι αυτό. Είναι η αποσπασματικότητα και η απουσία συνέχειας στις πολιτικές του κράτους.
Ας επιμείνουμε στο συγκεκριμένο παράδειγμα γιατί είναι ιδιαίτερα εύγλωττο. Τα πρόγραμμα για τη δημιουργία 500 νέων προτύπων Σχολικών Βιβλιοθηκών σε όλη τη χώρα είχε ενταχθεί στο πλαίσιο του Γου ΕΠΕΑΚ, η υλοποίηση του οποίου άρχισε γύρω στο 2000. Εκείνο το χρόνο η υπεύθυνος του έργου απεύθυνε πρόσκληση στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης να αναλάβει το έργο δημιουργίας Σχολικών Βιβλιοθηκών σε 35 Λύκεια ή Γυμνάσια της Κρήτης, σύμφωνα με τις προδιαγραφές επιτροπής ειδικών είχε συγκροτήσει το υπουργείο. Ως Βιβλιοθήκη δεχθήκαμε ευχαρίστως τη συμμετοχή μας στο εν λόγω πρόγραμμα. Ξεκινώντας, ως διευθυντής της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης, τη συνεργασία μου και διαβάζοντας τα σχετικά κείμενα και τις προδιαγραφές του προγράμματος βρέθηκα μπροστά σε μια πρώτου μεγέθους έκπληξη. Για πρώτη φορά, και μάλλον τελευταία στη μακρά θητεία μου στον τομέα των Βιβλιοθηκών, συνάντησα ένα τόσο καλοσχεδιασμένο και μελετημένο πρόγραμμα. Έτριβα τα μάτια μου. Είχαν προβλεφθεί τα πάντα, μέχρι τις τελευταίες λεπτομέρειες: Κτηριακές παρεμβάσεις, ώστε ο χώρος της Βιβλιοθήκης να είναι ευπρεπής και ελκυστικός στους μαθητές για μελέτη και διάβασμα, οι χρωματισμοί των επιφανειών, το δάπεδο, τα ράφια και η διάταξή τους μέσα στο χώρο της Βιβλιοθήκης, το γραφείο του Βιβλιοθηκαρίου, τα ντουλάπια για τα λοιπά είδη εξοπλισμού. Η επιλογή των 6.000 καλοδιαλεγμένων τίτλων, με βάση τη λίστα που είχε καταρτίσει επιτροπή ειδικών, ανταποκρίνονταν εύστοχα στα επί μέρους γνωστικά αντικείμενα του σχολικού προγράμματος και όχι μόνο. Το λογισμικό σύστημα για τον κατάλογο της Βιβλιοθήκης. Η τεκμηρίωση των 6.000 τίτλων που έγινε σοφά σε κεντρικό επίπεδο και όχι από τον κάθε βιβλιοθηκάριο χωριστά. Το σύστημα ταξινόμησης. Το πρόγραμμα εκπαίδευσης των βιβλιοθηκαρίων. Η σύμφωνα με τις απαιτήσεις των καιρών πρόβλεψη για τη δημιουργία δικτύου Σχολικών Βιβλιοθηκών. Είχαν όλα προβλεφθεί. Έτριβα τα μάτια μου.
Η κεντρική ομάδα του υπουργείου είχε κάνει άψογη δουλειά. Καλό θα ήταν να ανασυρθούν τα ξεχασμένα ονόματα εκείνων των αληθινά πρωτοπόρων. Καλό θα ήταν αν ο υπουργός και οι συνεργάτες του έμπαιναν στον κόπο να ψάξουν στα συρτάρια του υπουργείου και να ξεθάψουν αυτό το πρόγραμμα, που είναι αποτέλεσμα πολλής δουλειάς και μεγάλου μόχθου. Ήταν εκπαιδευτικοί αποσπασμένοι από τα σχολεία τους, μηχανικοί, αρχιτέκτονες, συνεργαζόμενοι με βιβλιοθηκάριους κύρους. Θυμάμαι τον αξέχαστο φιλόλογο Κώστα Κατσόγιαννο, μακαρίτης πια πριν την ώρα του. Μέρα και νύχτα είχε την έγνοια των Σχολικών Βιβλιοθηκών. Θυσίαζε ανάπαυση, αργίες, ύπνο για να εποπτεύσει την εφαρμογή του προγράμματος, να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναφύονταν. Ήταν ένα πραγματικά τιτάνιο έργο. Γύρω στο 2003 η υλοποίηση του προγράμματος έβαινε προς το τέλος, μαζί με τη δική μου θητεία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Τα αποτελέσματα εντυπωσιακά. Ήταν με διαφορά το καλύτερο ευρωπαϊκό πρόγραμμα από αυτά που γνώρισα. Ενθουσιασμός, εντυπωσιακά εγκαίνια, λόγοι, έπαινοι, θαυμασμός. Υπουργός Παιδείας με κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ ήταν εκείνο τον καιρό ο μακαρίτης Γεράσιμος Αρσένης. Ενθουσιασμένος με την όλη εξέλιξη και την πορεία του προγράμματος ο υπουργός. Περήφανος που υλοποιήθηκε επί υπουργίας του. Το έκανε σημαία του. Η αισιοδοξία ξεχείλιζε. Κάτι πάει ν’ αλλάζει τελικά στη Μέση εκπαίδευση, λέγαμε. Επιτέλους αρχίζουν να δημιουργούνται υποδομές για μια σοβαρή Παιδεία.
Βέβαια όλοι οι εν Ιερουσαλήμ παροικούντες και ιδιαίτερα κάποιοι από μας, είμαστε αρκετά συγκρατημένοι. Δεν τρέφαμε ψευδαισθήσεις. Το πρόβλημα δεν ήταν το ξεκίνημα και μάλιστα με χρήματα της ΕΕ. Ήταν και είναι… η συνέχεια. Όντως η χαρά δεν κράτησε για πολύ. «Πριν αλεκτορα φωνησαι τρις», ο υπουργός άλλαξε (προσέξτε, όχι η κυβέρνηση, μόνο ο υπουργός). Ο Αρσένης έφυγε. Μαζί και ο ενθουσιασμός. Ήλθε ο Πέτρος ο Ευθυμίου, γνωστός φιλόλογος και επιφανής δημοσιογράφος αυτός! Ε, με το ξεκίνημα της θητείας του το πρόγραμμα σταμάτησε. Τα χρήματα που είχαν προβλεφθεί για τη νέα περίοδο μεταφέρθηκαν στις περιφέρειες και χρησιμοποιήθηκαν… για άλλα, άσχετα έργα. Καταστροφή; Για μια φορά ακόμα πεταμένα λεφτά; Ναι! και μιλάμε για πολλά λεφτά. Χάθηκαν όλα; Ευτυχώς, όχι εντελώς όλα. Την τιμή την έσωσαν κάποιες ψυχές σαν τη Βάλια και την Αργυρώ, που εις πείσμα των δαιμονικών καιρών, δεν τους εγκατέλειψε το μεράκι, η πίστη και η αγάπη στη δουλειά τους. Τέτοιες ψυχές βρέθηκαν και σε άλλα σχολεία (βρέθηκαν κάπου εκεί, στις ξεχασμένες από τη δημοσιότητα παρυφές της περιθωριακής, αλλά ωραίας Ελλάδας). Πόσες; Δεν είμαι έτοιμος να απαντήσω. Πάντως έμειναν και όρθιες βιβλιοθήκες.
Όμως το πρόβλημα παραμένει. Παραφράζοντας τη διαβόητη ρήση, που πλήγωσε πριν ένα χρόνο την εθνική μας περηφάνια: (“It’s the economy, stupid!”), θα λέγαμε σε παλαιότερους και νεώτερους (φυσικά δεν κάνομε διάκριση) δια – κυβερνήτες: «Ναι! είναι η οικονομία, η ΣΥΝΕΧΕΙΑ…, ανόητε»!
* Ο Μιχάλης Τζεκάκης είναι πρώην διευθυντής της Δημόσιας και της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου