Ένα δημοκρατικό, συμμετοχικό σχολείο, όπου οι μαθητές θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο και θα είναι και εκείνοι εκτός από παραλήπτες και αποστολείς γνώσεων και εμπειριών, ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα βασίζεται στη βιωματική μάθηση, στην επικοινωνία, στην ομαδικότητα, την ελευθερία και τη δημοκρατία αποτελεί το ζητούμενο για τους εκπαιδευτικούς.
Δάσκαλοι και καθηγητές αναλαμβάνουν δράσεις και πρωτοβουλίες για να «χρωματίσουν» την εκπαιδευτική διαδικασία, να καταστήσουν το σχολείο από «καταθλιπτικό χώρο εξαναγκαστικής εργασίας», όπως σήμερα χαρακτηρίζεται από κάποιους, σε ένα ζωντανό κύτταρο ανταλλαγής πληροφοριών με τρόπο ψυχαγωγικό, βιωματικό, όπου τα παιδιά θα έχουν ενεργή συμμετοχή και επικοινωνία, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τους εκπαιδευτικούς τους.
Η οργάνωση της τάξης μέσα από τα σχολικά συμβούλια, όπου οι μαθητές θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, η διαχείριση του χώρου του σχολείου τους, η δημιουργία και η τέχνη, η σχολική εφημερίδα αποτελούν μερικές μόνο από τις πρακτικές που περιλαμβάνει η μέθοδος του Γάλλου ριζοσπάστη Σελεστιάν Φρενέ, προκειμένου τα παιδιά από τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους ζωής να αντιληφτούν το σχολείο σαν ένα χώρο δημιουργίας και ψυχαγωγίας στον οποίο λειτουργούν ομαδικά.
Η παιδαγωγική μέθοδος του Γάλλου ριζοσπάστη, που εφαρμόζεται ήδη σε σχολεία σε διάφορες περιοχές του κόσμου, στοχεύει σ’ αυτή την κατεύθυνση, στη δημιουργία ενός δημοκρατικού και συμμετοχικού σχολείου.
Η παραπάνω μέθοδος παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σάββατο στο 2ο δημοτικό σχολείο. Την εκδήλωση διοργάνωσε η παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο» σε συνεργασία με τον «Συνήγορο του Παιδιού» και την παιδαγωγική ομάδα «Για ένα δημοκρατικό σχολείο» με τίτλο «Για μια Δημοκρατική Παιδεία» – Εφαρμόζοντας την παιδαγωγική Freinet για ένα σχολείο της κοινότητας».
Στην εκδήλωση που απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς και μαθητές έγιναν γνωστά όλα όσα περιλαμβάνει η μέθοδος Φρενέ, που θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται πιλοτικά από τον Σεπτέμβριο σε σχολεία της Αττικής με στόχο να διαχυθεί σύντομα και στα σχολεία της περιφέρειας.
Όπου όμως έχει εφαρμοστεί η μέθοδος αυτή, όπως τόνισαν οι ομιλητές, απέδειξε στην πράξη τη διάπλαση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων μέσα από τη δημοκρατία, την ελευθερία και την αλληλεγγύη στη σχολική τάξη, αφού είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να τεθούν ήδη από την παιδική ηλικία οι βάσεις για έναν άνθρωπο που θα μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του, ως μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα.
Ωστόσο προϋπόθεση για την εφαρμογή της είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση των ίδιων των εκπαιδευτικών, η οποία πρέπει να είναι διαρκής και συνεχής για να υπάρχουν αποτελέσματα.
Αναλυτικά…
Ένα δημοκρατικό, συμμετοχικό και δημιουργικό σχολείο με πρωταγωνιστές τους μαθητές
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΦΡΕΝΕ
• Ο στόχος είναι η μέθοδος αυτή, που θα ξεκινήσει πιλοτικά τον Σεπτέμβριο, να εφαρμόζεται σε σχολεία της Αθήνας, να διαχυθεί και στα σχολεία της περιφέρειας
Η μετατροπή του δημόσιου ελληνικού σχολείου σε έναν χώρο ελκυστικό για μικρούς και μεγάλους μαθητές, οι οποίοι θα έχουν ρόλο πρωταγωνιστή και θα συμμετέχουν ενεργά τόσο στην εκπαιδευτική διαδικασία, όσο και σε μια σειρά άλλων δραστηριοτήτων που θα τους καταστήσουν δημιουργικούς, παραγωγικούς και θα τους κάνουν να νιώσουν από την πολύ μικρή ηλικία ότι προσφέρουν στη σχολική κοινότητα και κατ’ επέκταση στην ίδια την κοινωνία, αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς. Η καλλιέργεια ενός θετικού κλίματος συνεργασίας και συνεννόησης που θα μετατρέψει τον χώρο του σχολείου από χώρο «εξαναγκαστικής εργασίας» σε χώρο ψυχαγωγίας, δημιουργικότητας, παραγωγής και προώθησης γνώσης μέσω νέων μεθόδων και πρακτικών που θα ξεφεύγουν από το γνωστό σήμερα και πεπαλαιωμένο σύστημα εκπαίδευσης.
Η παιδαγωγική μέθοδος του Γάλλου ριζοσπάστη Σελεστιάν Φρενέ, που εφαρμόζεται ήδη σε σχολεία σε διάφορες περιοχές του κόσμου, στοχεύει σ’ αυτή την κατεύθυνση, στη δημιουργία ενός δημοκρατικού και συμμετοχικού σχολείου.
Η παραπάνω μέθοδος παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σάββατο στο 2ο δημοτικό σχολείο. Την εκδήλωση διοργάνωσε η παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο» σε συνεργασία με τον «Συνήγορο του Παιδιού» και την παιδαγωγική ομάδα «Για ένα δημοκρατικό σχολείο» με τίτλο «Για μια Δημοκρατική Παιδεία» – Εφαρμόζοντας την παιδαγωγική Freinet για ένα σχολείο της κοινότητας».
Στην εκδήλωση που απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς και μαθητές έγιναν γνωστά όλα όσα περιλαμβάνει η μέθοδος Φρενέ, που θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται από τον Σεπτέμβριο σε σχολεία της Αττικής.
«Ελευθερία και δημοκρατία, αξίες βιωματικές, πρακτικές στην εκπαίδευση των παιδιών»
Η μέθοδος Φρενέ, όπως εξήγησαν οι διοργανωτές, βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της ενεργής συμμετοχής των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η οργάνωση της τάξης μέσα από τα σχολικά συμβούλια, όπου οι μαθητές θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, η διαχείριση του χώρου του σχολείου τους, η δημιουργία και η τέχνη, η σχολική εφημερίδα αποτελούν μερικές μόνο από τις πρακτικές που περιλαμβάνει η μέθοδος προκειμένου τα παιδιά από τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους ζωής να αντιληφτούν το σχολείο σαν ένα χώρο δημιουργίας και ψυχαγωγίας στον οποίο λειτουργούν ομαδικά.
Ο Πιερ Λαφίτ, καθηγητής Πανεπιστημίου στη Γαλλία, που ήταν ομιλητής στην εκδήλωση μίλησε για τη μέθοδο που εφαρμόζεται εδώ και ογδόντα χρόνια σε όλο τον κόσμο, η οποία βασίζεται στη συμμετοχή και τη δημοκρατία και η οποία, όπως είπε, μπορεί να δώσει μια νέα μεγάλη ώθηση στα παιδιά να αγαπήσουν το σχολείο.
Μεταξύ άλλων σε δηλώσεις του ο κ Λαφίτ είπε: «Η βασική αρχή της παιδαγωγικής Φρενέ είναι ότι τα παιδιά θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι να είναι καταναλωτές. Να μην είναι μόνο αυτοί που θα υπακούν, αλλά τα παιδιά να είναι αυτά που θα μπορούν να αποφασίζουν τους κανόνες της διαδικασίας. Με τη μέθοδο Φρενέ μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε τη διαδικασία της μάθησης για τα παιδιά που έχουν χάσει το νόημα να πηγαίνουν στο σχολείο. Η μέθοδος μπορεί να λειτουργήσει σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης, στα παιδιά με ειδικές ανάγκες, με αυτισμό ακόμα και στο πανεπιστήμιο. Είναι μια μέθοδος εκπαίδευσης λαϊκή, απευθύνεται σε όλο τον κόσμο, με απλές αρχές που βασίζονται σε μια δημοκρατική αντίληψη».
Ήδη από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο με τη σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Παιδείας πρακτικές της μεθόδου Φρενέ θα εφαρμοστούν πιλοτικά για δυο χρόνια σε σχολεία της Αθήνας, με στόχο αυτή να διαδοθεί το προσεχές διάστημα και σε σχολεία της περιφέρειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχει προηγηθεί σχετική εκπαίδευση-κατάρτιση των εκπαιδευτικών.
Η Ασπασία Καλησώρα, εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και συνεργάτης της παιδαγωγικής ομάδας «Σκασιαρχείο» και της παιδαγωγικής ομάδας στο Ρέθυμνο «για ένα δημοκρατικό σχολείο» σε σχετικές δηλώσεις της ανέφερε: «Εδώ και πολλά χρόνια η ομάδα «Σκασιαρχείο» έχει κάνει μια εξαιρετική δουλειά στην προσπάθεια της να μεταδώσει το μήνυμα μιας πιο δημοκρατικής και ανοιχτής παιδείας για τα παιδιά, όπως αυτή αποτυπώνεται στο έργο του Γάλλου παιδαγωγού ριζοσπάστη Σελεστέν Φρενέ. Είναι μια δουλειά που έχει ξεκινήσει εδώ και 4 χρόνια στην Αθήνα και έχουμε ξεκινήσει προσπάθεια να διαδώσουμε μια διαφορετική προσέγγιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και προσέγγισης του παιδιού. Το παιδί και τα ενδιαφέροντα του πρέπει να είναι στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας. Οι ανάγκες του θα πρέπει να είναι απόλυτα σεβαστές, θα πρέπει οι αξίες της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης και της ελευθερίας να είναι γι’ αυτό αξίες βιώματος στην καθημερινή του σχολική πράξη και όχι αξίες γνώσης. Στην πραγματικότητα αυτό που πρέπει να αναλογιστούμε όλοι οι εκπαιδευτικοί είναι ότι η ζωή του παιδιού είναι στο εδώ και τώρα, άρα πρέπει να του δώσουμε το καλύτερο εφόδιο για το πώς θα συνεχίσει αργότερα. Τα σχολεία θα ξεκινήσουν τον Σεπτέμβριο να εφαρμόσουν τη μέθοδο που αφορά στην ελευθερία, τη δημοκρατία και την αλληλεγγύη με πρακτικές όπως της άμεσης δημοκρατίας. Δηλαδή σχολική συνέλευση, σχολικό συμβούλιο που τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους και να ψηφίσουν όλα μαζί πράγματα τα οποία θα αλλάξουν τη σχολική ζωή. Επίσης η σχολική εφημερίδα, η αλληλογραφία, η επαφή με το στοιχείο της τέχνης και της δημιουργικότητας. Απλά πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι όλα ξεκινάνε από το συμβούλιο τάξης. Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίζουμε τα παιδιά σαν οντότητες με τη δική τους αυτόνομη προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια και τις ανάγκες τους, τις οποίες πρέπει να σεβαστούμε απόλυτα. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα άτομο ελεύθερο, το οποίο αργότερα να είναι ένα υποκείμενο ενεργό στο να μετασχηματίσει την κοινωνική πραγματικότητα».
«Αναζητούμε νέους τρόπους συνεννόησης και συνεργασίας με τα παιδιά»
Την ουσιαστική σημασία του συμμετοχικού δημοκρατικού σχολείου, εν μέσω μάλιστα οικονομικοκοινωνικής κρίσης, επεσήμανε και ο Γιώργος Μόσχος, συνήγορος του Παιδιού που ήταν από τους διοργανωτές της εκδήλωσης.
Ο ίδιος αναφέρθηκε στις δυσκολίες που υπάρχουν σε ότι αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών, ενώ υπογράμμισε την προσφορά των πρακτικών αυτών στην εκπαιδευτική διαδικασία τονίζοντας ότι η εμπιστοσύνη στα παιδιά και η ενεργή συμμετοχή τους αποτελούν μονόδρομο: «Ζούμε μια περίοδο που η ελληνική κοινωνία συνολικότερα έχει σοβαρά προβλήματα. Τα παιδιά στις οικογένειες τους έχουν αγωνίες, ανασφάλεια για το παρόν και το μέλλον. Υπάρχει βία, υπάρχουν δυσκολίες και πολλές φορές τα παιδιά ξεσπάνε στον χώρο τους σχολείου. Επίσης οι εκπαιδευτικοί δεν νιώθουν πολύ συχνά ότι έχουν τα εργαλεία και τη στήριξη της πολιτείας για να τα βγάλουν πέρα. Θεωρούμε και πιστεύουμε εμείς σαν συνήγορος του παιδιού, ότι εφόσον εφαρμόσουμε βασικές αρχές δημοκρατικού σχολείου, δηλαδή αυτές της συμμετοχής του παιδιού, της δημιουργίας, να εμπιστευτούμε περισσότερο τα παιδιά από τις πολύ μικρές ηλικίες, τότε μπορούμε να έχουμε πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Και όταν λέω αποτελέσματα εννοώ ένα σχολείο που δεν φοβάται τον εαυτό του, που δεν έχει αμφιβολία για το πως πορεύεται γιατί πραγματικά υπάρχουν τεράστια κενά και αμφιβολίες για το μέλλον της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής αποκατάστασης των παιδιών. Χρειάζεται το σχολείο να τους δείχνει εμπιστοσύνη και τα εργαλεία ώστε τα παιδιά να νιώθουν ομάδα, να νιώθουν κοινότητα, να νιώθουν ότι συμμετέχουν και είναι πρωταγωνιστές σε μια διαδικασία που τους αφορά και είναι δική τους» και πρόσθεσε πως: «Σχολεία όπου υπήρχαν εντάσεις, καταλήψεις με περιεχόμενο συγκρουσιακό που οδήγησαν και σε ακραίες αποφάσεις από τη δικαιοσύνη, δεν είναι αυτό που επιθυμούμε για την κοινωνία μας. Δεν επιθυμούμε ούτε να καταδικάζουμε παιδιά, ούτε να βρισκόμαστε σε αντίπαλα στρατόπεδα, θέλουμε να βρούμε τρόπους συνεννόησης και συνεργασίας. Χρειάζεται εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και συνεχής εποπτεία, υποστήριξη τους».
Ερωτώμενος σχετικά από τα «Ρ.Ν.» ο κ. Μόσχος σημείωσε και την επίδραση στην ψυχική υγεία των παιδιών και στη θετική ψυχολογία όταν στο σχολείο υπάρχει ένα κλίμα αισιοδοξίας και δημιουργικότητας: «Για τα παιδιά το πιο σημαντικό, όταν πηγαίνουν στο σχολείο, είναι να ξέρουν ότι θα περάσουν καλά και ότι θα είναι πρωταγωνιστές μιας θετικής διαδικασίας, να δημιουργήσουν, να συνεργαστούν, να παίξουν θέατρο να κάνουν μάθημα με έναν άλλο τρόπο που να μπορούν να διδάξουν και αυτά, να κάνουν έρευνα. Όταν το παιδί έρχεται με αρνητισμό από την κοινωνία και μέσα στο σχολείο βρίσκει μια κοινότητα που λειτουργεί θετικά και αισιόδοξα πραγματικά θα μεταφέρει αισιοδοξία στις οικογένειες και στις κοινωνικές τους σχέσεις. Αυτή είναι η στόχευση, το σχολείο να μην είναι ένας χώρος που αναγκαστικά πορεύονται σε μια άλλη φάση ζωής, αλλά να είναι ένας χώρος απόλαυσης, όπου η παιδαγωγική είναι ένα στοιχείο δυναμώματος των παιδιών και όχι ένα πεδίο που εξουδετερώνει τις δυνατότητες τους».
Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο εκπαιδευτικό σύστημα και εμμονή σε παλαιές πρακτικές έχουν ως αποτέλεσμα η μαθητική διαρροή να συνεχίζει να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για τη χώρα. Ο συνήγορος του παιδιού, Γιώργος Μόσχος τόνισε τη σημασία του να παραμένουν οι έφηβοι κοντά στη σχολική κοινότητα τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Η αλήθεια είναι ότι η σχολική διαρροή δεν είναι κάτι για το οποίο είμαστε περήφανοι, δείχνει ακριβώς την έλλειψη εμπιστοσύνης μας στο σύστημα και την παράδοση μας σε παλιές πρακτικές που οδηγούν τα παιδιά σε συμπεριφορές που δεν είναι για τη σύγχρονη κοινωνία ορθές. Δηλαδή το να ασχολούνται με κτηνοτροφικές εργασίες μπορεί να τους προσφέρει εισόδημα, όμως τους αποκόπτει από την εξέλιξη της μαθητικής τους ικανότητας. Χρειάζεται λοιπόν να αλλάξουμε την τάση και κυρίως να κρατήσουμε τα παιδιά κοντά σε μια διαδικασία κανόνων, δικαιωμάτων γιατί όσο αποκόπτεται το παιδί από το σχολείο τόσο πιο εκτεθειμένο είναι σε παραβάσεις, δεν λέω αναγκαστικά ότι κάθε οικογένεια ενός βοσκού σημαίνει ότι συμπεριφέρεται άσχημα στο παιδί, αλλά καταλαβαίνετε ότι αν το παιδί είναι αποκομμένο από το σχολείο μπορεί να συμβεί οτιδήποτε. Χρειάζεται να κρατήσουμε το σχολείο ως ένα κοινωνικοπολιτικό μηχανισμό που ενισχύει τα παιδιά, ανοίγει τους ορίζοντες και τα κάνει να συνειδητοποιούν και τα δικαιώματα αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα υπάρξουν θετικά προς την κοινωνία, μεγαλώνοντας ως ενήλικοι πολίτες».