«Αερολογίες», «αερολόγοι» και μνημονιακοί συνοδοιπόροι

 

Στις 9 Σεπτεμβρίου 2014, τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» δημοσίευσαν ένα κείμενο του κ. Μιχαήλ Πασχάλη (εφεξής, Μ.Π.) με τίτλο «Η ακαταμάχητη γοητεία της αερολογίας».

 

Το κείμενο συνιστά μία σπάνια περίπτωση, όπου ο συγγραφικός ζήλος και η ανάγκη δημόσιας έκφρασης συμπαράστασης στην κυβέρνηση, οδήγησαν τον κ. Μ.Π. να γράψει ένα κείμενο στο οποίο δικαίως κατακεραυνώνει τους αερολόγους, αλλά δυστυχώς για τον ίδιο οι κεραυνοί που ρίχνει στα κεφάλια των αερολόγων πέφτουν στο δικό του κεφάλι!

 

Γράφει, λοιπόν, ο κ. Μ.Π. ότι «ο αερολόγος δείχνει περιφρόνηση για τη συστηματική έρευνα, για την αναζήτηση συγκριτικών στοιχείων, [ο αερολόγος] μπορεί να σου ανεμίσει ένα απολύτως ανακριβές στοιχείο ως το φως το αληθινόν [και] ο χειρότερος αερολόγος είναι αυτός που περιβάλλει τον κοπανιστό αέρα με ιδεολογικό ένδυμα». (Τα εισαγωγικά δηλώνουν το ακριβές κείμενο του κ. Μ.Π.).

 

Μέχρι εδώ, κάθε λογικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει και να ευχαριστήσει τον κ. Μ.Π. που κατακεραυνώνει τους αερολόγους. Όμως, ο κ. Μ.Π. είχε την ατυχή ιδέα να διαλέξει ως παράδειγμα αερολογίας «τα άφθονα πρωτοσέλιδα και τις υστερικές κραυγές ότι το μνημόνιο ανέβασε σε δυσθεώρητα ύψη τον αριθμό των αυτοκτονιών στην Ελλάδα».

 

Επειδή, λοιπόν, «πολιτικοί, δημοσιογράφοι και απλοί πολίτες είναι σήμερα πεπεισμένοι ότι στα λεξικά της νεοελληνικής δίπλα στο λήμμα «μνημόνιο» πρέπει να προστεθεί ως συνώνυμο η λέξη «αυτοκτονία»», ο κ. Μ.Π. φροντίζει να μας καθησυχάσει παραθέτοντας τα «πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία» για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα.

 

Εδώ αρχίζουν τα ωραία! Ο κ. Μ.Π. παραθέτει στοιχεία από την έγκυρη γαλλική εφημερίδα Le Monde (χωρίς, όμως, να αναφέρει την ημερομηνία κυκλοφορίας του φύλλου, επειδή μάλλον δεν την γνωρίζει), η οποία τα πήρε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος τα πήρε, με τη σειρά του, από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. Όμως, ενώ ο κ. Μ.Π. δικαίως κατακεραυνώνει τον αερολόγο, ο οποίος «δείχνει περιφρόνηση για τη συστηματική έρευνα», ο ίδιος θεωρεί συστηματική έρευνα τα στοιχεία της εφημερίδας Le Monde, αντί να βρει στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. Βέβαια, αν τα στοιχεία της εφημερίδας συμφωνούν με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας και ο επίδοξος ερευνητής κατανοεί αυτά που διαβάζει, μικρό το κακό και δεν αξίζει να χαλάμε τις καρδιές μας. Αν, όμως, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά, τότε αρχίζουν τα γέλια περί αερολόγων και αερολογιών. Ο κ. Μ.Π. εκτιμώντας βαθύτατα τις ηρωικές προσπάθειες της κυβέρνησης για την έξοδο από τη μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση της Ελλάδας, αισθάνεται την ανάγκη να υποστηρίξει το έργο της κυβέρνησης και να κατατροπώσει κάθε αερολόγο ο οποίος είναι, ίσως, και ένας επικίνδυνος προβοκάτορας.

 

Γράφει, λοιπόν, ότι «η ενημέρωση αποτελεί τον καλύτερο σύμμαχο και μας βοηθά να ξεχωρίζουμε την αλήθεια από το ψέμα, να συζητούμε πάνω σε ακριβή στοιχεία…», εννοώντας, με περισσή αφέλεια και αυτοπεποίθηση, ότι ο ίδιος είναι ενημερωμένος για το θέμα της ψυχικής υγείας των Ελλήνων και κυρίως για το θέμα των αυτοκτονιών.

 

Δεν γνωρίζω το συγκεκριμένο δημοσίευμα της εφημερίδας Le Monde, αλλά έχω σοβαρούς λόγους να υποθέσω ότι η εφημερίδα πήρε στοιχεία από την έκδοση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με τίτλο «Preventing suicide: A global imperative» (WHO, 2014), όπου στη σελίδα 82 αναφέρονται στοιχεία για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα. Όμως, τα πράγματα δεν είναι όπως τα παρουσιάζει ο κ. Μ.Π., επειδή είτε ο συντάκτης της εφημερίδας δεν κατανόησε τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, είτε ο κ. Μ.Π. δεν κατανόησε, λόγω άγνοιας ή/και πολιτικής-κομματικής προκατάληψης, τα στοιχεία του δημοσιεύματος της εφημερίδας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πράγματι αναφέρει ότι το 2012 καταγράφηκαν στην Ελλάδα 3,8 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους, αλλά αυτός ο αριθμός είναι «standardized», δηλαδή είναι ο αριθμός θανάτων από αυτοκτονίες αν ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2012 είχε την ίδια κατανομή ηλικιών με το 2000. Όμως, στον ίδιο πίνακα αναφέρεται το πραγματικό ποσοστό αυτοκτονιών χωρίς υποθέσεις και διορθώσεις, (δηλαδή, ο Ειδικός Δείκτης Αυτοκτονιών, SSR) και είναι, δυστυχώς, 4,9 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους. Η πλήρης άγνοια του κ. Μ.Π. για τη σημασία των μεγεθών που αναφέρονται στις αυτοκτονίες και πιθανόν η σφοδρή επιθυμία του να δηλώσει την αμέριστη συμπαράστασή του στην κυβερνητική πολιτική των μνημονίων, δεν του επέτρεψαν να κατανοήσει τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Επιπλέον, εμφανίζεται βασιλικότερος του βασιλέα επειδή η ίδια η κυβέρνηση και έγκυρες φιλοκυβερνητικές εφημερίδες έχουν εκφράσει σοβαρές ανησυχίες για το θέμα.

 

Για παράδειγμα, στην εφημερίδα Καθημερινή (22-11-2012) διαβάζουμε: «Δραματικές διαστάσεις έχει προσλάβει το φαινόμενο των αυτοκτονιών στην Ελλάδα της κρίσης…», ενώ το 2011 ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος απαντώντας σε επερώτηση βουλευτή για το θέμα των αυτοκτονιών, παραδέχθηκε ότι το πρώτο εξάμηνο του 2011 παρατηρήθηκε αύξηση 40% των αυτοκτονιών σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2010. (Η απάντηση του κ. Λοβέρδου έκανε εντύπωση και σχολιάστηκε, μεταξύ άλλων, στην έγκυρη αγγλική εφημερίδα The Guardian στις 18-12-2011, στο EuroHealthNet στις 25-9-2011 και στους έγκυρους The New York Times στις 14-4-2012).

 

Ο κ. Μ.Π. αγνοεί ότι στην επιστημονική, και όχι ιδεολογική και πολιτική-κομματική, μελέτη των αυτοκτονιών στην Ελλάδα της κρίσης, δύο μεγέθη έχουν καθοριστική σημασία: α) Η μεταβολή του Ειδικού Δείκτη Αυτοκτονιών (Specific Suicide Rate, SSR) στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, και β) Ο Συντελεστής Συσχέτισης (Correlation Coefficient, ρ) μεταξύ μεταβολής ανεργίας και μεταβολής ποσοστού αυτοκτονιών.

 

Ας ξεκινήσουμε από τα εύκολα, που και αυτά αγνοεί ο κ. Μ.Π., δηλαδή από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. Από το Δελτίο Τύπου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (31-3-2014), έχουμε τα εξής στοιχεία για τις αυτοκτονίες (ο αριθμός σε παρένθεση δείχνει τον SSR, δηλαδή τον αριθμό θανάτων από αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους): 2000 (3,5), 2008 (3,3), 2009 (3,5), 2010 (3,3), 2011 (4,4), 2012 (4,6). Θα πρέπει να σημειώσω, ότι ενώ στο παραπάνω Δελτίο Τύπου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής αναφέρονται 508 αυτοκτονίες, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει 548 ίσως επειδή αργότερα η Ελληνική Στατιστική Αρχή διόρθωσε τον αρχικό αριθμό. Με απλά μαθηματικά, βλέπουμε ότι η αύξηση του ποσοστού αυτοκτονιών από το 2008 μέχρι το 2012 είναι 39,4% αν το ποσοστό του 2012 είναι 4,6 ή 48,5% αν το ποσοστό του 2012 είναι 4,9! Άραγε, πόσο μεγαλύτερη θα πρέπει να είναι η αύξηση του ποσοστού αυτοκτονιών, ώστε να προβληματιστεί και να ανησυχήσει ο κ. Μ.Π.; (Περισσότερα στοιχεία στο άρθρο: «Greece’s economic crisis and suicide rates: overview and outlook», στο Journal of Epidemiology and Community Health, 12-07-2014.) Θα πρέπει να σημειώσω ότι όλα τα επιστημονικά περιοδικά που αναφέρω είναι στην κατηγορία των peer-reviewed, δηλαδή το κείμενο που υποβάλλεται για δημοσίευση ελέγχεται από ειδικούς επιστήμονες-κριτές.

 

Στο European Journal of Psychiatry (Vol. 28, 1, σελ. 39-49, 2014), διαβάζουμε ότι στο διάστημα 2007-2011 η θνησιμότητα στην Ελλάδα λόγω αυτοκτονιών αυξήθηκε κατά 55,8%, ενώ η ολική θνησιμότητα αυξήθηκε μόνο κατά 1,1%. Επίσης, οι καμπύλες μεταβολής ανεργίας και αυτοκτονιών συνδέονται με υψηλό συντελεστή συσχέτισης, δηλαδή όσο αυξάνεται η ανεργία τόσο αυξάνεται και το ποσοστό αυτοκτονιών. Ανάλογα αποτελέσματα σύνδεσης ανεργίας και αυτοκτονιών στην Ελλάδα των μνημονίων έχουν δημοσιευτεί στις ιατρικές επιθεωρήσεις The Lancet και British Medical Journal. (Αν ο κ. Μ.Π. θέλει λεπτομέρειες, μπορώ να τον βοηθήσω).

 

Στις 22-10-2011, δημοσιεύτηκε στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet ένα άρθρο με τίτλο «Health effects of financial crisis: omens of a Greek tragedy» (Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία: προμηνύματα μίας ελληνικής τραγωδίας), και ο κ. Λυκούργος Λιαρόπουλος, σύμβουλος του τέως υπουργού Υγείας Ανδρέα Λοβέρδου, στεναχωρήθηκε τόσο πολύ όταν διάβασε την λέξη «tragedy» (τραγωδία), ώστε αποφάσισε να γράψει, αρκετά καθυστερημένα, ένα κείμενο στο British Medical Journal (27-11-2012) με τίτλο «Greek economic crisis: not a tragedy for health» (Ελληνική οικονομική κρίση: δεν είναι μία τραγωδία για την υγεία). Όμως, στο κείμενό του παραδέχεται ότι στην Ελλάδα της κρίσης έχουν αυξηθεί οι αυτοκτονίες, οι απόπειρες αυτοκτονίας, η ανάγκη ψυχιατρικής βοήθειας και η κατανάλωση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, και ότι όλα αυτά «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σε μία χώρα που δεν είναι εξοικειωμένη με το πρόβλημα» (cause alarm in a nation not accustomed to the problem). Δυστυχώς, δεν είμαστε εξοικειωμένοι με το πρόβλημα ώστε να αισιοδοξούμε…

 

Ο κ. Μ.Π. θα πρέπει, επίσης, να μάθει ότι δεν έχει αυξηθεί μόνο το ποσοστό αυτοκτονιών, αλλά και τα ποσοστά κρουσμάτων AIDS, διαζυγίων, ανθρωποκτονιών και κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. (Ας διαβάσει το άρθρο: «Suicide, unemployment and other socioeconomic factors: evidence from the economic crisis in Greece», στο European Journal of Psychiatry, Vol. 28, 1, σελ. 39-49, 2014).

 

Ενδιαφέροντα στοιχεία για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα των μνημονίων, τα οποία ίσως προβληματίσουν τον κ. Μ.Π., αναφέρονται στο άρθρο «Suicide in Greece: 2001-2011» (Psychiatriki, Vol. 24 (2013), σελ. 170-174) και στο βιβλίο «Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά» (Επιμέλεια: Β.Κονταξάκης, κ.ά., Εκδόσεις Βήτα, 2013).

 

Αφού ο κ. Μ.Π. δηλώνει υπέρμαχος της ενημέρωσης ώστε «να μπορέσουμε να προγραμματίσουμε σωστά και από κοινού το μέλλον του τόπου μας», όπως γράφει, θα πρέπει ο ίδιος να μάθει να ενημερώνεται από έγκυρες πηγές, γιατί σύμφωνα με τα δικά του λόγια «ο χειρότερος αερολόγος είναι αυτός που περιβάλλει τον κοπανιστό αέρα με ιδεολογικό ένδυμα».

 

Τέλος, ο κ. Πασχάλης θα πρέπει να γνωρίζει ότι οι πολλές κολακείες και τα λιβανίσματα προς την εξουσία (κάθε είδους εξουσία) μπορεί να καταλήξουν σε μωρολογίες, όπως παραδέχεται και προειδοποιεί, εξ ιδίας πείρας, ο Βολταίρος. Ο Βολταίρος όταν βρισκόταν (1750-1753) στην αυλή του βασιλιά Φρειδερίκου Β’ της Πρωσίας, έγραφε έμμετρες επιστολές στις οποίες λιβάνιζε με απίστευτες κολακείες τον βασιλιά. Αργότερα, ο Βολταίρος αναλογιζόμενος τις κολακείες του (δηλαδή, τις βλακείες του) προς τον Φρειδερίκο, έγραψε στα απομνημονεύματά του: «Με αποκαλούσε ημίθεο. Τον αποκαλούσα Σολομώντα. Τα επίθετα δεν μας κόστιζαν τίποτε. Κάποιες από τις μωρολογίες αυτές δημοσιεύτηκαν στη συλλογή των έργων μου. Ευτυχώς δεν δημοσιεύτηκε το τριακοστό μέρος».

 

Θα πρέπει να εκτιμήσουμε την ειλικρίνεια του Βολταίρου, αλλά και το ηθικό δίδαγμα της ειλικρίνειάς του…