Του ΜΙΧΑΛΗ ΠΕΤΡΑΚΑΚΗ*
Μέρος Α’
O θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Τ.Α.) στη χώρα λειτούργησε διαχρονικά με την μορφή των Κοινοτήτων και των Δήμων.
Το 1998 με το Πρόγραμμα «Καποδίστριας» συνενώθηκαν 5.382 Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α) της χώρας και συγκροτήθηκαν 910 νέοι Δήμοι, ενώ παρέμειναν και 124 Κοινότητες.
Ο Καποδιστριακοί Δήμοι Συβρίτου και Κουρητών συγκροτήθηκαν αντίστοιχα από δέκα τέσσερες (14) και από δώδεκα (12) Κοινότητες της πρώην Επαρχίας Αμαρίου.
O κύριος στόχος του εγχειρήματος ήταν να δοθεί η δυνατότητα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με την ισχυροποίησή της και με την αποκέντρωση πόρων και αρμοδιοτήτων, να σχεδιάσει την ανάπτυξη της περιοχή της.
Το 2010 ωστόσο επανασχεδιάστηκε ο αυτοδιοικητικός χάρτης της χώρας με πραγματοποίηση νέων συνενώσεων και δραστική μείωση ξανά του αριθμού των Ο.Τ.Α σε 332 τελικά «Καλλικρατικούς» Δήμους.
Το αρχικό σχέδιο του προγράμματος «Καλλικράτης» για το Αμάρι προέβλεπε οι Δήμοι Συβρίτου και Κουρητών να συνενωθούν με τον Δήμο Αρκαδίου ή με τους Δήμους Λάμπης και Λαπαίων του Αγίου Βασιλείου αλλά η έντονη αντίδραση φορέων και κατοίκων του Αμαρίου «έκαψε» τα σενάρια αυτά.
Τελικά οι δυο (2) Δήμοι του Αμαρίου συνενώθηκαν αυτοτελώς και συγκρότησαν ένα «Καλλικρατικό» Δήμο, που κάλυψε τα διοικητικά όρια της πρώην Επαρχίας Αμαρίου.
Ο νέος Δήμος Αμαρίου για λόγους γεωμορφολογικούς, οικονομικούς, ιστορικούς, κοινωνικής συνοχής και πολιτιστικούς, δικαιολογούσε την δημιουργία του και ξεκινούσε με καλές προοπτικές.
Επί πλέον παρέμεινε το όνομα Αμάρι της Περιοχής στο νέο Δήμο, με ό,τι ιστορικά, βιωματικά και συναισθηματικά συμβολίζει για τους κατοίκους.
Κύρια αποστολή και του νέου Δήμου Αμαρίου να προωθήσει την ανάπτυξη της Περιοχής με την ανάληψη των αναγκαίων πρωτοβουλιών και δράσεων.
Οι βασικοί αναπτυξιακοί στόχοι άλλωστε είχαν τεθεί από παλαιότερα (Συμβούλια Περιοχής, Νομαρχιακό Συμβούλιο, Αμαριώτικα Συνέδρια) και είχαν αποσαφηνιστεί. Αμαριώτικος Δρόμος, Εκμετάλλευση Υδάτινων Πόρων, Σχολή Ασωμάτων, Αξιοποίηση Φυσικού και Πολιτιστικού Περιβάλλοντος, Τουριστική Ανάπτυξη.
- Αμαριώτικος δρόμος
Η ιστορία του πολύπαθου «Αμαριώτικου Δρόμου» ενός υπερώριμου οδικού έργου της Κρήτης, ξεκινά με την κατασκευή προ εικοσαετίας του τμήματος «Τζιβέρα», ακολουθεί η κατασκευή των τμημάτων «Φράγμα – Παντάνασα» και «Παντάνασα-Απόστολοι» και εδώ και δέκα (10) χρόνια η κατασκευή του διακόπτεται.
Η εξαγγελία τελευταία της κατασκευή 2-3 χιλιομέτρων του τμήματος Πρασές – Φράγμα, ολοκληρώνει το δρόμο μέχρι το Χωριό Απόστολοι και προφανώς δεν λύνει το πρόβλημα της συνέχισής του προς Μεσαρά.
Ο Αμαριώτικος Δρόμος, κάθετος συνδετήριος Βορρά – Νότου του νησιού, που συνδέει την παραγωγική Μεσαρά με το Ρέθυμνο διασχίζοντας το Αμάρι, είναι ένα πολύ σημαντικό έργο για τον Νομό και καταλυτικό για την αναπτυξιακή πορεία του Αμαρίου.
Σήμερα το τμήμα που έχει κατασκευαστεί εξυπηρετεί για μετάβαση στο Ρέθυμνο τους κατοίκους 4-5 χωριών, ενώ όλοι οι άλλοι κάτοικοι του Αμαρίου πηγαινοέρχονται στην πόλη μέσω του Αρκαδιώτικου ή του Αϊβασιλιώτικου δρόμου.
Εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε ότι θα έπρεπε να έχει επιδιωχθεί η προώθηση των παρακαμπτηρίων Γιους Κάμπος – Πατσός (σχεδόν έχει γίνει η αρχική του διάνοιξη) και του δρόμου Καβούσι – Μέση (κατά το ήμισυ και πλέον είναι διανοιγμένος και ασφαλτοστρωμένος) που θα συντόμευαν κατά πολύ την απόσταση της περιοχής με Ρέθυμνο.
Η χρήση ωστόσο των παράπλευρων αυτών οδικών αρτηριών, όπως και η αλλαγή της αρχικής χάραξης του Αμαριώτικου Δρόμου (για την οποία υπάρχουν ενστάσεις), δεν μπορεί να αποτελούν δικαιολογία για την υποβάθμιση και στασιμότητα ενός τόσο σημαντικού έργου.
Η κατασκευή των δυο (2) τμημάτων για την ολοκλήρωσή του, Απόστολοι – Φουρφουράς και Φουρφουράς-Μάντρες επιβάλλεται χωρίς άλλες παλινωδίες και καθυστερήσεις, τη στιγμή που σε ολόκληρη την Κρήτη χρηματοδοτούνται νεότερα μελετημένα οδικά έργα, ήσσονος ή και μικρότερης αναπτυξιακής αξίας.
Στα νέα χρηματοδοτικά μέσα η ένταξη των δυο (2) τμημάτων που έχουν απομείνει αποτελεί χρέος της Πολιτείας και οι τοπικοί φορείς οφείλουν να αγωνιστούν για το διαχρονικό και καθολικό αυτό αίτημα των Αμαριωτών.
Σήμερα χωρίς σύγχρονους δρόμους σύνδεσης μιας Περιοχής της Ενδοχώρας με τα παραπλήσια αστικά κέντρα η ανάπτυξή της είναι προβληματική και η συνεχιζόμενη καθυστέρηση και ο παρατηρούμενος εφησυχασμός για την ολοκλήρωση του Αμαριώτικου Δρόμου, εγκυμονεί τον σοβαρό κίνδυνο να παραπεμφθεί το έργο στις Ελληνικές καλένδες, που φυσικά δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να επιτραπεί.
- Υδάτινοι πόροι
Η εκμετάλλευση των Υδάτινων Πόρων (Υδροφόρου Ορίζοντα και Επιφανειακών Απορροών) αποτελεί κυριολεκτικά όρο επιβίωσης για κάθε Αγροκτηνοτροφική Περιοχή.
Όσον αφορά τα υπόγεια ύδατα με πρωτοβουλία των πρώην Κοινοτήτων έχουν γίνει επιτυχώς αρκετές γεωτρήσεις (Αϊ Γιάννη, Φουρφουρά, Βισταγή, Καλογέρου κ.λ.π.) και αντλούνται σημαντικές ποσότητες νερών κυρίως για ύδρευση των χωριών.
Η αξιοποίηση όμως των πλούσιων επιφανειακών απορροών για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών της περιοχής είναι σχεδόν ανύπαρκτη, με αποτέλεσμα το ποσοστό άρδευσης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων να είναι αρκετά μικρό.
Τα νερά της Λεκάνης των Ποταμών συλλέγονται στο ομώνυμο Φράγμα και αρδεύουν μεγάλες εκτάσεις βορειοανατολικά του νομού, όπου τα δίκτυα διαρκώς επεκτείνονται και επίσης θα αξιοποιηθούν για την επίλυση του προβλήματος ύδρευσης της πόλης του Ρεθύμνου και για τη δημιουργία του υβριδικού Υδροηλεκτρικού εργοστασίου.
Η περιοχή μας από όπου εκβάλλουν τα νερά της Λεκάνης εξαιρέθηκε, παρά τη νομοθεσία και τη σχετική οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατηγορηματικά διευκρινίζει ότι «η Λεκάνη Απορροής κατά προτεραιότητα καλύπτει τις δικές της αρδευτικές ανάγκες και στην συνέχεια οι γειτονικές».
Από τη στιγμή βέβαια που το Φράγμα χωροθετήθηκε στο χαμηλότερο σημείο της Λεκάνης και στα σύνορα των Δήμων Αμαρίου – Ρεθύμνου, γίνεται αρκετά δαπανηρή η άντληση νερών ανάντι του φράγματος και στο εσωτερικό του Δήμου Αμαρίου,λόγω των μεγάλων υψομετρικών διαφορών και των αποστάσεων.
Γι’ αυτό το λόγο διαρκώς και επίμονα πρέπει να διεκδικεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση αντισταθμιστικά οφέλη, από τη στιγμή που η εκμετάλλευση του υδάτινου πλούτου μας γίνεται για τις ανάγκες και την ανάπτυξη γειτονικών περιοχών.
Οι τεράστιες ποσότητες των νερών της άλλης μεγάλης Λεκάνης του Πλατύ, αν εξαιρέσουμε τα νερά της Λιμνοδεξαμενής Βυζαρίου, χύνονται στην θάλασσα της Αγίας Γαλήνης.
Τα αναξιοποίητα νερά της Λεκάνης αυτής, μια από της μεγαλύτερες της χώρας, που ολοκληρωτικά οι απορροές της εκβάλουν από την περιοχή του Αμαρίου, μπορούν να καλύψουν το σύνολο των αρδευτικών μας αναγκών και μέρος των νερών να μεταφερθούν και σε γειτονικές περιοχές.
Το 2008 ύστερα από συντονισμένες προσπάθειες φορέων χρηματοδοτήθηκε η Μελέτη Αξιοποίησης (και όχι Εκτροπής!) των νερών της Λεκάνης του Πλατύ, προϋπολογισμού 8.918.852 ευρώ και εντάχθηκε στο Τομεακό πρόγραμμα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.
Σύμφωνα με την Μελέτη χωροθετείται μεγάλο Φράγμα περίπου 20 εκατ. κυβικών (η χωρητικότητά του θα μπορούσε να μειωθεί για να μην κατακλύζουν τα νερά του καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αφού δε απαιτείται τόσο μεγάλη κλίμακα) στη θέση Αύλακα στην στενωπό του Φαραγγιού βορειοδυτικά του χωριού Αϊ Γιάννη.
Προβλέπεται να αρδεύονται 45.000 στρέμματα των Δήμων Αμαρίου και Αγίου Βασιλείου, μέρος του πλεονάζοντος όγκου νερού θα μεταφέρεται στο Φράγμα Φανερωμένης και ταυτόχρονα θα εμπλουτίζεται ο υδροφόρος ορίζοντας Μεσαράς, που τα τελευταία χρόνια κινδυνεύει με καταστροφή από την παρατηρούμενη υφαλμύρωση.
Συγκεκριμένα θα ξεκινά μεγάλου μήκους αγωγός από το Φράγμα του Πλατύ που θα μεταφέρει νερό στο Φράγμα Φανερωμένης προς πλήρωση (οι απορροές της περιοχής δεν επαρκούν) σε απόσταση είκοσι τριών (23) χιλιομέτρων και καθ’ οδόν θα διανέμει τους χειμερινούς μήνες νερό στα υπάρχοντα αρδευτικά δίκτυα Μεσαράς εμπλουτίζοντας τον Υδροφόρο Ορίζοντα.
Εκτός του μεγάλου Φράγματος εντάχθηκε στους σχεδιασμούς και μελετήθηκε ένα μικρότερο φράγμα στην θέση Φώτη 1.7 εκατομ. κυβικών μέτρων, ανατολικά των οικισμών Ελενών – Γερακαρίου σε υψηλό σημείο της Λεκάνης Απορροής ώστε να παρέχεται η δυνατότητα με φυσική ροή ή με πολύ μικρή άντληση να αρδεύει τις εκτάσεις του Δήμου.
Είναι αυτονόητο ότι αυτό κρίθηκε εντελώς απαραίτητο για να μην οδηγηθεί ολόκληρη η ποσότητα των νερών χαμηλά στο κυρίως Φράγμα, από όπου θα απαιτούνται αλλεπάλληλες αντλήσεις δαπανηρές (και τελικά απαγορευτικές) για την άρδευση των εκτάσεων της υψηλής ζώνης και των απομακρυσμένων εκτάσεων του Δήμου και επαναληφθεί η ίδια ιστορία του Φράγματος Ποταμών.
Και είναι εντελώς ακατανόητη η απόφαση του Δήμου Αμαρίου να ακυρώσει την κατασκευή του μικρού Φράγματος, με τον ισχυρισμό ότι θα το αντικαταστήσει με δυο (2) υποθετικές Λιμνοδεξαμενές.
Η Χωροθέτηση Λιμνοδεξαμενών δεν είναι απλή υπόθεση, απαιτούνται μελετητικές εργασίες. Τοπογραφικές, Υδρολογικές, Περιβαλλοντικές, Γεωτεχνικές,Οικονομοτεχνικές, Μελέτες για τα Δίκτυα κ.λ.π., που χρόνος περαίωσης τους είναι πολύ μεγάλος.
Και απαιτείται φυσικά και η χρηματοδότηση των Μελετών, που ένας μικρός Δήμος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να τις προκηρύξει, είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι δυο (2) περίπου χρόνια από τη μέρα που πάρθηκε η απόφαση για τη δημιουργία τους δεν έχει προωθηθεί απολύτως τίποτα.
Τα κόστη της κατασκευής τους, αν υποθέσουμε θεωρητικά ότι θα γίνουν, είναι πολύ μεγάλα και πολλαπλάσια σε σχέση με το κόστος κατασκευής ενός φυσικού μικρού Φράγματος.
Ο όγκος των νερών δε που θα μπορούν να ταμιεύουν συνολικά και οι δυο (συνήθως 0,5-0,7 εκατ. κυβ. μέτρα το μέγεθος της Λιμ/νής) είναι μικρότερος του 1,7 εκατομ. του Φράγματος, που σημαίνει λιγότερα δίκτυα και μικρότερες δυνατότητες κάλυψης των αρδευτικών αναγκών.
Και το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής με τις απαλλοτριώσεις, δρόμους πρόσβασης, κατασκευές, δίκτυα ΔΕΗ κ.λ.π. ανυπολόγιστο.
Γι’ αυτούς τους λόγους οι δημοτικοί σχεδιασμοί είναι λάθος και δεν οδηγούν πουθενά ή μάλλον θα οδηγήσουν με βεβαιότητα σε αυτό που χρόνια επιδιώκεται από την πλευρά του γειτονικού νομού (το δηλώνουν άλλωστε και δημόσια), στην Εκτροπή τελικά ολόκληρου του όγκου των νερών της Λεκάνης Πλατύ προς την Μεσαρά.
Γιατί με την κατάργηση του μελετημένου Φράγματος «Ελενών – Γερακαρίου», τους αβέβαιους και ανώφελους επανασχεδιασμούς για νέες χρονοβόρες Χωροθετήσεις και Μελέτες έργων από την αρχή, στερείται η περιοχή σήμερα από ώριμα έργα, αποσυνδέεται και μένει εκτός κατά την δημοπράτηση του μεγάλου Φράγματος του Πλατύ.
Ο μόνος επομένως δρόμος που απομένει είναι η επανένταξη του Φράγματος στους αρχικούς σχεδιασμούς και η διεκδίκηση της χρηματοδότησης, δημοπράτησης και κατασκευής του ταυτόχρονα («πακέτο») με τα έργα του Πλατύ.
Σημείωση: Ελπίζω οι παράγοντες του Υπουργείου που προσκλήθηκαν από το Δήμο για να επισκεφθούν μεθαύριο την περιοχή για το θέμα, να έχουν αντικειμενική ενημέρωση και να τοποθετήσουν οι ίδιοι τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση και να μην έρχονται για να προβούν στις συνηθισμένες εξαγγελίες για νέα έργα και μελέτες, με σκοπό να χρυσώσουν το χάπι της απώλειας των νερών μας στους κατοίκους.
* Ο Μιχάλης Πετρακάκης είναι πρώην δήμαρχος Συβρίτου
