Η φαντασία, ο υπερρεαλισμός και η κλασσική γραφή, είναι τα βασικά στοιχεία του νέου βιβλίου Αντώνη Σανουδάκη -Σανούδου με τίτλο «Πατίνι με αυτόματο πιλότο», από τις εκδόσεις Ταξιδευτής. Έχοντας εκδώσει ήδη δέκα ποιητικές συλλογές δύο σειρές διηγημάτων, τριάντα μαρτυρίες αγώνων της Εθνικής Αντίστασης, αλλά και έχοντας κάνει μελέτες για την ιστορία και τη λογοτεχνία, το νέο του συγγραφικό πόνημα διαφέρει από τα προηγούμενα. Συνδυάζει τον υπερρεαλισμό που χρησιμοποιεί και στην ποίησή του με ιστορικά και σύγχρονα στοιχεία που βασίζονται στα βιώματά του κατά την παιδική και εφηβική του ηλικία, με βασικό χαρακτηριστικό το φανταστικό στοιχείο.
Αυτό άλλωστε επισημαίνει και ο ίδιος ο συγγραφέας, τονίζοντας ότι τα 13 διηγήματα που περιλαμβάνονται στο τελευταίο του βιβλίο γράφτηκαν τα δυο τελευταία χρόνια και είναι επηρεασμένα από την οικονομική και κοινωνική δοκιμασία του ελληνικού λαού, γι’ αυτό και, όπως λέει, η συμμετοχική τέχνη των διηγημάτων της νέας του συλλογής απαντά με τη λογοτεχνική σαφή ασάφειά της.
Το νέο βιβλίο το Αντώνη Σανουδάκη, παρουσιάστηκε το απόγευμα της Τετάρτης, στο βιβλιοπωλείο «Αυτογνωσία» από τον Γιώργο Τσιώλη, καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και τον Βαγγέλη Βασσάλο, μέλος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου και διευθυντή του Γυμνασίου Περάματος.
Συμβολικός ο τίτλος του βιβλίου, όπως εξηγεί στα «Ρ.Ν.» ο συγγραφέας: «Ήμουν σε δίλημμα αν θα βάλω ως τίτλο το «Βαλς με την αόρατη ντάμα», αλλά τελικά προτίμησα το «Πατίνι με αυτόματο πιλότο», που όμως δεν έχει να κάνει μόνο με παιδί. Πρόκειται για μια προσπάθεια του ποιητή, αλλά και του ανθρώπου γενικότερα να κρατήσει την παιδικότητά του, την καθαρότητα της ψυχής του μέσα σε ένα κόσμο ο οποίος ποτέ δεν ήταν ιδανικός, όμως ο κάθε άνθρωπος πρέπει να κάνει τον δικό του αγώνα για να κάνει ομορφότερο και καλύτερο αυτόν τον κόσμο».
Ο Αντώνης Σανουδάκης, μιλώντας για το ύφος και την τεχνική της γραφής του, στο συγκεκριμένο βιβλίο, λέει: «Τα διηγήματα «Πατίνι με αυτόματο πιλότο», γράφτηκαν τα δυο τελευταία χρόνια, παραλλήλως με την επιστημονική έρευνά μου στην ιστορία. Είναι μια σειρά διηγημάτων με κείμενα που έχουν διπλή μορφή: την υπερρεαλιστική-φανταστική γραφή, αλλά επίσης και την κλασσική.
Είναι ένα λογοτεχνικό είδος υπερρεαλιστικής δημιουργίας, που το ξεκίνησα από τα φοιτητικά μου χρόνια, από την εποχή της επάρατης επταετίας ως ποίηση και αργότερα και ως διηγηματογραφία.
Μαζί με τον προσωπικό μου αγώνα, τις συλλήψεις, τις απαγορεύσεις αποδημίας, τα βιβλία των συλλογών ήσαν τότε και παραμένουν διαχρονικά ως σήμερα μια μορφή συμμετοχικής τέχνης, συμπαραστάσεις στον πολύμορφο αγώνα του λαού μας. Είναι γνωστά ως πεζογραφικά ή ποιητικά βιβλία, αλλά και ως μελοποιημένη ποίηση.
Έτσι, και στην παρούσα χρονική συγκυρία, την οικονομική και κοινωνική, τη νέα δοκιμασία του λαού μας και τα επιπλέον προβλήματα που δημιουργεί η σύγχυση, η συμμετοχική τέχνη των διηγημάτων της νέας συλλογής διηγημάτων μου, απαντά με τη λογοτεχνική σαφή ασάφειά της.
Δεν αποτελούν, όμως, στρατευμένη τέχνη, αλλά ούτε και το αντίθετό της. Τέχνη για την τέχνη, όπως λέγεται art for art, αδιάφορη, δηλαδή, για το κοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι μια συμμετοχική τέχνη συμπαράστασης στους κοινωνικούς, εθνικούς και πολιτικούς αγώνες του λαού, όπως τη δίδαξαν πολλοί ξένοι και δικοί μας μεγάλοι λογοτέχνες, όπως ο Σολωμός, ο Βαλαωρίτης, ο Σεφέρης κ.ά.»
Ο Βαγγέλης Βασσάλος εκ μέρους του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Ρεθύμνης, αναφέρθηκε στον άνθρωπο και φιλόλογο Αντώνη Σανουδάκη, τονίζοντας μεταξύ άλλων στη διάρκεια της παρουσίασης: «Ο Αντώνης Σανουδάκης είναι ένας φιλόλογος που έχει προσφέρει πολλά στην πόλη του Ρεθύμνου και τον οποίο προσωπικά είχα την τύχη να τον έχω καθηγητή. Το σημαντικότερο είναι το πώς με επηρέασε και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να ακολουθήσει τη φιλοσοφική σχολή, στο να αγαπήσω την ιστορία. Μας δίδαξε την αγάπη για τη δημοκρατία, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη.
Ήταν ένας καθηγητής ο οποίος με τον δικό του τρόπο μας προσέγγισε, μας πλησίασε, μας πέρασε ιδέες και μας επηρέασε σε σημαντικό βαθμό. Με έκανε προσωπικά να αγαπήσω ιδιαίτερα την ιστορία, να αντιληφθώ τι σημαίνει κριτική σκέψη, τι σημαίνει σκεπτικισμός με την έννοια της αμφισβήτησης, να ψάχνω την αλήθεια και να παλεύω γι’ αυτά τα πράγματα και η προσφορά του είναι ιδιαίτερα σημαντική».
Σε ό,τι αφορά το ίδιο το βιβλίο ο κ. Βασσάλος ανέφερε: «Είναι ένα βιβλίο το οποίο παίρνει αφορμή από τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του Σανουδάκη και με βάση το όνειρο και τη φαντασία και τους συνειρμούς οδηγείται σε ένα ταξίδι. Είναι ένα ταξίδι ενός παιδιού πάνω στο πατίνι του με πιλότο τη φαντασία και το όνειρο. Και δείχνει πως τα βιώματα της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας έχουν περάσει στην ψυχή του, τον έχουν επηρεάσει και τον καθόρισαν ως άνθρωπο».
Από την πλευρά του ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Τσιώλης, μιλώντας για το περιεχόμενο του βιβλίου, έκανε αναφορά στην υπερρεαλιστική γραφή του συγγραφέα, στον αυτοβιογραφικό του λόγο πίσω από το πέπλο του φανταστικού τονίζοντας ότι εμπεριέχει κείμενα με στοιχεία εθνογραφικού ενδιαφέροντας, αλλά και πολυπολιτισμικά στοιχεία, αναφέροντας χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων: «Ο Αντώνης Σανουδάκης, μετά από την έκδοση πλήθους βιβλίων που περιλαμβάνουν προφορικές μαρτυρίες αγωνιστών της αντίστασης, μας εκπλήσσει με την έκδοση μιας συλλογής διηγημάτων με τον παράδοξο τίτλο «Πατίνι με αυτόματο πιλότο», (εκδ. Ταξιδευτής). Σε πολλά από αυτά εντοπίζονται τα χαρακτηριστικά μιας υπερρεαλιστικής γραφής, ενώ άλλα εντάσσονται στο είδος του κοινωνικού ρεαλισμού, αφού αντλούν την έμπνευσή τους από τον αστικό ή τον υπαίθριο βίο και υπάρχει έντονη η σύνδεση των ατομικών ιστοριών με τη συλλογική ιστορία του τόπου.
Στα διηγήματα ο συγγραφέας αρθρώνει έναν αυτοβιογραφικό και αναστοχαστικό λόγο, πίσω από το πέπλο του φανταστικού. Οι βιωματικές αναφορές εναλλάσσονται με περιγραφές και στοχαστικές κρίσεις. Η φόρμα του διηγήματος του επιτρέπει να αρθρώσει τον λόγο αυτό με έναν σποραδικό, κερματισμένο και όχι γραμμικό και συνεκτικό τρόπο. Τα κείμενα είναι διανθισμένα από στοιχεία εθνογραφικού ενδιαφέροντος, από στοιχεία της καθημερινής ζωής της πόλης του Ηρακλείου, της Κωνσταντινούπολης, της Αθήνας, με πλούσιες και λεπτομερείς περιγραφές εικόνων, αισθήσεων, γεύσεων και μυρωδιών σε ένα πολυπολιτισμικό φόντο.
Ο αναγνώστης μεταφέρεται στους εξιστορούμενους τόπους και μετέχει στις σκηνές που διαδραματίζονται τα γεγονότα με όλες του τις αισθήσεις. Παρακολουθεί τις τεταμένες σχέσεις των ανθρώπων, που συχνά οδηγούν σε σύγκρουση και αδιέξοδο, και καλείται να αξιολογήσει ηθικά τη λύση που δίνεται στις εντάσεις αυτές.
Ο συγγραφέας αναγνωρίζει τη δημιουργική επενέργεια της μνήμης. Η μνήμη ανασυγκροτεί τις παρελθούσες εγγραφές, γράφει ο Α. Σανουδάκης, όπως «ο ασυρματιστής τα σήματα μορς που χάνονται και φανερώνονται ξανά».
Θα ήθελα να προτρέψω τους αναγνώστες να περιπλανηθούν στους τόπους και τους χρόνους των διηγημάτων, να συμπάσχουν με τους ήρωες αλλά και να αναλογιστούν τους στοχασμούς του συγγραφέα πάνω σε ζητήματα της «ανθρώπινης κατάστασης».
