Ο ρόλος των εθελοντών είναι ιδιαίτερα σημαντικός στο χώρο της ψυχικής υγείας και καθοριστικός για τα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Φοιτητές αλλά και ευαισθητοποιημένοι πολίτες από το 2008, οπότε και ξεκίνησε τη λειτουργία του το Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου συμμετέχουν ενεργά σε σειρά δράσεων, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες στήριξης όχι μόνο του κέντρου αλλά και των ψυχικά πασχόντων μέσα από διαδικασίες που συνεισφέρουν στην κοινωνική ένταξη και στον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου.
Μέσα από δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με την τέχνη όπως το θέατρο, το ραδιόφωνο αλλά και δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, προσφοράς και στήριξης οι εθελοντές διαδραματίζουν ένα ουσιαστικό ρόλο αποτελώντας την «γέφυρα επικοινωνίας» των ψυχικά πασχόντων με την τοπική κοινωνία.
Μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί συνολικά επτά ομάδες στο δίκτυο εθελοντών που απαριθμούν περί τα 80 άτομα, τα οποία χρόνο με τον χρόνο εναλλάσσονται. Σκοπός του δικτύου εθελοντών είναι η εμπειρία των εθελοντών σε δομές ψυχικής υγείας, το άνοιγμα του Κ.Ψ.Υ. προς την κοινότητα για να γίνει ευρύτερα γνωστό, η προαγωγή και προώθηση της ψυχικής υγείας, η καταπολέμηση του στίγματος και η ευαισθητοποίηση της κοινότητας προς τον ψυχικά πάσχοντα και την οικογένειά του.
Ο διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Αντώνης Λιοδάκης μιλώντας στα «Ρ.Ν.» αναφέρθηκε σε ένα δίκτυο ανθρώπων που ουσιαστικά αποτελούν τον συνδετικό του Κέντρου Ψυχικής Υγείας με την τοπική κοινωνία. «Σχεδόν από το ξεκίνημα του Κέντρου Ψυχικής Υγείας επεξεργαστήκαμε αυτό το Δίκτυο Εθελοντών Ψυχικής Υγείας. Όχι μόνο για να ενισχύσει τις δραστηριότητες του κέντρου αλλά για να αποκτήσει ένα σύνδεσμο επικοινωνίας του Κέντρου Ψυχικής Υγείας με τη τοπική κοινωνία και το Πανεπιστήμιο. Επομένως το δίκτυο εθελοντών είναι ένα πλαίσιο, μια πρόταση, μια κατεύθυνση ύπαρξης του Κέντρου Ψυχικής Υγείας από τη μια πλευρά και από την άλλη αναγωγής του ζητήματος του εθελοντισμού σε μια άλλη διάσταση όπου δημιουργεί προϋποθέσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, διαμορφώνει πεποιθήσεις, αντιλήψεις κοινωνικής αλληλεγγύης καθώς επίσης προάγει τον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου, συμβάλει δηλαδή και σε αυτή την κατεύθυνση και την ουσιαστική, λειτουργική και κοινωνική ένταξη των ψυχικά πασχόντων συνανθρώπων. Συνεπώς θα έλεγα ότι είναι μια πρόταση πολιτισμού το Δίκτυο Εθελοντών Ψυχικής Υγείας. Μάλιστα, όλα αυτά τα χρόνια κατά διαστήματα οργανώνουμε με σεμινάρια εθελοντών ψυχικής υγείας. Έχουμε προχωρήσει, έχουν γραφτεί στα μητρώα εκτελούντων της υγειονομικής περιφέρειας, δηλαδή είναι μια συστηματική, προγραμματισμένη και τεκμηριωμένη απόπειρα εθελοντικής δράσης μέσα από το δίκτυο αυτό. Το 2008 λειτούργησε το Κέντρο Ψυχικής Υγείας» ανέφερε.
Οι επτά εθελοντικές ομάδες που λειτουργούν στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας:
– Ομάδα Περιοδικού «ακούω ΦΩΝΕΣ».
– Ομάδα Κοινωνικού και Θεραπευτικού θεάτρου «Α.Ψ.Ε.Ν.Τ.Η.».
– Ομάδα ραδιοφώνου.
– Ομάδα Κοινωνικής Λέσχης «ΦΩΣ».
– Ομάδα Υποστήριξης Συλλόγου Οικογενειών Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου.
– Ομάδα Ερευνών σε θέματα ψυχικής υγείας.
– Ομάδα υποστήριξης στην δημιουργία του Κοι.Σ.Π.Ε Ρεθύμνου.
Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν στο Κ.Ψ.Υ. Ρεθύμνου και να συμπληρώσουν την αντίστοιχη αίτηση, ώστε να γίνουν μέλη του Δικτύου Εθελοντών. Χθες έγινε η Γενική Συνέλευση του δικτύου των εθελοντών όπου πραγματοποιήθηκε ένας απολογισμός των δράσεών τους.
Αναφερόμενος στις επτά ομάδες των εθελοντών και το αντικείμενο με το οποίο αυτές ασχολούνται, ο κ. Λιοδάκης, ανέφερε: «Πρόκειται για ευαισθητοποιημένους ανθρώπους. Πολίτες του Ρεθύμνου, φοιτητές του Πανεπιστημίου και οποιοσδήποτε άλλος που θέλει μπορεί να εμπλακεί σε αυτή την εθελοντική δράση. Υπάρχουν 7 ομάδες εθελοντών ψυχικής υγείας. Η μια ομάδα εκδίδει «ένα περιοδικό» ακούω φωνές. Το περιοδικό αυτό υπάρχει και σε και ηλεκτρονική μορφή. Μια άλλη ομάδα είναι του κοινωνικού και θεραπευτικού θεάτρου. Τα μέλη της ομάδας αυτής συναντούνται εβδομαδιαίος και δουλεύουν πάνω σε θεατρικά κείμενα που συσχετίζονται με θέματα ψυχικής υγείας. Στο τέλος κάθε περιόδου γίνεται μια παρουσίαση της δουλειάς της ομάδας. Αργότερα μπορεί να καταλήξει και σε παρουσίαση μιας παράστασης που σχετίζεται με τη ψυχική υγεία. Μια άλλη ομάδα κάνει εκπομπή σε ραδιοφωνικό σταθμό της πόλης. Η εκπομπή ονομάζεται «η ζωή είναι ωραία». Η επόμενη ομάδα στηρίζει την κοινωνική λέσχη «φως». Μια κοινωνική λέσχη που λειτουργεί εβδομαδιαία και εξυπηρετεί άτομα με ψυχικές δυσκολίες. Σκοπός της είναι η κοινωνικοποίηση και η λειτουργικότητα των ατόμων αυτών. Ασχολείται επίσης και με θέματα ψυχαγωγίας. Η ομάδα αυτή διοργανώνει περιπάτους, πηγαίνει για καφέ, σχολιάζουν τα θέματα επικαιρότητας, τα τοπικά ζητήματα, μία άλλη ομάδα πραγματοποιεί μικρές έρευνες στις οποίες συμμετέχουν φοιτητές και καθηγητές του Πανεπιστημίου και από το ΤΕΙ με θέματα ψυχικής υγείας σε τοπικό επίπεδο, (άγχος Γ’ Λυκείου για τις εξετάσεις, συμπεριφορά της κοινωνίες απέναντι στους πάσχοντες, κτλ.). Μία άλλη ομάδα υποστηρίζει το κοινωνικό συνεταιρισμό ΚοιΣΠΕ που δημιουργήσαμε στο Ρέθυμνο (βοήθα στο καφενείο ή και άλλες δραστηριότητες που πρόκειται να γίνουν, όπως εκδηλώσεις του ΚοιΣΠΕ). Μι άλλη ομάδα στηρίζει το σύλλογο οικογενειών και φίλων για την ψυχική υγεία όπου έχει δημιουργηθεί εδώ και αρκετά χρόνια στο Ρέθυμνο. Αφόρα οικογένειες που έχουν ένα μέλος με ψυχιατρικά προβλήματα αλλά και φίλους του συλλόγου. Συνεπώς η ομάδα αυτή του δικτύου στηρίζει τις δραστηριότητες του συλλόγου οικογενειών. Αυτό το διάστημα γίνεται ένα ψυχο-εκπαιδευτικό σεμινάριο το οποίο θα περιλαμβάνει 10 εβδομαδιαίες συναντήσεις για να στηρίξει τις οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τα μέλη που έχουν ψυχιατρικά θέματα. Στο δίκτυο αυτό αποτελείται από 80-100 άτομα. Τα άτομα εναλλάσσονται και οι ομάδες είναι ανοικτές».
«Η στάση μας απέναντι στους ψυχικά πάσχοντες αποδεικνύει τα επίπεδα υγείας και πολιτισμού μιας κοινωνίας»
Την σημασία της κοινωνικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων μέσα από τις δράσεις του δικτύου εθελοντών επεσήμανε ο Αντώνης Λιοδάκης τονίζοντας ότι η στάση μας απέναντι στο διαφορετικό, απέναντι στον ψυχικά πάσχοντα αποδεικνύει ουσιαστικά τα επίπεδα υγείας της ίδιας της κοινωνίας την αλληλεγγύη, την ανεκτικότητα και την αποδοχή του διαφορετικού, υποστηρίζοντας ότι μέσα από αύτη τη διαδικασία αναπτύσσεται η κουλτούρα για την αποδοχή της διαφορετικότητας.
«Είναι σπουδαίο το εγχείρημα αυτό γιατί τα κοινωνικά προβλήματα που εμφανίζονται σήμερα γεννούν ψυχικές δυσκολίες στους ανθρώπους,. Τη σημερινή εποχή ένα παραπάνω, καθώς η κρίση ακμάζει σε όλες τις πτυχές. Γιατί δεν είναι μονό η οικονομική κρίση. Είναι πιο σύνθετη και αποτελεί σημαντικά αίτια δημιουργίας ψυχικών προβλημάτων. Επομένως σήμερα τα ζητήματα της ψυχικής υγείας μπαίνουν στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης. η στάση μας απέναντι στους ψυχικά πάσχοντες είναι ένας δείκτης του πόσο η κοινωνία είναι προχωρημένη και δείχνει τα επίπεδα υγείας μιας κοινωνία. Σήμερα οι δείκτες αυτοί έχουν μετατοπιστεί και αφορούν στάσεις της κοινωνίας στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και σε αυτές ανήκουν οι ψυχικά πάσχοντες. Επομένως το δίκτυο εθελοντών ψυχικής υγείας πέρα από το ότι δίνει χειροπιαστά δείγματα αλληλεγγύης, προσφέρει και άλλα ανταλλάγματα πέρα από τα ηθικού τύπου, στους ανθρώπους που συναντούν μέσα από αυτό το δίκτυο, ανθρώπους με ψυχικές δυσκολίες. Τους δίνει αυτό τα βαθμό αποδοχής τον οποίο ζητάμε. Η κοινωνία σήμερα έχει χαμηλούς βαθμούς ανεκτικότητας και υποδοχής του διαφορετικού. Συνεπώς μέσα από αυτή την εμπειρία διαμορφώνουμε άλλη κουλτούρα απέναντι στη διαφορετικότητα. Και αυτή η κουλτούρα της αποδοχής αποτελεί δείκτη για το ότι η κοινωνία ενδυναμώνει την κοινωνική συνεκτικότητά της και επίσης με ένα έμμεσο τρόπο τη συνεκτικότητα της οικογένειας. Από την άλλη μεριά, το πανεπιστήμιο πρέπει να είναι ακόμα πιο λειτουργικό κομμάτι της πόλης, πράγμα που και το ίδιο το πανεπιστήμιο επιζητά, μέσω αυτού του δικτύου, το πανεπιστήμιο συναντάει την πρακτική της γνώσης. Στο δίκτυο συμμετέχουν φοιτητές ψυχολογίας, κοινωνιολογίας, παιδαγωγικών τμημάτων. Το δίκτυο λειτουργεί σαν γέφυρα του πανεπιστημίου με την κοινωνία, σιγά σιγά ξεδιπλώνει ένα μηχανισμό πιο σύνθετο, που αφόρα κομμάτια της τοπικής κοινωνίας που ενεργοποιούνται και ευαισθητοποιούνται στα θέματα αλληλεγγύης, δηλαδή και το πανεπιστήμιο, και ο πολιτισμός της τοπικής κοινωνίας, και η κοινωνία μέσω των φορέων της, είτε τοπική αυτοδιοίκηση είτε οργανώσεις και σύλλογοι. Και ο ΚοιΣΠΕ που αποτελεί δομή ψυχικής υγείας, σχετίζεται με την κοινωνική οικονομία, λειτουργεί σαν τρίτος πυλώνας της οικονομίας. Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, μια πρόταση ελπίδας και ανατροπής όλης αυτής της δυσχέρειας και δυσφορίας, δίνει και ανοίγει θέσεις εργασίας, όχι μόνο για τους ψυχικά πάσχοντες που εργάζονται στις επιχειρηματικές δραστηριότητες αλλά και στην τοπική κοινωνία (π.χ. χρησιμοποιεί προμηθευτές). Συνεπώς η ψυχική υγεία σε ένα σημασιολογικό και συμβολικό επίπεδο ανανεώνει στο βαθμό που της αναλογεί την τοπική κοινωνία».
«Το άτακτο αστεράκι με το κόκκινο σκουφάκι»
Εν τω μεταξύ χθες το Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου παρουσίασε το παραμύθι της Βαγγελιώς Καρακατσάνη με τίτλο «Το άτακτο αστεράκι με το κόκκινο σκουφάκι».
Την εικονογράφηση του παραμυθιού έχουν επιμεληθεί η Άννα και ο Σταύρος, μέλη της ομάδας Ζωγραφικής της Κλινικής Ψυχικής Υγείας «Άγιος Χαράλαμπος».
Το παραμύθι «Το άτακτο αστεράκι με το κόκκινο σκουφάκι» εστιάζει στα διαχρονικά μηνύματα της αγάπης, της κατανόησης, της ισότητας και της ενσυναίσθησης. Αποτελεί ένα άριστο εργαλείο ψυχοθεραπείας, καθώς επενεργεί στην υγιή διαπαιδαγώγηση μικρών και μεγάλων.
Η συγγραφέας Βαγγελιώ Καρακατσάνη, αναφέρει για το παραμύθι της: «Τα παραμύθια έχουν γίνει πολύ της μόδας τελευταία. Παραμυθάδες παρακολουθούμε καθημερινά στις ειδήσεις και σε διάφορες «ενημερωτικές» εκπομπές. Παραμύθια όμως για μικρούς και μεγάλους που να προσεγγίζουν την πορεία του ανθρώπου προς την ενσυναίσθηση και την κατανόηση δεν παρακολουθούμε συχνά ούτε στις οθόνες, ούτε εντύποις.
Ένα τέτοιο «ασυνήθιστο» παραμύθι είναι και το άτακτο αστεράκι… που ίσως τελικά να μην είναι και τόσο άτακτο. Ίσως να είναι απλώς ζωηρό, γεμάτο ενέργεια. Να εκδηλώνεται με σθένος και ένταση. Να εκφράζεται με ζωντάνια, σύντομα και λιτά. Να χαρακτηρίζεται από έντονη κινητικότητα και διάθεση για δράση. Ίσως ο καθένας μας να ταυτιστεί με το άτακτο αστεράκι.
Το κόκκινο σκουφάκι από την άλλη, συμβολίζει το πάθος, τον έρωτα, τον αγώνα, τη φωτιά που σιγοκαίει μέσα στον καθένα μας και αρκεί μια σπίθα για να εξωτερικευτεί και να μετουσιωθεί σε πραγματική δύναμη αλλαγή πορείας και συνειδητοποίησης».