Γεώργιος Φ. Δαφέρμος: Μια πολυσήμαντη προσωπικότητα

Της Εύας Λαδιά

Από τις πολλές πνευματικές ευεργεσίες στον τόπο που μας κληροδότησε ο αξέχαστος χρονογράφος μιας αλησμόνητης εποχής Κώστας Μαμαλάκης, ήταν και το αφιέρωμα στο δάσκαλό του Γεώργιο Δαφέρμο. Και μας γνωρίζει μια από τις σημαντικότερες μορφές του Ρεθύμνου τον Γραμμάτων. Για τη μεγάλη αυτή προσωπικότητα κάνει αναφορά στο βιβλίο του «Ρεθεμνιώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη» και ο λόγιος του Ρεθύμνου και ιστορικός συλλέκτης και ερευνητής κ. Γιώργος Εκκεκάκης. Αναφέρεται διεξοδικά σ’ αυτόν και ο Στέργιος Μιχ. Μανουράς σε δικά του πνευματικά πονήματα.

 

Γεγονός είναι ότι η οικογένεια των Δαφέρμων μας έχει δώσει πολλούς και εκλεκτούς. Και είναι χρέος μας να τους παρουσιάσουμε στη σειρά αυτή. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τον Γεώργιο Δαφέρμο, τον σοφό δάσκαλο, τον άριστο μετεωρολόγο, τον ιδρυτή και του Συνδέσμου Δασκάλων και του συλλόγου Πολυτέκνων.

 

 

 

Γεννήθηκε το 1879 στην Αξό Μυλοποτάμου και ήταν το πρώτο από τα πέντε παιδιά του Φώτη Δαφέρμου. Η ζωή του δίδαξε βιωματικά από νωρίς τα προβλήματα μιας πολύτεκνης οικογένειας αλλά και τι σημαίνει να χάνεις νωρίς τη μητέρα σου, τον επίγειο άγγελό σου.

 

Ζωντανό παράδειγμα της ρήσης ότι αν δεν σε κάψει η φωτιά σε κάνει πιο δυνατό, ο Γεώργιος Δαφέρμος, ωρίμασε γρηγορότερα από την ηλικία του κι έδειξε από μικρός τη ζωηρή έφεσή του στα γράμματα. Αυτή η ροπή για την εποχή του ήταν όνειρο, γιατί οι απαιτήσεις της ζωής και οι ανάγκες της επιβίωσης έκαναν τη μάθηση περιττή πολυτέλεια.

 

 

 

Φύση αγωνιστική ο Δαφέρμος κατάφερε με μύριες δυσκολίες να σπουδάσει και να διοριστεί το 1899 μετά από επιτυχείς εξετάσεις γραμματοδιδάσκαλος στο Αστυράκι. Και δεν έμεινε εκεί στοχεύοντας όλο και σε ψηλότερες κορφές.

 

Από τους πιο εύστοχους ψυχογράφους του ο Κώστας Μαμαλάκης αναφέρει σχετικά για το χαρακτήρα του σπουδαίου αυτού ανθρώπου:

 

«Ο Γεώργιος Δαφέρμος, στάθηκε ένας σωστός, πλήρης, αγαθός άνθρωπος. Ένας φωτισμένος εκπαιδευτικός, ένας φλογερός πατριώτης, με αδιάκοπες πνευματικές ανησυχίες και ποικίλα πνευματικά ενδιαφέροντα, που έφθαναν μέχρι τη «βιοσοφία» Ήταν πολυεπίπεδος, με μια πίστη αμετακίνητη στα ιδανικά του. Χάρις στο λαγαρό μυαλό του και την πολυμάθειά του καταπιάστηκε και με επιστημονικές θεωρίες, έχοντας την ικανότητα μετά, να τις κάνει «εφηρμοσμένη πράξιν».

 

 

 

Η θεσούλα στο Αστυράκι ήταν μια προσωρινή λύση για τις φιλοδοξίες του Δαφέρμου, που δεν σταμάτησε να εμπλουτίζει τις γνώσεις του με αστείρευτη δίψα για μάθηση. Σε δέκα χρόνια κατέφερε να δικαιωθούν οι κόποι του, να πάρει με άριστα πτυχίο πρωτοβάθμιου δασκάλου και να του προσφερθεί η θέση διευθυντή στο Δημοτικό Σχολείο Ανωγείων, μια εκπαιδευτική μονάδα με παράδοση.

 

Το 1909 παντρεύτηκε  την Ελένη κόρη του Στυλιανού Κουτσουδάκη ή Μανουκαράκη από την Αργυρούπολη Ρεθύμνης. Μαζί της δημιούργησε μια πολύτεκνη οικογένεια που αποτελούσαν τρία αγόρια και πέντε κορίτσια.

 

Για τον φωτισμένο δάσκαλο τα παιδιά ήταν ευτυχία και ένοιωθε περιούσιος με τα οκτώ χαριτωμένα του βλαστάρια, που προσπαθούσε να τους προσφέρει το καλύτερο.

 

Οι επιστημονικές γνώσεις που αποκτούσε, του δημιουργούσαν και ενδιαφέροντα για έρευνα.

 

Το 1911 ιδρύει μετεωρολογικό σταθμό στ’ Ανώγεια και το 1923 μεταφέρει το σταθμό στο Ρέθυμνο χρηματίζοντας και παρατηρητής του. Με τις παρατηρήσεις, τις καταγραφές στοιχείων και τα επαληθευμένα συμπεράσματά του συνέβαλε στην πρόοδο της σημερινής Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (Ε.Μ.Υ.).

 

 

Τα καθημερινά προβλήματα και η ανάγκη να κάνει τη ζωή των άλλων καλύτερη τον ωθεί στο συνδικαλισμό. Και ξεκίνησε από τον κλάδο του, γιατί η μοίρα των δασκάλων εκείνης της εποχής δεν ήταν και η καλύτερη. Ιδρύει το 1925 το Διδασκαλικό Σύνδεσμο Ρεθύμνης και ένα χρόνο αργότερα, το 1926 το Σύλλογο Πολυτέκνων. Ήταν και οι δύο από τους πρώτους στην Ελλάδα.

Αλλά η σημαντική του πνευματική παρακαταθήκη ήταν το περιοδικό «Προμηθεύς Πυρφόρος».

 

 

 

Η έκδοση ξεκίνησε το 1925 και κράτησε μέχρι το 1941, όταν οι Γερμανοί έκοψαν το νήμα κάθε πολιτιστικής κίνησης με την τετράχρονη κατοχή τους.

 

Ήταν ένα πολιτιστικό περιοδικό από τα ελάχιστα στο είδος του. Αλλά και τι δεν περιείχε. Θέματα παιδαγωγικά, επιστημονικά, λαογραφικά, λογοτεχνικά, μετεωρολογικά. Είχε και ενότητες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες όπως τα λεξικά (φυτολογικό, ζωολογικό και διαφόρων επαγγελμάτων).

 

Γράφει σχετικά ο Κώστας Μαμαλάκης:

 

«Ως και για τον «Λούξηγκα» (Λυγξ-λυγγός= ο λόξυγκας στη γλώσσα του Αριστοτέλους) πραγματεύεται.

 

Αμέτρητα είναι τα λαoγραφικά παρατηρήματα και μελετήματα, που περιλαμβάνει προλήψεις, γηθειές, ίσαμε λαϊκή ιατρική που δεν είναι τελείως απορριπτέα, γιατί στηρίζεται στη μακροχρόνια παρατήρηση, ένα από τα κύρια σκέλη και της επιστήμης: πείραμα -παρατήρηση Κονολογίς ο «Προμηθεύς» μετελαμπάδεψε το φως του στην πολιτεία του Ρεθέμνου».

 

Ευτυχώς για το πνευματικό Ρέθυμνο, τα παιδιά του Δαφέρμου έδωσαν αργότερα συνέχεια στην έκδοση του ιστορικού αυτού περιοδικού, αλλά θα κάνουμε σχετικές αναφορές σε επόμενα αφιερώματα.

 

 

 

Την εποχή που ο Γεώργιος Δαφέρμος συμμετείχε ενεργά στα κοινά ήταν σε έξαρση η κόντρα των οπαδών της καθαρεύουσας με τους δημοτικιστές. Εκείνος όμως αν και δημοτικιστής είχε αφήσει τον καθαρευουσιάνικο τίτλο στο περιοδικό του. Είχε σαν αρχή να μην φανατίζεται και έδινε βάρος στην αισθητική της γλώσσας. Το «Προμηθεύς» πίστευε ότι δεν μπορούσε να έχει μια εύηχη από αισθητικής πλευράς λέξη στη δημοτική.

 

Αυτό έγινε και αφορμή ανεκδότου που μας μεταφέρει με τη γλαφυρή πέννα του ο Κώστας Μαμαλάκης: «Ένας από τους χαριτωμένους τύπους του Ρεθύμνου και ο Στέλιος Δρακάκης. Χημικός είχε σπουδάσει αλλά η ιδιοσυγκρασία του τον παρέσυρε σε άλλους δρόμους, κάθε άλλο βέβαια παρά σίγουρους βιοποριστικούς. Είχε χιούμορ πηγαίο, και εξωστρεφής καθώς ήταν, είχε συχνά εκρήξεις ενθουσιασμού. Έγινε δημοσιογράφος εκδίδοντας την εφημερίδα «Αστραπή».

 

Από τις στήλες λοιπόν της «Αστραπής» ο Δρακάκης φοβερό πειρακτήρι, πιλάτευε τον εκδότη του «Προμηθέα» ν’ αλλάξει τον τίτλο του εκδημοτικίζοντάς τον:

 

– Πως μπορείς εσύ φίλτατε, υπέρμαχος της Δημοτικής, αντέχεις να έχει το περιοδικό σου, τίτλο καθαρευουσιάνικο.

 

– Και πώς να τον αλλάξω μπρε Στυλιανέ; Δεν βρίσκω τη λέξη «Πυρφόρος» «αδόκιμο» για να την μεταγλωττίσω στη Δημοτική, είπε του Δρακάκη, σε μια συνάντηση στα γραφεία της «Κρητικής Επιθεώρησης».

 

– Το μόνο εύκολο Γιώργη μου απαντά ο Δρακάκης. Βρήκα τη λέξη «Προμηθέας ο Καραφωθιάς»! και τράβηξε ένα βροντερό γέλιο που τράνταξε τα τζάμια της εφημερίδας.

 

Ενοχλήθηκε ο Δαφέρμος και του είπε σοβαρά:

 

– Δεν βλάπτει νομίζω να έχουμε υπ’ όψη και τη ρήση του Κοραή: «Μήτε τύραννοι των χυδαίων γίγνεσθαι, μήτε δούλοι της χυδαιότητας αυτών».

 

Με χαρά, αναζητώντας φωτογραφία, είδαμε στο διαδίκτυο ότι ολόκληρο το πολυσέλιδο αφιέρωμα του Κώστα Μαμαλάκη, για τον δάσκαλό του, που περιέχεται στο περιοδικό «Προμηθεύς ο Πυρφόρος» (έτος 8^ο, Ιανουάριος – Μάρτιος 1987 -τεύχος 37) δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2014 στην εφημερίδα «Ρέθυμνο» με την επιμέλεια του συνταξιούχου βιβλιοθηκονόμου κ. Γιάννη Δογάνη.

 

 

 

Ο Γεώργιος Δαφέρμος πέθανε το 1959, σε ηλικία 80 χρόνων, έχοντας βέβαια εξαντλήσει όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας στην εκπαίδευση, διατελώντας και Επιθεωρητής.

 

Περιουσία δεν απέκτησε, αλλά με το περιοδικό του και τα παιδιά του που πρόσφεραν με τη σειρά τους στην πόλη τους και στα Γράμματα, η κληρονομιά που μας άφησε είναι ανεκτίμητη.