Ο Δραγάτης του Μοναστηριού(;) περνούσε κάποτε-κάποτε από το «Δραγατοκάλυβο», που ήταν αποθήκη πια της Κατασκήνωσης. Εκεί παραδίπλα είχε αφήσει τη «μουγκρινάρα» του. Αυτό το εργαλείο εκφοβισμού το αποτελούσε μια στάμνα (λα(γ)ήνα), χωρίς πάτο. Πάνω στα χείλια της ξεπατωμένης λαήνας τοποθετούσε ένα κυλινδρικό ξύλο με μάκρος γύρω στους εικοσιπέντε πόντους και διάμετρο το πολύ τέσσερις. Στη μέση του ξύλου αυτού ήταν δεμένο αφράτο βρεγμένο, που το περνούσε μέσ’ από τη λαήνα και το έπιανε από το άνοιγμα που άφηνε η έλλειψη πάτου. Τοποθετούσε χάμω τη …συσκευή. Κάθιζε κι αυτός σε μια πέτρα. Έφερνε προς το μέρος του το άνοιγμα της λαήνας. Έβαζε στ’ αφτιά της τα μεγάλα δάχτυλα των ποδιών του γι’ αντίσταση. Κι άρχιξε ν’ αποσύρει το αφράτο διαδοχικά με τα χέρια του. Όπως απόσερνε το βρεγμένο αφράτο, αυτό παλλόταν κι οι παλμοί του είχαν αποτέλεσμα την παραγωγή ήχου. Η λαήνα ενεργούσε σαν ηχείο. Πολλαπλασίαζε τον ήχο και τον έστελνε σα μουγκρητό άγριου ζώου. Γι’ αυτό πήρε την ονομασία «μουγκρινάρα» αυτό το πρωτόγονο εργαλείο. Το μουγκρητό τρόμαζε τ’ άγρια μικρά ζώα, και τα έδιωχνε από τ’ αμπέλια. Νόμιζαν τα καημένα ότι πλησίαζε κάποιο από τα σαρκοφάγα, κι έφευγαν να κρυφτούν…
Οι κατασκηνώσεις Αρκαδίου εκτός από μνήμες κατάφεραν να εμπνεύσουν και συγγραφείς όπως ο κ. Μαρίνος Γαλανάκης που με το γνωστό του γλαφυρό τρόπο έγραψε γι’ αυτές όσα έζησε όταν πρόσφερε υπηρεσίες κι εκεί ένα εξαιρετικό αφήγημα από το οποίο και πήραμε το παραπάνω απόσπασμα.
Από τους συμπολίτες που «πόνεσαν» τις κατασκηνώσεις Αρκαδίου, είναι ο εκλεκτός εκπαιδευτικός κ. Κώστας Μυγιάκης που διέθεσε σ’ αυτές απόθεμα ψυχής.
Είχε καταφέρει να οργανώσει τέλεια τις κατασκηνώσεις αυτές, να τις πλαισιώσει με ένα δημιουργικό πρόγραμμα και με τους άλλους άξιους συνεργάτες του, να εξασφαλίσει για την κοινωνική αυτή προσφορά κύρος και καλή έξωθεν μαρτυρία.
Είναι πολλοί εκείνοι που πέρασαν από τις κατασκηνώσεις αυτές και έζησαν όμορφες μέρες.
Όπως μας αφηγήθηκε στο χθεσινό αφιέρωμα ο κ. Μυγιάκης οι δυσκολίες στην αρχή ήταν πολλές. Μέχρι που δημιουργήθηκαν οι μόνιμες εγκαταστάσεις.
Για την περίοδο αυτή σημειώνει ο κ. Μαρίνος Γαλανάκης:
«Μετά το ελαφρό έπαρμα που σχηματίζει το έδαφος, κι αμέσως σχεδόν προς το γέρμα του πρανούς κατά το νοτιά, στήθηκαν τέσσερα πετρόχτιστα χτίρια-θάλαμοι κατασκηνωτών στη σειρά, με προσανατολισμό από ανατολή προς τη δύση. Συμπληρώθηκαν ακόμη κι άλλοι βοηθητικοί χώροι. Η κατασκήνωση παρουσιάστηκε με διαφορετικό πρόσωπο. Λειτούργησε ίσαμε και το 1980. Από τότε όμως διέκοψε τη λειτουργία της για λόγους που δε γνωρίζω…».
Ο κ. Κώστας Μυγιάκης, με τη διακριτικότητα που τον διακρίνει έκανε πολλές ενέργειες, από τότε που σταμάτησε το πρόγραμμα αυτό του υπουργείου Παιδείας, με πρόσχημα την έλλειψη πιστώσεων, με στόχο την επαναλειτουργία των κατασκηνώσεων. Επί δημαρχίας μάλιστα Μανωλακάκη στο δήμο Αρκαδίου, πίστεψε πως κάτι πρόκειται να γίνει…
Αυτό τουλάχιστον του έδωσε να καταλάβει ο δήμαρχος.
Δυστυχώς όμως, βρέθηκε ξανά στο σκοτάδι, χωρίς κανένας να μπει στον κόπο να απαντήσει στις εκκλήσεις του. Για να διαπιστώσει κι εκείνος με πίκρα ότι ο καιρός που ο ίσκιος του Διονυσίου Ψαρουδάκη ευλογούσε τις κατασκηνώσεις και του έδινε δύναμη να συνεχίσει το σημαντικό του έργο, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Νομικά και άλλα ζητήματα φαίνεται πως οδήγησαν στην σημερινή κατάσταση για την οποία ο κ. Μαρίνος Γαλανάκης δίνει μια αντιπροσωπευτική περιγραφή:
«Τώρα ο χώρος της είναι συρματοπλεγμένος. Η είσοδος σ’ αυτόν εξακολουθεί να παραμένει και να γίνεται από τον ήδη διαπλατυσμένο κι ασφαλτοστρωμένο δρόμο, που ήδη έχω αναφέρει. Μένει όμως κλειστή, με πόρτα από συρματόπλεγμα προσαρμοσμένο σε πλαίσιο από γαλβανιζέ σωλήνα κατασκευών. Αλλά δεν είναι ασφαλισμένη και γι’ αυτό μπόρεσα να την ανοίξω και να μπω.
Θαύμασα το τοπίο! Εντυπωσιάστηκα από την κυριαρχία των βελανιδιών. Την απουσία αρκετών κουκουναριών. Την πυκνότητα του δάσους… Λυπήθηκα όμως βαθιά όταν αντίκρισα την εγκατάλειψη του ανεπανάληπτου πανώριου αυτού χώρου. Τα χτίρια έχουν καταστεί ετοιμόρροπα. Οι ελεύθεροι χώροι βρίσκονται σε κατάσταση που δε θυμίζει κάτι από τα περασμένα. Οι πιο πολλές από τις κουκουναριές έχουν εκλείψει. Τη θέση τους έχουν καταλάβει βελανιδιές, που σχηματίζουν πυκνό δάσος. Είναι όμως αδύναμα δέντρα, που σημαίνει ότι γρήγορα ή θ’ αραιώσουν ή θα καταστραφούν. Ο Τόπος του παλιού καταυλισμού είναι αγνώριστος. Μένει όμως πανώριος! Αλλά κι ανεκμετάλλευτος!
Δυστυχώς δεν είχα την πρόνοια όσο ζούσε ο μακαριστός Διονύσιος Ψαρουδάκης να μάθω για το νομικό καθεστώς, που ίσχυσε για την λειτουργία σ’ αυτό το χώρο της Μαθητικής Κατασκήνωσης. Και τώρα, που διαπίστωσα την εγκατάλειψη της ιστορικής, αλλά και μοναδικής σε ομορφιά δασικής αυτής έχτασης, θέλησα να μάθω σε ποιον ανήκει και το γιατί βρίσκονται σ’ αυτή την κατάσταση ερήμωσης κι εγκατάλειψης οι μόνιμες εγκαταστάσεις της κατασκήνωσης. Το γιατί σαπίζουν κι έχουν καταστεί σχεδόν ετοιμόρροπα τα χτίρια. Το γιατί δεν αξιοποιούνται τόσον αυτά, όσο κι ο χώρος, αλλά μένει συρματοπλεγμένος.
Ρώτησα. Αλλά δεν έμαθα. Ο υπεύθυνος Οργανισμός Μοναστηριακής Περιουσίας δε γνωρίζει τίποτα. Αρχείο σχετικό δεν υπάρχει. Όπως δεν υπάρχει και στο Μοναστήρι. Γιατί όμως;…
Τελικά σε ποιον ανήκει αυτός ο θαυμάσιος Τόπος; Ποιος είναι ο ιδιοχτήτης κι υπεύθυνος αυτής της κατάστασης; Είναι ο Οργανισμός Μοναστηριακής Περιουσίας ή το Υπουργείο Παιδείας και Σκοταδισμού;».
Οι απόψεις του κ. Στρατιδάκη
Για τις κατασκηνώσεις αυτές είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε με τον κ. Χάρη Στρατιδάκη που έχει το σπάνιο χάρισμα να δίνει «ψυχή» σε χώρους που ρημάζουν ανεκμετάλλευτοι.
Ήταν απλός δάσκαλος ακόμα όταν είχε προτείνει χρήσεις για σχολειά που έμεναν κλειστά. Κι ευτυχώς εισακούστηκε. Έτσι μετά την Βιβλιοθήκη στην Λαγκά, είδαμε το θαύμα του Φάλκονα στην Καρωτή, που γνώρισε υπό την εποπτεία του μεγάλες δόξες.
Με την ευκαιρία που πρόκειται το Πολιτιστικό Ρέθυμνο να αναρτήσει εξαιρετικές υποδειγματικές διδασκαλίες του κ. Στρατιδάκη στην μαγευτική περιοχή του Αρκαδίου, που γνωρίζει τόσο καλά μιλήσαμε και για την σημερινή κατάσταση, ζητώντας τις απόψεις του:
«Ο χώρος των κατασκηνώσεων, μας είπε, είχε παραχωρηθεί για χρήση από τη Μονή Αρκαδίου στο υπουργείο Παιδείας για τη λειτουργία κατασκηνώσεών του.
Σήμερα έχει επιστρέψει στην κυριότητα του Αρκαδιού, που κατά καιρούς αφήνει βοσκούς να τον εκμεταλλεύονται. Τα τελευταία 2 χρόνια η πόρτα εισόδου παραμένει ορθάνοικτη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπαίνουν μοτοσικλέτες και αυτοκίνητα για αυτοσχέδιους αγώνες, που συμπιέζουν το έδαφος και συντελούν στην κατάρρευση των κουκουναριών, που έχουν ελαττωθεί σημαντικά.
Η Μονή Αρκαδίου σε συνεργασία με τη Μητρόπολη μπορούν, μετά από τις αναγκαίες επισκευές, είτε να λειτουργήσουν κατασκηνώσεις και πάλι (όπως το κάνουν πολλές Μητροπόλεις ανά την Ελλάδα, π.χ. Σάμος) είτε να δημιουργήσουν ένα πρότυπο περιβαλλοντικό κέντρο (ή πάρκο, ο τίτλος είναι σχετικός), εφόσον μάλιστα ο πατριάρχης πασχίζει προς οικολογικές κατευθύνσεις (είχε διοργανώσει και σειρά οικολογικών συνεδρίων). Σε μια τέτοια περίπτωση κι εγώ θα ήμουν πρόθυμος να βοηθήσω, εθελοντικά πάντα, και με την πείρα από τον Φάλκονα.
Στο Κέντρο αυτό τα παιδιά θα παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία θα μπορούσαν να είναι ακόμα και διήμερα και πολυήμερα, με τη μετατροπή ενός από τα 4 κεντρικά κτίρια σε κοιτώνα. Ένα άλλο θα μπορούσε να μετατραπεί σε τοπικό μουσείο φυσικής ιστορίας, το τρίτο σε αίθουσα εκδηλώσεων (όχι μόνο προβολών και ομιλιών αλλά και μουσικών εκδηλώσεων και θεατρικών παραστάσεων κ.λπ.) και το τέταρτο σε αίθουσα δημιουργικών δραστηριοτήτων (ζωγραφικής, πηλού, κατασκευών από φυσικά υλικά, θεατρικού παιχνιδιού κ.λπ.).
Το εστιατόριο θα πρέπει και πάλι να είναι υπαίθριο, όπως και το παλιότερο, με ιδιαίτερη σημασία στην υγιεινή διατροφή και στα βιολογικά προϊόντα. Τα προγράμματα μπορούν να αναφέρονται στη φύση του οροπεδίου του Αρκαδίου, στα αρπακτικά πουλιά, στα αρωματικά και ιαματικά φυτά του, στο ιστορικό του περιβάλλον, στους νερόμυλους ως εναλλακτικές μορφές ενέργειας κ.λπ. Κι ακόμη, θα πρέπει να φέρνουν τα παιδιά σε επαφή με το χώμα και τα ζώα του παλιότερου κρητικού χωριού, τα οποία τα παιδιά στην πραγματικότητα φοβούνται («σύνδρομο έλλειψης της φύσης» το έχει ονομάσει η Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη). Άρα το πάρκο θα πρέπει να έχει τόσο αγροκήπιο για τα παιδιά, όσο και ζωοκήπιο, για την εξοικείωση με την περιποίηση των ζώων (γαϊδουράκια, κατσίκες, πρόβατα, κότες και κόκορες, κουνέλια).
Αν στον Φάλκονα προσφέραμε 25 διαφορετικά εκπαιδευτικά προγράμματα από ισάριθμους εθελοντές, εδώ θα μπορούσαμε να προσφέρουμε τα διπλάσια το λιγότερο.
Όρεξη μόνο να υπάρχει. Την ίδια πρόταση είχα κάνει και στην κ. Λιονή για τη Σχολή Ασωμάτων και ακόμα περιμένω να με καλέσει να της την αναπτύξω…».
Γιατί στο Αρκάδι δεν μπορούμε να έχουμε το θαυμάσιο αποτέλεσμα του Μέρωνα;
Με όλη την αγάπη μας στους τοπικούς ταγούς δικαιώνουμε την όποια πικρία ανθρώπων που πονούν τον τόπο.
Εγώ προσωπικά δεν μπήκα καν στον κόπο να ζητήσω πληροφορίες γιατί πολλές φορές έπεσα θύμα της ευπιστίας μου. Ας μην αναφέρω τίποτα για το κελί του Διονυσίου και το περίφημο αρχείο του που σε μια προβολή της ταινίας μου «Διονύσιος Ψαρουδάκης – Ο ντουφεκόπαππας» είχε ανακοινωθεί δημόσια ότι και το κελί θα αναστηλωθεί και για το αρχείο υπάρχουν ευοίωνες προοπτικές. Εγώ τίποτα από αυτά δεν έχω δει. Μακάρι να κάνω λάθος.
Δημιουργείται όμως το εύλογο ερώτημα: Ακόμα κι αν όλα έγιναν για να εξυπηρετηθεί η όποια ιδιωτική πρωτοβουλία που δίνει λύσεις τα καλοκαίρια στους γονείς για τις διακοπές των παιδιών τους, γιατί να μην ακολουθήσουν κι εδώ το παράδειγμα του Μέρωνα, όπου η αναβίωση των παλιών παιδικών κατασκηνώσεων βασισμένη σε μία σύγχρονη τουριστική προοπτική αποτελεί τοπικό Δημοτικό έργο, το οποίο εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό τουριστικής ανάδειξης του Δήμου Αμαρίου.
Με αναδιαμορφώσεις και ανακαινίσεις που έγιναν στα υπάρχοντα κτίρια, την δημιουργία βασικών υποδομών (διευρυμένου ηλεκτρικού και αποχετευτικού δικτύου, βιολογικού καθαρισμού, αξιοποίησης των νερών επιτόπιας πηγής), αλλά και κατάλληλες παρεμβάσεις διευθέτησης του περιβάλλοντα χώρου, οι «παλιές κατασκηνώσεις» προετοιμάσθηκαν κατάλληλα, για να μετεξελιχθούν σε αυτό που είναι σήμερα. Το έργο του Δήμου εκμισθώθηκε το 2008 μετά από δημόσιο ανοικτό διαγωνισμό στον επιχειρηματία Γεώργιο Τσακαλάκη, ιδιοκτήτη του εξειδικευμένου Γραφείου Τουρισμού «Wild Nature Ecotourism & Outdoor Activities» ο οποίος προσέδωσε στο όλο εγχείρημα έναν καθαρά οικοτουριστικό χαρακτήρα και προσανατολισμό. Η επένδυση που ακολούθησε από μέρους του μισθωτή στηρίχθηκε στη δημιουργία μιας Τουριστικής Κατασκήνωσης Β’ τάξης με άδεια του ΕΟΤ, ανοικτής προς όλες τις ηλικίες, με πρωτότυπες υποδομές υποδοχής και διαμονής που προστέθηκαν, ανταποκρινόμενες στα πιο σύγχρονα διεθνή πρότυπα του οικοτουρισμού (ευρύχωρες σκηνές τύπου «Lodge» από πανί και ξύλο, σκηνές κλασικού τύπου υψηλών προδιαγραφών, υλικοτεχνικός εξοπλισμός για συλλογικές δραστηριότητες, κ.α.).
Η κατασκήνωση που φέρει πλέον την ονομασία «Wild Nature – Άγρια Φύση» προσελκύει κάθε καλοκαίρι ποικίλες ομάδες ξένων και ημεδαπών περιηγητών, βασικό κίνητρο των οποίων είναι η λιτή διαμονή στη φύση και η άμεση επαφή με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής Αμαρίου. Η διαμονή των οικοπεριηγητών στην κατασκήνωση εμπλουτίζεται από καθημερινές εξορμήσεις στη φύση του Αμαρίου υπό την καθοδήγηση και συνοδεία έμπειρων συνοδών του «Wild Nature», άλλοτε με τα πόδια κι άλλοτε με ποδήλατα, για την εξερεύνηση των φυσικών καλλονών της περιοχής, την γνωριμία με τον πολιτισμό και τους κατοίκους της υπαίθρου, την ανακάλυψη της τοπικής κουζίνας, την επαφή με το θρησκευτικό στοιχείο, την γεωργία, την κτηνοτροφία, κ.α. Μέσω συχνών συμμετοχών της επιχείρησης «Wild Nature Ecotourism & Outdoor Activities» σε διεθνείς τουριστικές εκθέσεις, έκδοσης και διακίνησης φυλλαδίων προβολής, προσέλκυσης και φιλοξενίας επαγγελματιών και δημοσιογράφων του τουρισμού, Τουριστικοί Πράκτορες και Tour Operators του εξωτερικού -κυρίως της Γαλλίας- έχουν συμπεριλάβει στους τουριστικούς καταλόγους τους την κατασκήνωση «Wild Nature – Άγρια Φύση», καθιστώντας έτσι τον Μέρωνα και το δημοτικό διαμέρισμα του Αμαρίου έναν οικοτουριστικό προορισμό διεθνώς αναγνωρισμένο.
Αν στο Μέρωνα είχαμε το θαυμάσιο αυτό αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να γίνει κάτι παρόμοιο στο Αρκάδι από τους πιο προσφιλείς τουριστικούς προορισμούς; Κάτι φαίνεται πως μπλοκάρει μια τέτοια προοπτική και καιρός είναι να το πληροφορηθούμε.
* Οι φωτογραφίες που αναφέρονται στις κατασκηνώσεις Αρκαδίου είναι από το αρχείο κ. Χάρη Στρατιδάκη.