Στις 9 Δεκεμβρίου 1948 ο ΟΗΕ, τρία χρόνια μετά την ίδρυσή του από τις νικήτριες χώρες του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, υιοθέτησε ομόφωνα τη Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, με αφορμή το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα. 67 χρόνια μετά, το 2015, ανακήρυξε την 9η Δεκεμβρίου ως «Παγκόσμια Ημέρα μνήμης και αξιοπρέπειας των θυμάτων του εγκλήματος της Γενοκτονίας και πρόληψης του εγκλήματος αυτού».
Σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1948, «ως γενοκτονία ορίζεται οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις που διαπράττονται με σκοπό την καταστροφή, εν όλω ή εν μέρει, μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας, όπως: (α) Η δολοφονία μελών μιας ομάδας. (β) Η πρόκληση σοβαρής σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε βάρος μελών μιας συγκεκριμένης ομάδας. (γ) Η εξώθηση μιας ομάδας σε συνθήκες διαβίωσης που αποσκοπούν στη φυσική εξόντωσή της, εν όλω ή εν μέρει. (δ) Η επιβολή μέτρων που αποσκοπούν σε παρεμπόδιση της γενετικής διαιώνισης μιας ομάδας. (ε) Η απαγωγή και δια της βίας μεταφορά παιδιών μιας ομάδας σε άλλη ομάδα».
Μερικοί, μάλιστα, μελετητές εμφανίζονται κατά καιρούς με νέες προσθήκες και βελτιώσεις στο διεθνώς αναγνωρισμένο αυτό ορισμό, τονίζοντας περισσότερο την πρόθεση (τον προσχεδιασμό, το «στήσιμο») των γενοκτόνων ή προσθέτοντας και άλλες ομάδες θυμάτων όπως τις πολιτικές.
* * *
Με βάση τον προαναφερόμενο εκτεταμένο ορισμό οι εμβληματικές γενοκτονίες όπως είναι γνωστό είναι οι:
– Η Γενοκτονία των αυτοχθόνων Αμερικανών, των «Ινδιάνων», από τους Ευρωπαίους αποίκους που έφταναν κατά κύματα από το 1492 στη νέα Ήπειρο με προεξάρχοντες τους Ισπανούς που κατέσφαξαν τους Ίνκας στη Νότια Αμερική και τους Αζτέκους στο Μεξικό και τους Άγγλους και Γάλλους που εξαφάνισαν τους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής.
– Το «Ολοκαύτωμα» των Εβραίων από τους Ναζί κατά το Β’ Παγκοσμίου, που δεν έχει όμοιό του σε σχεδιασμό και αποτελεσματικότητα. Η χιτλερική «τελική λύση στο εβραϊκό ζήτημα» είχε 6 εκατομμύρια θύματα!
Με βάση τον ίδιο ορισμό χαρακτηρίστηκαν ως γενοκτονίες και οι παρακάτω συστηματικές και «εκ προμελέτης» εξοντώσεις πληθυσμών:
– Η Γενοκτονία των Μοριορί το 1835 στη Νέα Ζηλανδία από τους Μαορί με πλήρη εξαφάνιση των πρώτων.
– Η Γενοκτονία της Ναμίμπια της Αφρικής από τους Γερμανούς αποικιοκράτες από το 1904-1908 και μάλιστα με μεθόδους που επαναλαμβάνονται συχνά και στο μέλλον, όπως στην περίπτωση των χριστιανικών πληθυσμών από τους Οθωμανούς (Αρμενίων, Ποντίων κλπ). Η Γερμανία παρά το ότι ζήτησε επίσημα συγγνώμη, αρνήθηκε να δώσει αποζημιώσεις στους απογόνους των δολοφονημένων…
– Η Γενοκτονία των Αρμενίων από τους Οθωμανούς με έναρξη το 1915 και με τις εκτιμήσεις να κυμαίνονται από 600.000 ως 1,8 εκατομμύρια.
– Η (αφιλεγόμενη) Γενοκτονία των Αβορίγινων της Αυστραλίας κατά τον προηγούμενο αιώνα μέσω της αποκοπής των παιδιών από τους γονείς τους. Η αυστραλιανή κυβέρνηση ζήτησε επίσημα συγνώμη το 2008, -ένα αιώνα μετά την έναρξη αυτής της αποτρόπαιας μεθόδου- για τις «κλεμμένες γενιές» των παιδιών των ντόπιων της Αυστραλίας.
– Η Γενοκτονία των Κούρδων του Ιράκ, στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ τη δεκαετία του ’80 από το Σαντάμ Χουσεΐν, με εκτεταμένη χρήση χημικών αερίων και θύματα τουλάχιστον 180.000 κούρδους αμάχους.
– Γενοκτονία της Ρουάντα, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, από τους Hutu, με θύματα τους Tutsi. Οι αριθμοί ποικίλλουν από 500.000-1.000.000 ανθρώπους…
–Η Γενοκτονία των Πυγμαίων στο Κονγκό από αντάρτικες αλλόφυλες ομάδες, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός τους από τα εκατομμύρια που αριθμούσε να έχει μειωθεί σε λιγότερους από 500.000 και να εξακολουθεί να μειώνονται από την συνεχιζόμενη μεθοδική γενοκτονία.
– Η Γενοκτονία της Βοσνίας στο πλαίσιο των εμφυλίων συρράξεων της διαμελισμένης Γιουγκοσλαβίας στο διάστημα 1992 και 1995 με κορύφωση τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα το 1995, όπου οι Σέρβοι εκτέλεσαν 8. 000 Βόσνιους άρρενες μουσουλμάνους (νέους, γέρους και παιδιά) ρίχνοντας τα πτώματά τους σε ομαδικούς τάφους.
* * *
Οι γενοκτονίες, βέβαια, δεν εξαντλούνται στη λίστα αυτή. Στην αθέατη ή και θεατή περιοχή της Ιστορίας παραμένουν αμέτρητες γενοκτονίες προσμένοντας την ιστορική ετυμηγορία για την ενοχή των γενοκτόνων ή και τη διεθνή αναγνώρισή τους.
Ανάμεσα σ’ αυτές είναι και η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου που αναφέρεται στις σφαγές και εκτοπισμούς εναντίον των Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή αυτή από το κίνημα των Νεοτούρκων στο διάστημα 1914-1923, με 353.000 θύματα σύμφωνα με τη «Μαύρη Βίβλο» του Κεντρικού Συμβούλιο των Ποντίων. Η Βουλή των Ελλήνων την αναγνώρισε το 1994 και ανακήρυξε τη 19η Μαΐου ως «Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο». Οι χώρες, όμως που αποδέχονται τα συγκεκριμένα γεγονότα ως γενοκτονία είναι, για την ώρα, λίγες. Έχει τεράστια όμως σημασία ότι έχει αναγνωριστεί ως τέτοια από τη «Διεθνή Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών». Έχει επίσης τεράστια σημασία η ομόφωνη ανακήρυξη το 1998 από την Ελληνική Βουλή της 14ης Σεπτεμβρίου ως «Ημέρας εθνικής μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος».
* * *
Οι κοινοί τόποι των γενοκτονιών είναι οι στόχοι της κυριαρχίας/επέκτασης και του κέρδους από το ένα μέρος και από το άλλο, η τρομακτική ευρηματικότητα και η απουσία αναστολών στη χρήση μέσων και μεθόδων για τη φυσική εξόντωση ή την πολιτισμική αλλοτρίωση και αφομοίωση των αντιπάλων, δηλαδή των εμποδίων για την επιτυχία των στόχων των γενοκτόνων.
Η Θρησκεία, το Έθνος, η Φυλή, η ιδεολογία, ο «εκπολιτισμός» είναι μανδύες, «προφάσεις εν αμαρτίαις», προκαλύμματα, νομιμοποιητικά «άλλοθι» των ιθυνόντων θυτών για τη μετατροπή των «δικών» τους σε τυφλά όργανα κατά των «άλλων», σε εύχρηστα «εργαλεία» για… λεία!
Η γενοκτονία, βέβαια, δεν στοχοποιεί μόνο τους ανθρώπους, αλλά και το χρόνο μέσα στον οποίο έζησαν. Επιδιώκει το τέλειο έγκλημα. Η ιστορία είναι εμπόδιο; Να ξαναγραφεί. Οι λέξεις είναι εμπόδια; Να ανανοηματοδοτηθούν, να παραποιηθούν, να υποκατασταθούν, να καρατομηθούν. Τα γεγονότα είναι εμπόδια; Να διυλιστούν, να καθαρθούν, να ωραιοποιηθούν. Το διαφορετικό πολιτιστικό απομεινάρι είναι εμπόδιο; Να «φορεθεί» ως οικείο (κάποτε μέχρι γελοιότητας). Τα θύματα να παρουσιαστούν ως «φυσικές απώλειες» του πολέμου, ως «παράπλευρες απώλειες» ή ακόμη «θύματα της αδυναμίας τους να εκπολιτιστούν» ή «να εκσυγρονιστούν». Οι απόγονοι των θυμάτων είναι εμπόδιο; Να φιμωθούν, να πιεστούν και να πεισθούν να ευγνωμονούν την τύχη τους που ζουν. Γενικά η αλήθεια να παραδοθεί στη λήθη!
* * *
Το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας κατά των γενοκτονιών είναι ότι ο αγώνας για την αναγνώριση της αποτρόπαιας πράξης της γενοκτονίας είναι αγώνας κατά της …γενοκτονίας μνήμης. αγώνας δικαίωσης των θυμάτων. αγώνας για την αποτροπή επόμενων γενοκτονιών. αγώνας για την κατοχύρωση του θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος στη ζωή. αγώνας για λογοδοσία των ενόχων και ανάληψη των ευθυνών τους. Παράλληλα, ότι η άρνηση της ιστορικής πραγματικότητας και των ντοκουμέντων μιας γενοκτονίας από τους απογόνους των θυτών (και όχι μόνο) προσδίδει στο έγκλημα χαρακτήρα διαρκείας, ταυτίζοντας τους απογόνους με τους προγόνους τους ως συνενόχους. Αντίθετα, ότι η ειλικρινής αποδοχή μιας γενοκτονίας από τους απογόνους των θυτών τους απενοχοποιεί, προσφέροντας δικαίωση στους απογόνους των θυμάτων αλλά και μια βάση για υπέρβαση του παρελθόντος και μετάβαση σε ένα καλύτερο μέλλον υπό προϋποθέσεις.
Η προσδοκία, βέβαια, ανταπόκρισης στα μηνύματα αυτά, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στους ανατολικούς μας γείτονες, είναι φυσικό να ηχούν ρομαντικά ακόμη και ουτοπικά μέσα στις σημερινές συνθήκες1-2. «Έχει όμως ο καιρός γυρίσματα» και «τελεσίδικα χάνεται μόνο ό,τι εγκαταλείπεται», όπως διδάσκει η ιστορία.
- Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρόσφατο μπλοκάρισμα στις ΗΠΑ, (ενόψει της επίσκεψης Ερντογάν, 13/11), της έγκρισης από τη Γερουσία του ψηφίσματος της (ελεγχόμενης από τους Δημοκρατικούς) Βουλής υπέρ της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων που αναφέρει ότι είναι «πολιτική των ΗΠΑ να μνημονεύουν ως γενοκτονία τη σφαγή 1,5 εκατομμυρίου Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μεταξύ 1915-1923».
- Οι χλιαρές αντιδράσεις στον «τσαμπουκά» της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο με πιο πρόσφατο την προχθεσινή (5/12) επικύρωση από το τουρκικό κοινοβούλιο της συμφωνίας Τουρκίας – Λιβύης για τα θαλάσσια σύνορα, που αφήνουν ουσιαστικά χωρίς ΑΟΖ την Κρήτη και την Κύπρο!
