Η μνήμη των Πετροπουλάκηδων αναβιώνει με την παρουσία της αντιπροσωπείας από το δήμο Ανατολικής Μάνης που τιμούν τις εκδηλώσεις στη μνήμη των Μανιατών, που έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι στις μάχες της επανάστασης του 1866.
Η ύπαρξη της οικογένειας Πετροπουλάκη μαρτυρείται από το 1690, ενώ είναι βέβαιο ότι οι ρίζες της είναι ακόμα πιο παλιές. Πρόκειται για μια ισχυρή και πολυμελή οικογένεια της Μάνης, με μέλη πολιτικούς και στρατιωτικούς και με μεγάλη επιρροή στην περιοχή του Γυθείου, ήδη από τα προεπαναστατικά χρόνια. Σπουδαία είναι η συνεισφορά της οικογένειας στους εθνικούς αγώνες (Επανάσταση του 1821, Κρητικές επαναστάσεις, Μακεδονικός αγώνας, Βαλκανικοί πόλεμοι, Μικρασιατική εκστρατεία). Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στην Κρητική επανάσταση του 1866 – 1869, πήραν μέρος 8 μέλη της οικογένειας, ενώ στους Βαλκανικούς πολέμους 22 υπηρετούσαν στο στρατό. Οι πολιτικές πεποιθήσεις της οικογένειας ήταν συντηρητικές και φιλοβασιλικές, γεγονός που είχε δυσμενείς ή ευμενείς επιδράσεις στην τύχη των μελών της ανάλογα με τις περιστάσεις.
Γενναίοι όλοι αυτής της γενιάς τίμησαν τη Μάνη και στα χώματα της Κρήτης. Ο περίφημος Δημήτριος Πετροπουλάκης εξ άλλου περιγράφεται και στο βιβλίο του Τιμόθεου Βενέρη « Το Αρκάδι δια των αιώνων», αλλά και στην «Παντέρμη Κρήτη» του Παντελή Πρεβελάκη. Ας τους γνωρίσουμε καλύτερα:
Ο Παναγιώτης Πετροπουλάκης,ήταν πατέρας του Δημητρίου που προαναφέρουμε.Δεν γνωρίζουμε ακριβείς ημερομηνίες γέννησης και θανάτου. Βιογραφικά στοιχεία αντλούμε από τα λίγα έγγραφα του αρχείου της οικογένειας Πετροπουλάκη, που τον αφορούν καθώς και από πληροφορίες στα βιογραφικά άλλων προσώπων της οικογένειας που περιέρχονται στο αρχείο. Συμπεραίνουμε ότι πήρε μέρος στην επανάσταση του 1821, ενώ το 1828 οι κάτοικοι των ανατολικών χωριών της περιοχής της Σπάρτης τον εκλέγουν δημογέροντα. Tο 1837 ήταν λοχαγός επιλοχίας πρεσβύτης της Βασιλικής Φάλαγγας.
Ο Δημήτριος Πετροπουλάκης υπήρξε αγωνιστής στην επανάσταση του 1821 και διακρίθηκε κυρίως στις μάχες του κατά του Ιμπραήμ. Υποστήριξε τον Καποδίστρια και τον Όθωνα στην καταστολή των εξεγέρσεων που έγιναν εναντίον τους. Το 1844 όταν απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής στασίασε κατά της κυβέρνησης του Κωλέττη, τον οποίο θεώρησε ως υπονομευτή της υποψηφιότητάς του. Το 1850 εκλέχτηκε βουλευτής Μάνης. Το 1862 – 63 διώχθηκε από την Προσωρινή Κυβέρνηση και διατάχθηκε να εγκαταλείψει τη Λακωνία. Γρήγορα όμως οι διωγμοί ατόνισαν. Παράλληλα με την πολιτική δραστηριότητα ακολούθησε στρατιωτική σταδιοδρομία και το 1870 έφτασε στο βαθμό του συνταγματάρχη. Το 1854 έλαβε μέρος στη Θεσσαλική επανάσταση επικεφαλής σώματος εθελοντών και τραυματίστηκε στην Καλαμπάκα στις 10/5/1854. Το 1866 – 67 πραγματοποίησε την πρώτη του εκστρατεία στην Κρήτη.
Σύμφωνα με όσα τόνισε και στην ομιλία του σε πρόσφατη κεντρική εκδήλωση ο κ. Βασίλης Αποστολάκης:
«Το ηθικό των Κρητών Επαναστατών αναπτερώθηκε, με την άφιξη των Μανιατών.
Διαβάζομε, σε επιστολή των Ανωγειανών Επαναστατών προς τον υποπρόξενο της Αγγλίας Λυσίμαχο Καλοκαιρινό:
«Κατά την 26ην Δεκεμβρίου 1866 απεβιβάσθει εις την Αγίαν Πελαγίαν ο Αρχηγός Δημήτριος Πετροπουλάκης, μετά 500 περίπου Εθελοντών. Η Επαρχία άπασα συνεκινήθει. Η Επανάστασις ανενεώθει. Διάφοραι μάχαι εδόθησαν υπό εθελοντών και λοιπών κι εθριάμβευσαν τα ελληνικά όπλα…»
Για το θρυλικό Αρχηγό Δημήτριο Πετροπουλάκη, σημειώνεται στο «Αρκάδι των αιώνων», βιβλίο που συνέγραψε ο μακαριστός Επίσκοπος Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και μετέπειτα Μητροπολίτης Κρήτης, Τιμόθεος Βενέρης, όπως τον σκιαγράφησε ο Άγγλος Δικηγόρος και Δημοσιογράφος Ιλαρίων Σκίννερ:
«Το υψηλόν ανάστημα αυτού, το υπερέχον των πλείστων, των περί αυτόν, η ευάρεστος και λίαν εκφραστική φυσιογνωμία του, το μακρόν ερυθρόν φέσι, κλίνον αφελώς προς τα πλάγια, η λευκή φουστανέλλα και ο περιποιημένος μύσταξ αυτού, πάντα ταύτα αρμόζουσι κάλλιστα εις παλληκάρια της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ως παλληκάρι της Πρώτης Ελληνικής Επαναστάσεως ο Πετροπουλάκης υπήρξεν αείποτε ένθερμος λάτρης της ελευθερίας πάσης χώρας Ελληνικής και Νήσου».
Για την πολεμική των Λακώνων Σημαία, που έφερε το Σώμα του Πετροπουλάκη ο Ιλαρίων Σκίννερ περιγράφει: «Επί της σημαίας του Σώματος των Εθελοντών του Πετροπουλάκη φαίνονται αι προτομαί του Λεωνίδου και του Λυκούργου, με το σύμβολον Η ΤΑΝ ή ΕΠΙ ΤΑΣ και εις την αντίθετον πλευράν το επιτύμβιον επίγραμμα των, εν Θερμοπύλαις, πεσόντων Ηρώων:
«Ω ξειν’ αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ότι τήδε κείμεθα, τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι».
Στον Δημήτριο Πετροπουλάκη αναφέρεται και ο μεγάλος μας Παντελής Πρεβελάκης τονίζοντας και τα εξής:
«…Ο συνταγματάρχης ο Δημήτρης ο Πετροπουλάκης ήτανε το εικοσιένα καμωμένος άνθρωπος (ενήλικος). Τα μαλλιά τα ‘χε λευκά, το κορμί αψηλό και σκεβρωμένο, το στήθος κόσκινο από τα βόλια. Μιλούσε, και στον κάθε λόγο που ‘βγαινε, τα σώθηκά του βρυχανίζαν από τις λαβωματιές. Η όψη του ήτανε σεβάσμια, τα μάτια του ανέχολα και πικραμένα. Φορούσε την άσπρη φουστενέλα, συρμαλί γελέκι, τουσλούκια κεντημένα, και στην πλάτη είχε ρηγμένη μιαν τράγια καπότα. Όταν σε κοίταζε, στην ίσια και καθαρή ματιά του μιλούσε ενός λαού η λεβεντιά. Σαν έβανε στα χείλη του τον όρκο: «Μα τις λαβωνατιές μου!» σου ερχότανε να γονατίσεις… Τον Τούρκο τον είχε πρωτοπολεμήσει στα 21, και το ντουφέκι το βρόντησε χωρίς ξαποσταμό όσον καιρό βάστηξε ο Μεγάλος Σηκωμός. Αξιώθηκε να δει την πατρίδα του τη Μάνη λευτερωμένη. Στα 1854, έτρεξε ν’ αγωνιστεί στη Θεσσαλία, που ‘χεν απομείνει στη σκλαβιά. Το κορμί του είχενε κρατήσει τα σημάδια από κείνον τον αγώνα. Στο καινούριο 21, ας ήτανε φορτωμένος στα χρόνια, ξεσήκωσε τη Φάρα του να την οδηγήσει στην Κρήτη. Ξετύλιξε τη σημαία του, την κάρφωσε καταμεσίς στο μειντάνι: «Όποιος αγαπά την Πατρίδα κι είναι μαζί μου, τώρα θα το δείξει!». Οι Μανιάτες αφήσανε πίσω τους τις φαμελιές τους και τον ακολουθήσανε…. Από την μιαν όψη, η σημαία είχε στοριμένες τις μορφές του Λυκούργου και του Λεωνίδα, των αρχαίων Σπαρτιατών. Από την άλλη ήτανε κεντημένο το «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ»… Η Κρήτη τους αποδέχτηκε με τα σμπάρα της χαράς. Ο γέροντας έπεσε στα γόνατα και της φίλησε το άγιο χώμα…».
Το Δεκέμβριο του ’66 ήτανε η πρώτη κάθοδος του Πετροπουλάκη στην Κρήτη μ’ ένα σώμα αποτελούμενο από 700 – 800 εθελοντές. Έφυγε μετά από κάμποσο διάστημα και στα τέλη Νοεμβρίου του 68, ενώ ο αγώνας ψυχορραγούσε, ο λαός στην Κρήτη ήταν αποκαμωμένος από την πείνα και τις δυστυχίες του πολέμου και η ευρωπαϊκή διπλωματία σταθερά προσηλωμένη στο δόγμα της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας, η κυβέρνηση Βούλγαρη πιεζόμενη από τις καταστάσεις ξανάστειλε τον Πετροπουλάκη με χίλια ντουφέκια και μπόλικους ζαερέδες να ενισχύσει τον αγώνα. Ο γέρο Οπλαρχηγός στρατολόγησε στον Πειραιά κι ύστερα ήρθε και στη Μάνη. Μεταξύ των εθελοντών ήτανε ο αδελφός του Αναστάσιος, ο γιος του Λεωνίδας και οι εγγονοί του Γεώργιος και Σπυρίδων, συμμετείχαν δηλαδή στο σώμα αυτό τρεις γενιές Πετροπουλάκηδες. Μάλιστα ο Γεώργιος, ο οποίος ήταν ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού, για να συμμετέχει στο εθελοντικό σώμα σκηνοθετήθηκε λιποταξία και κλοπή δύο πυροβόλων του στρατού, προκειμένου ν’ αποστραβώσουν τους ξένους διπλωμάτες στην Αθήνα. Τη μεταφορά από το Γύθειο την ανάλαβε ο Σουρμελής και η θρυλική «Ένωσις», απ’ όπου αναχώρησαν στις 25 Νοεμβρίου 1868 και κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες και άγρια καταδίωξη από δύο τουρκικά πολεμικά πλοία, ο ηρωικός Σουρμελής με το τσούρμο του κατάφερε να φέρει σε πέρας την αποστολή του, που έμελλε να είναι και η στερνή. Το εθελοντικό σώμα του Πετροπουλάκη περιπλανήθηκε στον Μυλοπόταμο, στο Αμάρι και στον Άη Βασίλη, ωστόσο οι Τούρκοι που είχαν πληροφορηθεί τον ερχομό του είχαν πιάσει τα περάσματα και τους παρακολουθούσαν από κοντά.
«…Στις 8 του Δεκέμβρη -αναφέρει ο Πρεβελάκης- τραβώντας για το Δουμαργιό, τον Τράχηλα και τον Κισσό, βρεθήκανε μπρος σε χοντρό ασκέρι κι αναγκαστήκανε να παραταχθούνε για μάχη, μέσα σε μια νεροποντή που δεν τους άφηνε να δούνε δυο οργιές πέρα από τη μύτη τους. Κοντά τους σταθήκανε να πολεμήσουνε κάμποσοι Κρητικοί, γερά ντουφέκια, και μερικοί παλιοί εθελοντές, που τους οδηγούσαν ο Μήτσας, ο Ζήκος κι ο Ξανθουδάκης.
Τους Τούρκους τους κυβερνούσανε τέσσερις πασσάδες… Η μάχη βάστηξε κάπου τρεις ώρες. Οι επαναστάτες τσακίσανε, κι οι ζημιές σταθήκανε μεγαλύτερες παρά ποτές. Χώρια από τους σκοτωμένους κι αιχμαλώτους, που φτάξανε τους διακόσιους, ο Κουμιανός ο ξεροπόταμος έπνιξε στο ρέμα του μια δωδεκαριά εθελοντές που πασκίσανε να τον περάσουν…».
Τ’ απομεινάρια από το μπαϊράκι του Πετροπουλάκη συνάχτηκαν στο χωριό Κεραμέ κι αποφάσισαν να τραβήξουν δυτικότερα μέχρι που έφθασαν στον Καλλικράτη Σφακίων, όπου παίχτηκε και η τελευταία πράξη.
Η μάχη στις 8 του Δεκέμβρη, γνωστή σήμερα ως η μάχη Τράχηλα – Αγίου Πνεύματος ήταν μετά την ολοκαύτωση του Αρκαδίου, η δεύτερη πολύνεκρη συμφορά της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης και σήμανε την αρχή για την οριστική λύση του αγώνα.
Αυτός ήταν ο Αρχηγός των Μανιατών και λοιπών Εθελοντών Δημήτριος Πετροπουλάκης, το Σώμα του οποίου επέδειξε απαράμιλλη γενναιότητα και άφθαστο ηρωϊσμό στη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση. Ο Δημήτριος Πετροπουλάκης, θα έρθει στην Κρήτη, για δεύτερη φορά, το Νοέμβριο του 1868 με 1000 περίπου Εθελοντές και θα αναχωρήσει ένα μήνα, σχεδόν, μετά, όταν εξασθενίζει η Επανάσταση και βρίσκεται στο τέλος της.
” Τρεις γενιές της οικογένειας πήραν μέρος στο μεγάλο ξεσηκωμό “
Λεωνίδας Δημητρίου Πετροπουλάκης (Ράχη 1829 – Αθήνα 1887)
Γιος του Δημητρίου. Η τύχη του και η δράση του ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό αυτήν του πατέρα του. Διορίστηκε διοικητής του Γ’ συντάγματος πεζικού. Πολέμησε στα σύνορα και διακρίθηκε. Κατά την επανάσταση της Κρήτης το 1866 ο Πετροπουλάκης ήταν αρχηγός μεγάλου σώματος Λακώνων, που πολέμησαν εκεί υπέρ της απελευθέρωσης της νήσου.
Συντέλεσε στην καταστολή της εξέγερσης στο Ναύπλιο εναντίον του βασιλιά Όθωνα το 1860. Αρνήθηκε να αναγνωρίσει την προσωρινή κυβέρνηση μετά από την έξωση του Όθωνα και οχυρωμένος στη Ράχη με 1.000 άνδρες, απέκρουσε τον κυβερνητικό στρατό. Αμνηστεύτηκε από τον βασιλιά Γεώργιο Α’.
Η επαρχεία Γυθείου επανειλημμένα τον έστειλε αντιπρόσωπό της στη Βουλή, και δύο φορές εκλέχτηκε πρώτος βουλευτής Λακωνίας.
Το 1886 έδρασε στο Γκριτζοβόλι κατά τις ελληνοτουρκικές ταραχές.
Απεβίωσε στην Αθήνα στις 14 Φεβρουαρίου 1887 και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη. Στην κηδεία του παρευρέθη ο πρωθυπουργός, οι υπουργοί, το προεδρείο της βουλής, οι βουλευτές και χιλιάδες λαού. Ένα σύνταγμα πεζικού απένειμε στρατιωτικές τιμές.
Γεώργιος Λεωνίδα Πετροπουλάκης (Ράχη 1852 – Αθήνα ca.1910)
Γιος του Λεωνίδα με πλούσια δράση. Εκτός από την κρητική επανάσταση πήρε μέρος στον γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870 στο πλευρό των Γάλλων. Το 1887 εκλέχτηκε βουλευτής με το τρικουπικό κόμμα, το 1895 πήρε μέρος στην Κρητική επανάσταση, και το 1900 ήταν βουλευτής. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα ήταν μέλος του Μακεδονικού κομμιτάτου. Το 1908 στάλθηκε ως απεσταλμένος της ελληνικής κυβέρνησης στην Πύλη για τη διερεύνηση των προθέσεων των Νεοτούρκων.
Παναγιώτης Πετροπουλάκης (Ράχη 1879 – Οσνίτσανη 1906)
Γιος του Ηλία Πετροπουλάκη (1868 – 1928). Σκοτώθηκε μαζί με τον ξάδελφό του Λεωνίδα στην μάχη της Οσνίτσανης στη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα.
Λεωνίδας Παναγιώτου Πετροπουλάκης (Ράχη 1881 – Οσνίτσανη 1906)
Διδάκτορας της Νομικής, σε ηλικία 25 ετών έλαβε μέρος στον Μακεδονικό αγώνα, επικεφαλής τμήματος Μανιατών εθελοντών ως υπαρχηγός του αντάρτικου σώματος του καπετάν Λίτσα (Αντώνιος Βλαχάκης). Σκοτώθηκε στη μάχη της Οσνίτσανης (σημερινό Καστανόφυτο Καστοριάς) το Μάιο του 1906, σε σύγκρουση με τουρκικό απόσπασμα.
Πετρόπουλος ή Πέτρος Παναγιώτου Πετροπουλάκης (Ράχη 1890 – Μικρά Ασία 1921)
Υπήρξε αξιωματικός του πεζικού. Στους Βαλκανικούς πολέμους ήταν ανθυπασπιστής στο στρατό Ηπείρου. Το 1921 σκοτώθηκε στην Μικρά Ασία έχοντας το βαθμό του ταγματάρχη.
Δημήτριος Παναγιώτου Πετροπουλάκης (Ράχη 1876 – Αθήνα 1957)
Υπολοχαγός του πεζικού στους Βαλκανικούς πολέμους, τραυματίστηκε στις 4/11/1912 στη μάχη του Οστράβου. Πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο και το 1919 προήχθη σε αντισυνταγματάρχη. Το 1920 διοικούσε με τον βαθμό αυτό το 30ο Σύνταγμα Πεζικού στα Μουδανιά της Μικράς Ασίας. Το 1922 προήχθη σε συνταγματάρχη και το 1939 ήταν αντιστράτηγος εν αποστρατεία.
Ιωάννης Παναγιώτου Πετροπουλάκης (Ράχη 1886 – Αθήνα ca. 1950)
Υπήρξε αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού. Φανατικός βασιλόφρων υπέστη διώξεις από το βενιζελικό καθεστώς. Η κορυφαία και μοιραία στιγμή της ζωής του ήταν η συμμετοχή του στην επαναστατική επιτροπή του 1922. Ως αντιπλοίαρχος υπήρξε ο άνθρωπος στις ενέργειες του οποίου ωφείλεται η προσχώρηση του στόλου στην επανάσταση. Ωστόσο η διαφωνία του με τον Στυλιανό Γονατά και τον Νικόλαο Πλαστήρα όσον αφορά τη στάση που έπρεπε να κρατήσουν έναντι του βασιλιά, είχε ως αποτέλεσμα την παραγκώνηση και αντικατάστασή του από τον Δημήτριο Φωκά στις 12 Σεπτεμβρίου 1922. Μετά από αυτό παραφρόνησε και εισήχθη σε ψυχιατρείο. Αποστρατεύτηκε με το βαθμό του πλοιάρχου. Τιμήθηκε το 1923 με το Χρυσό Σταυρό των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος.
Στυλιανός Παναγιώτου Πετροπουλάκης (Ράχη 1895 – Αθήνα 1949)
Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Πρακτικό Λύκειο το 1912. Εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων από όπου αποφοίτησε το 1916 ως ανθυπολοχαγός πυροβολικού. Πήρε μέρος στην επιστράτευση του 1915 και μετά την επάνοδό του στη σχολή στασίασε με άλλους ευέλπιδες, με αιτία την κατάργηση της αρχαιότητας. Το Νοέμβριο του 1918 υπέστη απόπειρα δολοφονίας από βενιζελικά στοιχεία. Από το Δεκέμβριο του 1920 ήταν λοχαγός και αξιωματικός επί του οπλισμού και πυρομαχικών του Αρχηγείου Πυροβολικού της Στρατιάς Μ. Ασίας, θέση που κατείχε μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων. Την περίοδο 1925 – 1933 πρέπει να έγινε και ο γάμος του με την Μαρία Αναστασοπούλου ανιψιά του πρωθυπουργού Παναγή Τσαλδάρη. Μετά τις εκλογές του 1933 αποσπάστηκε στο Γενικό Επιτελείο Στρατού ως υπασπιστής του υπουργού Στρατιωτικών. Σημαντική ήταν η συμβολή του από τη θέση αυτή στην καταστολή του κινήματος του Πλαστήρα τον Μάρτιο του 1935, ως συντονιστή των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ναυτικού Επιτελείου. Από βιογραφικό σημείωμα που υπάρχει στο αρχείο φαίνεται ότι ήταν υποψήφιος στις εκλογές αυτές. Τον Ιούλιο του 1937 ήταν αντισυνταγματάρχης, υποδιοικητής στο 3ο Σύνταγμα Ορειβατικού Πυροβολικού, και συνέβαλε στην μεταστάθμευση του Συντάγματος από την Πάτρα στην Κόρινθο. Παράλληλα τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου έγινε διοικητής του. Τιμήθηκε με το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας (1933), το Μετάλλιον Στρατιωτικής Αξίας Γ’ Τάξεως (Νοέμβριος 1935) και το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Γεωργίου του Α’ (1936)
Χαρίλαος Πετροπουλάκης
Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι εργαζόταν το 1914-1916 στην εταιρεία «Μιχαήλ Πετροπουλάκης συνέχεια εργασιών Π. Μ. Πετροπουλάκη», που εμπορευόταν βελανίδια, λάδι και σύκα.
Ήταν η κατάλληλη συγκυρία για την αναφορά στην οικογένεια Πετροπουλάκη, που τόσα πρόσφερε στους αγώνες της Κρήτης αλλά ήταν άγνωστη μέχρι πρότινος στους περισσοτέρους η σημαντική της δράση.
Πηγες
Τιμόθεου Βενέρη : « Το Αρκάδι δια των Αιώνων»
Παντελή Πρεβελάκη: «Παντέρμη Κρήτη»
Γεωργίου Τσιγδινού: «Δυο ηρωϊκές μορφές του 1866»
Βασιλείου Αποστολάκη: Η μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866
Βικιπαίδεια
Αρχείο Ελιά