«Είσαι μία Μηχανή: Η πειθάρχηση του σώματος στην ελληνική εκπαίδευση» είναι ο τίτλος της νέας έκθεσης που διοργανώνει και φιλοξενεί το Μουσείο της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Πολιτιστικό Κέντρο «Ξενία».
Μια έκθεση που μέσα από τα εποπτικά μέσα, χάρτες και άλλα όργανα επιχειρεί να αποδώσει την στάση και συμπεριφορά του μαθητή στο ελληνικό σχολείο υποδηλώνοντας ουσιαστικά την απουσία ελεύθερης έκφρασης και η δημιουργίας, μιας και ο μαθητής τα τελευταία πολλά χρόνια δεν έχει ενεργό ρόλο, θέση και άποψη στα σχολικά δρώμενα και κυρίως στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Θέλοντας λοιπόν να σημειώσουν και να τονίσουν τη σημασία για ένα σχολείο δημιουργικό με τους μαθητές πρωταγωνιστές και όχι κομπάρσους, οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Κρήτης με αφορμή και τα 15α γενέθλια του μουσείου σε ό,τι αφορά την απόκτηση της πρώτης μουσειακής συλλογής αλλά και τα 5α γενέθλια σε ό,τι αφορά την θεσμοθέτηση του μουσείου, εγκαινίασαν το απόγευμα της Τέταρτης την παραπάνω έκθεση, τα εγκαίνια πραγματοποίησε η κοσμήτορας της Σχολής Επιστήμων Αγωγής Ευφημία Τάφα.
Σε σχετικές δηλώσεις του στα «Ρ.Ν.» ο Αντώνης Χουρδάκης, υπεύθυνος του Μουσείου Εκπαίδευσης και καθηγητής του Παιδαγωγικού Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης ανάφερε: «Το Μουσείο της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, ένα από τα τέσσερα μουσεία -δύο Ηράκλειο και δύο στο Ρέθυμνο- και φέτος γιόρταζε τα 15 χρόνια από τότε που απέκτησε την πρώτη του μουσειακή συλλογή του και τα πέντε χρόνια από τότε που θεσμοθετήθηκε. Είναι δηλαδή και πρωτάκι και έφηβος. Με αφορμή τα γενέθλια η Κοσμήτορας Επιστημών Αγωγής εγκαινίασε το μουσείο και την έκθεση αυτή στο πλαίσιο του να δείξουμε ότι το Μουσείο της Εκπαίδευσης είναι πάντα «ζωντανό», είναι κοντά στην πραγματικότητα την εκπαιδευτική και προσπαθεί να δώσει τις δικές του απαντήσεις σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με το πρόγραμμα, με τη σχολική ζωή. Μέσα από το Μουσείο και τις διεθνείς θεωρίες, οπτικοποιούνται και θέλουν να προβληματίσουν επισκέπτη, γονέα – κηδεμόνα, δάσκαλο – δασκάλα, μαθήτρια – μαθητή, ώστε να συνειδητοποιήσει ότι όλα αυτά τα χρόνια η ιστορία της εκπαίδευσης έδωσε κάποια θετικά, αλλά χρειάζεται να γίνουν ακόμα μεγάλα βήματα για να πούμε ότι βρισκόμαστε στο σχολείο του 21ου αιώνα. Δηλαδή ένα σχολείο ευχάριστο, ένα σχολείο που δεν μας κουράζει, ένα σχολείο που μας αρέσει και δεν πάμε απλά για να πάρουμε ένα χαρτί, αλλά έχουμε να πάρουμε πράγματα και να δημιουργήσουμε».
Όπως υποστήριξε ο κ. Χουρδάκης οι αλλαγές που έχουν γίνει στην εκπαιδευτική διαδικασία μέχρι σήμερα είναι πολύ μικρές και τα βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε ο μαθητής να βρίσκεται στο κέντρο των αποφάσεων είναι ακόμα πολλά. Χαρακτηριστικά επεσήμανε: «Το μουσείο της εκπαίδευσης καλεί όλους και όλες να το δουν και να κουβεντιάσει για τα καυτά ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις αλλαγές που έχουν γίνει μέχρι τώρα και αυτές που θα ακολουθήσουν. Στην πραγματικότητα το σχολείο, δεν έχει αλλάξει εδώ και πολλές δεκαετίες. Θέλω να πω δηλαδή ότι όταν ο άρρωστος χρειάζεται μια σωστή θεραπεία και εμείς του δίνουμε αντιπυρετικό, δεν μπορεί να γίνει σοβαρή δουλειά πανό σ’ αυτό το θέμα.
Το περιεχόμενο της έκθεσης έχει να κάνει με το μαθητή-μαθήτρια και το σώμα του αλλά και με το μυαλό του. Κατά πόσο δηλαδή το σχολείο ως μηχανισμός κοινωνικοποίησης αφήνει περιθώρια ελευθερίας, σκέψης, δημιουργικότητας ή πειθαναγκάζει ρητά ή άρρητα φανερά ή κρυφά τον μαθητή να υπακούσει σε ένα σύστημα, το οποίο δεν τον εκφράζει γιατί ποτέ δεν συμμετείχε στην λήψη αποφάσεων, στο να πει ο ίδιος – η ίδια τι θα ήθελε από αυτό το σχολείο. Η πειθάρχηση του μυαλού και του σώματος μέσα από μηχανισμούς τυποποίησης και αναπαραγωγής καλά κρατεί στο ελληνικό σχολείο εδώ και 200 χρόνια. Δηλαδή με την επέτειο της επανάστασης θα πρέπει να σκεφτούμε πολύ σοβαρά τα προβλήματα που έχει το σχολείο στην λογική και στην προοπτική αυτή. Ο μαθητής πρέπει να βρεθεί μέσα στα συμβούλια των εκπαιδευτικών να αποφασίζει όχι μόνο αν θα είναι καθαρές οι αυλές και οι τουαλέτες αλλά και αν οι εκπαιδευτικοί του αρέσουν. Να τους κρίνει και ουσιαστικά να παρεμβαίνει στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η διδασκαλία και στον τρόπο με τον οποίο γίνονται τα μαθήματα. Θεωρούμε ότι ο μαθητής που βρίσκεται στο δημοτικό ή στο γυμνάσιο δεν έχει την ωριμότητα να πάρει αποφάσεις. Και όμως αυτό ιστορικά ελέγχεται και θεωρούμε ότι ο μαθητής μπορεί να πάρει αποφάσεις. Η διεθνής πραγματικότητα, όπου υπάρχουν σχολεία, όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες που συμμετέχουν και παίρνουν αποφάσεις δείχνει ότι μπορούμε να απεγκλωβιστούμε από αυτό το ερώτημα και να δούμε τους μαθητές και να ενδιαφέρονται και να συμμετέχουν. Εφόσον ο μαθητής συμμετέχει στα συμβούλια, θα λάβει πολύ σοβαρά υπ’ όψιν του το ρόλο του μέσα στο σχολείο και ταυτόχρονα θα είναι ένα εξαιρετικό βήμα για να περιοριστεί ο σχολικός εκφοβισμός. Το bullying είναι απόρροια ενός σχολείου αδιάφορου, ενός σχολείου που ουσιαστικά το μόνο που κάνει ο μαθητής είναι να φέρει και να μεταφέρει το σώμα του χωρίς να συμμετέχει. Αν συμμετέχει θα αλλάξουν τα πράγματα. θεωρώ ότι το bullying είναι απόρροια, το σύμπτωμα ενός παθογενούς ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, όπου τον μαθητή τον έχει πάντα έξω, μακριά και οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις γίνονται ερήμην του. Θα περίμενα λοιπόν από τις κυβερνήσεις τις νέες να τοποθετήσουν τον μαθητή στο κέντρο λήψης αποφάσεων ούτε και αυτό έχει συμβεί μέχρι σήμερα».
Η αποτύπωση του ρόλου του μαθητή μέσα από εποπτικά όργανα
Όπως εξήγησε ο κ. Χουρδάκης, στην έκθεση χρησιμοποιηθήκαν όλοι οι χάρτες ανθρωπολογίας, που υπήρχαν στα σχολεία, από τους πιο παλιούς μέχρι τους νέους. «Μέσα από τα εποπτικά λοιπόν όργανα, καθώς και τις οδηγίες, βιβλία ή εγκύκλιους που δηλώνουν πόσο πρέπει οι μαθητές να υπακούουν και πρωτίστως να πειθαρχούν τα σώμα τους όσον αφορά την αγωγή τους, όσον αφορά την κίνησή τους μέσα στο σχολείο, όσον αφορά το κάθισμά τους στο θρανίο, να είναι σταυρωμένα τα χεράκια, να μην μιλάει, να μην κινείται, να ακούει, να γράφει και να εκτελεί. Παράλληλα έχουμε όργανα εποπτικά όπως είναι το αφτί, όπως είναι το μάτι, όπου προσπαθήσαμε να δείξουμε ότι όλα κατευθύνονται προς αυτή την κοινωνικοποίηση. Δηλαδή την κοινωνικοποίηση της πειθαρχίας. Ουσιαστικά θέλουμε να αναλύσουμε και να διαπιστώσουμε ότι μαθητής και μαθήτριες είναι έως ένα βαθμό πιεσμένοι μέσα στην ίδια τη διαδικασία της διδασκαλίας. Βρίσκουν τρόπους και ξεφεύγουν αλλά αυτό δεν είναι το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι οικεία βούληση, οικεία θελήσει, ώστε να μπορούν να ενεργούν αυτόβουλα και ελευθέρα» επεσήμανε.
«Πηγή έμπνευσης, οραματισμού και βελτίωσης της εκπαίδευσης»
Η κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Αγωγής Ευφημία Τάφα που εγκαινίασε την έκθεση χαρακτήρισε το Μουσείο της Εκπαίδευσης του Πανεπιστήμιου Κρήτης ως μια πηγή έμπνευσης, οραματισμού και βελτίωσης της ελληνικής εκπαίδευσης, χαρακτηριστικά ανάφερε: «Είναι τιμή μου να εγκαινιάζω σήμερα το Μουσείο της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ένα Μουσείο δημιούργημα του κ. Χουρδάκη, ο οποίος το οραματίστηκε και το εμπνεύστηκε και με πολλή προσπάθεια, πολλή φροντίδα και πολλή αγάπη συγκέντρωσε έναν πλούτο αντικειμένων, τα οποία διηγούνται την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης. Σχολικά βιβλία, συγγράμματα, τετράδια, θρανία, πίνακες, χάρτες, μαθητικές ποδιές, σχολικά κουδούνια, γραφική ύλη και πολλά άλλα αντικείμενα οργανωμένα με προσοχή και φροντίδα ξυπνούν στον επισκέπτη μνήμες της σχολικής του ζωής, ενώ παράλληλα η εικαστική παρουσίασή τους προβάλλει συμβολισμούς, οι οποίοι δείχνουν το κοινωνικό πλαίσιο και τις ιδεολογίες μιας άλλης εποχής.
Ένας χώρος ελκυστικός και όμορφα οργανωμένος, όπου κάνει τους ενήλικους επισκέπτες να νοσταλγούν τα σχολικά τους χρόνια αλλά και ένας χώρος ο οποίος μαθαίνει στα παιδιά που τον επισκέπτονται την ιστορία του ελληνικού σχολείου. Γιατί ο στόχος του μουσείου εκτός από τη διάσωση, την έρευνα και τη μελέτη της ιστορίας της εκπαίδευσης και του ελληνικού σχολείου είναι να δώσει την ευκαιρία στους φοιτητές του πανεπιστημίου μας να γνωρίσουν και να μελετήσουν θέματα που αφορούν στην εξέλιξη της θεωρίας και της παιδαγωγικής πράξης, στους μαχόμενους εκπαιδευτικούς να συγκρίνουν την ανέλιξη του ελληνικού σχολείου και της εκπαίδευσης και στα παιδιά που το επισκέπτονται να συμμετέχουν σε ποικίλα εκπαιδευτικά προγράμματα και να γνωρίσουν με ευχάριστο και βιωματικό τρόπο όχι μόνο θέματα της καθημερινής σχολικής ζωής του τόπου μας, αλλά και θέματα για τον πολιτισμό και την παράδοση της Ελλάδας.
Αυτό το μουσείο είναι ένας χώρος όπου οι ερευνητές μπορούν να μελετήσουν και να αξιοποιήσουν το σχετικό υλικό με στόχο την πρόοδο της παιδαγωγικής και όχι μόνο επιστήμης. Ένας χώρος όπου μπορούν να οργανωθούν και να αναπτυχθούν δράσεις και συνεργασίες με άλλα σχετικά μουσεία. Ένας χώρος ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της εκπαίδευσης και των διδακτικών και παιδαγωγικών προσεγγίσεων με την οργάνωση συνεδρίων, ημερίδων, εργαστηρίων και εκπαιδευτικών συναντήσεων. Ένας χώρος ο οποίος τελικά προβάλει το Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Ευχαριστώ τον εμπνευστή και δημιουργό του Μουσείου καθηγητή κ. Χουρδάκη και εύχομαι ο χώρος αυτός να είναι πάντα πηγή έμπνευσης, οραματισμού και βελτίωσης της ελληνικής εκπαίδευσης».