2ο μέρος
Για κάθε ζωντανή ύπαρξη υπάρχει μια και μοναδική βεβαιότητα. Ποια είναι αυτή; Ο θάνατος. Όλα τα ζωντανά όντα είναι βέβαιο ότι κάποτε θα πεθάνουν. Η διαφορά είναι ότι ο άνθρωπος γνωρίζει ότι θα πεθάνει, τα ζώα δεν το γνωρίζουν και αυτή είναι μια τεράστια διαφορά.
Η συνείδηση του εαυτού μας και το ότι βρίσκεται στη ζωή είναι ένα υπέρτατο δώρο, ένας θησαυρός πολύτιμος όσο η ίδια η ζωή. Είναι αυτό που μας καθιστά ανθρώπους. Έχει όμως ένα πολύ ακριβό κόστος: τη συνείδηση της θνησιμότητας και όλα τα επακόλουθα από αυτήν. Την ύπαρξή μας θα τη σκιάζει πάντα η ξεκάθαρη γνώση που βγαίνει από την καθημερινή εμπειρία: Ότι κάποτε θα μεγαλώσουμε, μετά θα ανθήσομε και αναπόφευκτα κάποια άλλη στιγμή θα συρρικνωθούμε. Τελικά, αναπόφευκτα θα πάψομε να βλέπομε το φως αυτό, τη στιγμή που τόσο πολύ θα το έχομε αγαπήσει.
Ο φόβος του θανάτου φυσιολογικά λειτουργεί υπογείως. Αρχίζει ήδη από τα έξι περίπου χρόνια της ζωής μέχρι ίσως την εφηβεία. Τα ξερά φύλλα αλλά κι ένα ψόφιο έντομο, βάζουν αρχικά μέσα στην παιδική μας ψυχή την πρώτη φοβερή υποψία, ότι δίπλα στη ζωή υπάρχει κι ο θάνατος. Έτσι στο βάθος της ψυχής γεννιέται μια υπόκωφη οδύνη και μ’ αυτήν μεγαλώνομε. Ευτυχώς, όσο είμαστε νέοι, λειτουργούν κάποιοι προστατευτικοί μηχανισμοί από την ψυχική σφαίρα και απωθούν την οδύνη – καλύτερα ας πω ότι τη βάζουμε κάτω απ’ το χαλί, εκεί ας περιμένει και… βλέπουμε.
Όμως η αμφιβολία (ή μάλλον η απαίσια βεβαιότητα) δεν μας αφήνει ανέγγιχτους. Κοινά προβλήματα της καθημερινής ζωής: μοναξιά, ημικρανίες, σεξουαλικοί καταναγκασμοί, παχυσαρκία, υπέρταση, κατάθλιψη, όλα αυτά ίσως έχουν τη βαθύτερη ρίζα τους στην υπόκωφη οδύνη για το αναπόφευκτο τέλος.
Στον πυρήνα τού καθενός μας υπάρχει μια πανταχού παρούσα σύγκρουση ανάμεσα στην επιθυμία να συνεχίσουμε να υπάρχουμε και στην επίγνωση τού αναπόφευκτου θανάτου. Στο βάθος της ψυχής μας υπάρχει η επιθυμία να μείνουμε νέοι, να σταματήσει ή διαδικασία της γήρανσης, να έχουμε αιώνια αγάπη, προστασία, αθανασία.
Στο σημερινό άρθρο έβαλα πολύ βαθειά το μαχαίρι στην πληγή. Πιστέψτε με όμως, αυτή είναι η πιο σωστή επιλογή. Αν υπομείνουμε στωικά, με το κεφάλι ψηλά, με γνώση και με δύναμη, μέσα σε καράβι ορθόπλωρο, θα συνεχίζουμε το ταξίδι.
* Μανόλης Καλλέργης γιατρός
