Εργαστήρι βοτανικής εκπαίδευσης ο δημοτικός κήπος του Ρεθύμνου

Σε ένα ανοιχτό, σύγχρονο και καινοτόμο εργαστήρι ανοιχτής βοτανικής εκπαίδευσης μετατρέπεται ο δημοτικός κήπος του Ρεθύμνου με κύριο στόχο την ανάδειξη της χλωρίδας και της πανίδας του δημοτικού κήπου, αλλά και τη διάχυση της σχετικής γνώσης σε πολίτες, μαθητές και επισκέπτες του τόπου. Πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας συνεργασίας που ξεκίνησε το 2016 μεταξύ του Βοτανικού Κήπου του πανεπιστημίου Κρήτης και του δήμου Ρεθύμνης και η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Χθες σε ειδική εκδήλωση που συνδιοργανώθηκε από τους δυο φορείς με θέμα «Από τη βοτανική γνώση στην καινοτομία» αναλύθηκαν οι δράσεις που έχουν γίνει, ώστε η τεχνογνωσία και η επιστήμη της βοτανολογίας από τους πλέον ειδικούς του πανεπιστημίου Κρήτης να μεταφερθεί στον χώρο του δημοτικού κήπου και κατ’ επέκταση στην ίδια την κοινωνία.

Ήδη υπάρχει ταξινόμηση των φυτών με τη σχετική ονοματοθεσία, ενώ ετοιμάζονται και ειδικές θεματικές στον χώρο. Η αρχή θα γίνει σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο καθηγητής βιολογίας του πανεπιστημίου Κρήτης Στέργιος Πυρίντσος με τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ πρόσθεσε ότι σύντομα θα γίνει και εμπλουτισμός φυτών στον χώρο του δημοτικού κήπου.

Σε σχετικές δηλώσεις του ανέφερε: «Προσπαθούμε να δείξουμε ότι οι Βοτανικός Κήπος του πανεπιστημίου Κρήτης δεν είναι ένας παραδοσιακός κήπος που ασκεί την απλή κηπουρική αλλά είναι ένας κήπος καινοτομίας. Έχει γίνει έρευνα που αποτυπώνει τη σύνδεση της βοτανικής γνώσης με την καινοτομία και έχει νόημα ο δημοτικός κήπος με την αξιοποίηση του βοτανικού πλούτου που έχει, ότι πλέον μετατρέπεται σε ένα εργαστήρι βοτανικής εκπαίδευσης. Αν συνδυάσει κανείς τη βοτανική γνώση, την καινοτομία και το ανοιχτό εργαστήρι βοτανικής εκπαίδευσης θα μπορέσει να συλλάβει τα πράγματα σε μια ενιαία ιστορία. Ο βοτανικός κήπος του πανεπιστημίου Κρήτης έχει να επιδείξει διεθνώς επιτυχίες. Έχει εφαρμογές που έχουν δημοσιευτεί στα καλύτερα επιστημονικά περιοδικά και έχουν προκαλέσει αίσθηση διεθνώς. Η συνεργασία με τον δήμο ξεκίνησε το 2016. Ο άνθρωπος που ήταν η ψυχή αυτής της συμφωνίας ήταν η κ. Μπιρλιράκη και συνεχίζεται σήμερα  από τον κ. Ηλιάκη. Όλα είναι μέχρι στιγμής προσαρμοσμένα στο δημοτικό σχολείο και το νηπιαγωγείο αλλά οι δυνατότητες είναι πολύ περισσότερες. Στοχεύουμε στην ανοιχτή εκπαίδευση, δηλαδή όχι κάτι δομημένο μέσα από τα σχολικά προγράμματα αλλά έρχεται αυτή η ανοιχτή εκπαίδευση να υποστηρίξει τα σχολικά προγράμματα που υπάρχουν. Ο δημοτικός κήπος είναι ένας χώρος πλέον όπου τα σχολεία μπορούν να αναπτύσσουν δράσεις καθώς το διαθέσιμο υλικό είναι τεράστιο και αυτό είναι το πολύ σημαντικό. Πέραν αυτού μπορούν να έρχονται και γονείς και να αναπτύσσουν δράσεις με τα παιδιά τους. Αξιοποιούμε τον βοτανικό πλούτο του δημοτικού κήπου, ο οποίος θα εμπλουτιστεί. Έχουμε ήδη ξεκινήσει τον σχετικό σχεδιασμό και πολύ σύντομα θα έχουμε νέα φυτά, θεματικές περιοχές θα έχουμε τον κήπο του Ιπποκράτη, «τον κήπο του Δισκουρίδη», «φυτά της βίβλου», δηλαδή θεματικές περιοχές που θα εμπλουτίσουν το βοτανικό υλικό που υπάρχει στον δημοτικό κήπο».

Ο δήμαρχος Ρεθύμνου Γιώργος Μαρινάκης μεταξύ άλλων τόνισε: «Με την καθοδήγηση και την εξαιρετική συνεργασία του καθηγητή βιολογίας και επιστημονικού υπευθύνου του βοτανικού κήπου κ. Στέργιου Πυρίντζου, της καθηγήτριας Ιστορίας – Αρχαιολογίας κ. Κατερίνας Κόπακα και καθηγητών της κοινωνιολογίας και των ανθρωπιστικών σπουδών του πανεπιστημίου Κρήτης, η υπηρεσία πρασίνου του δήμου ξεκίνησε σταδιακά την ένταξη στο οικοσύστημα του δημοτικού κήπου ενδημικών φυτών, αλλά και την ανάδειξη των υφιστάμενων, ώστε οι επισκέπτες να γνωρίζουν την ονομασία και προέλευση των δέντρων και φυτών.

Ήδη, όπως είπε, έχει τοποθετηθεί σήμανση σε 735 φυτά με μικρές ταμπέλες που έχουν τοποθετηθεί στις οποίες αναγράφεται η επιστημονική και κοινή ονομασία κάθε είδους φυτού. Επιπλέον, οι 10 ευμεγέθεις πληροφοριακές πινακίδες , αξιοποιούνται ήδη για εκπαιδευτικούς σκοπούς στο πλαίσιο εκδρομών μαθητών που διοργανώνει το τμήμα Παιδείας του δήμου σε συνεργασία με σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η δε συνδρομή των φοιτητών στην καταγραφή των φυτών του δημοτικού κήπου είναι πολύτιμη.

«Είμαστε λοιπόν στην αφετηρία μιας σειράς έργων και πρωτοβουλιών που θα μεταμορφώσουν τον δημοτικό κήπο και θα επιτρέψουν τη λειτουργία του και ως ένα ανοιχτό Εργαστήρι Βοτανικής Εκπαίδευσης για τους μαθητές των δημοτικών σχολείων. Τα παιδιά μας, ειδικά όσα ζουν στο αστικό κέντρο θα μπορούν πλέον να μυρίσουν, να γευτούν και μάθουν να χρησιμοποιούν τα φυτά της Κρήτης στην καθημερινότητα τους, στη διατροφή τους, στους δικούς τους κήπους. Θα μάθουν για τις ευεργετικές τους ιδιότητες στον ανθρώπινο οργανισμό και συνάμα θα τα προσεγγίσουν με άλλη οπτική, ως φορείς παράδοσης και τοπικής ιστορίας, ως ζωντανούς μάρτυρες θρύλων και παραμυθιών κι ακόμη παραπέρα: ως πεδία ανάπτυξης της καινοτομίας αφού η επιστημονική έρευνα στον τομέα της βοτανολογίας καθώς και η οργάνωση και ανάδειξη των πορισμάτων της, διεξάγεται με τη χρήση μοντέρνων ερευνητικών τεχνικών και σύγχρονων εργαλείων ανάλυσης και επεξεργασίας δεδομένων» πρόσθεσε ο Γ. Μαρινάκης.

Από την πλευρά της η εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος, αρμόδια για θέματα τουρισμού Πεπη Μπιρλιράκη, η οποία συνεργάστηκε από το 2015 με τον κ. Πυρίντσο τόνισε: «Αυτό που εξ αρχής θέλαμε είναι να μπορέσουμε με τη γνώση των επιστημόνων μας από το πανεπιστήμιο μας να εξελίξουμε αυτόν τον κήπο που έχει ιστορική αξία σε ένα χώρο, ο οποίος είναι γνωστό ότι σε έκταση είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος στην Ελλάδα σε ένα όχι μόνο ψυχαγωγικό πάρκο αλλά και σε ένα τόπο εκπαίδευσης για μικρούς και μεγάλους. Μέσα στα σχέδια μας τότε ήταν εκθέσεις φωτογραφίας με την ιστορία του κήπου ήταν φυσικά η σήμανση των φυτών παλιών και νέων, η ανάπλαση του βοτανικού μέρους του κήπου με προσεκτική μελέτη από τους επιστήμονες του Π.Κ και η συγκεκριμένη ευκαιρία που δίνουμε στους εκπαιδευτικούς του τόπου μας να έρχονται με τα σχολεία να κάνουν οι ίδιοι καλλιέργειες γνωρίζοντας την πανίδα και τη χλωρίδα μας».

Από την πλευρά του ο εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος για θέματα πρασίνου Κωστής Ηλιάκης, στον χαιρετισμό του μεταξύ άλλων τόνισε: «Το πρωτόκολλο συνεργασίας που υπεγράφη μεταξύ του πανεπιστημίου Κρήτης και του δήμου δημιουργεί μια ισχυρή σχέση για την ανάπτυξη κοινών δράσεων σχετικών με τη διαχείριση του δημοτικού κήπου. Στην οργάνωση και ανάδειξη του χώρου μέσω της επιστημονικής έρευνας-μελέτης και τεκμηρίωσης σε βοτανικά-οικολογικά καθώς και πολιτισμικά θέματα που αφορούν τον κόσμο των φυτών, την αλληλεξάρτηση τους με τον άνθρωπο και εν γένει την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος από εμάς. Αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής θα είναι η υλοποίηση σημαντικών παρεμβάσεων και πρωτοβουλιών που στόχο έχουν την περιβαλλοντική προστασία και ανάδειξη του δημοτικού κήπου με την πραγματοποίηση εργαστηρίων βοτανικής εκπαίδευσης για μαθητές δημοτικών σχολείων και άλλων συμπληρωματικών δράσεων».

Παράλληλα ο κ. Ηλιάκης αναφέρθηκε στις τεχνικές παρεμβάσεις και δραστηριότητες που προγραμματίζει ο δήμος για να καταστήσει τον δημοτικό κήπο κέντρο αναφοράς-επισκεψιμότητας πολιτών μαθητών και ξένων επισκεπτών.

Όπως είπε ήδη έχει ολοκληρωθεί το σύστημα πυρόσβεσης και πυρασφάλειας, έχει ολοκληρωθεί η σήμανση και σηματοδοσία των υπαρχόντων δέντρων και φυτών. Ήδη η τεχνική υπηρεσία εκπονεί μελέτη για την αντικατάσταση πεπαλαιωμένων και φθαρμένων ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων και τοποθέτηση νέων σύγχρονων φωτιστικών λαμπτήρων οικονομίας με κατάλληλο ήπιο φωτισμό για να μην διαταράσσει τη βιοποικιλότητα του χώρου. Επίσης, όπως είπε, εκπονείται μελέτη για την αυτοματοποίηση του αρδευτικού συστήματος.
Παράλληλα, όπως ανέφερε, σχεδιάζεται σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο η φύτευση αρωματικών και φαρμακευτικών-ενδημικών φυτών για τον εμπλουτισμό της τοπικής χλωρίδας, όπως επίσης και η φύτευση τοπική προέλευση ανθέων. Παράλληλα εξετάζεται η αντικατάσταση ορισμένων γερασμένων δέντρων και η συμπλήρωση φυτών που μέχρι σήμερα έχουν εξαφανιστεί.

Αναφερόμενος στις δράσεις ο κ. Ηλιάκης μίλησε για εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές σχολείων, αναφέρθηκε στη χρήση του κήπου για αθλητικές δραστηριότητες, τρέξιμο και βάδισμα και τόνισε πως προγραμματίζεται η δημιουργία ενός χώρου για την προσέλκυση καλλιτεχνών, προκειμένου να πραγματοποιούν και να εκθέτουν τις δημιουργίες τους, όπως ζωγράφοι, γλύπτες, εικαστικοί. Σημείωσε επίσης ότι είναι απαραίτητη εκπόνηση μιας μελέτης που θα συμπεριλάβει ένα φυτώριο για την αναπαραγωγή σπάνιων φυτών, την ανάπλαση του χώρου και την τοποθέτηση ενός μικρού ξύλινου οικίσκου για χρήση γραφείου στήριξης των δράσεων και συντήρησης του πρασίνου.

Η Ουρανία Γρηγοριάδου, δασολόγος, υποστήριξε: «Μπορούμε να συνδέσουμε τον κήπο και να φτιάξουμε ένα εργαστήριο βοτανικής εκπαίδευσης. Ήδη τοποθετήθηκαν διάφορα είδη σήμανσης σε δέντρα και θάμνους με τις ονομασίες και ένας τύπος σήμανσης -τα σταντς- έχουν με λεπτομέρεια τα ταξινομικά χαρακτηριστικά των φυτών. Αυτό θα βοηθήσει τα παιδιά και τους επισκέπτες να μπορέσουν να μάθουν τα χαρακτηριστικά, όπως τα πρότεινε ο Κάρολος Ληναίος τον 18ο αιώνα με ένα σύστημα, το οποίο ακόμη χρησιμοποιείται και έτσι να δώσει μια γλωσσική ακρίβεια και έτσι να μπορέσουμε όλοι να συνεννοούμαστε με έναν κοινό κώδικα και όχι με περιγραφές να προσπαθούμε να χαρακτηρίσουμε ένα φυτό».

«Φυτά και πολιτισμοί»
Η Κατερίνα Κόπακα, καθηγήτρια, στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Κρήτης μίλησε για τη σύνδεση των φυτών με τον πολιτισμό και σε δήλωση της τόνισε:

«Φυτά υπάρχουν χωρίς ανθρώπους αλλά άνθρωποι χωρίς φυτά δεν υπάρχουν. Διεπιστημονικά καθηγητές βιολογίας και ιστορίας αρχαιολογίας δουλεύουμε πάνω στα φυτά και τους ανθρώπους. Απώτερος στόχος μας ήταν να φτιάξουμε και ένα μεταπτυχιακό στο πανεπιστήμιο Κρήτης, ώστε με αυτό οι φοιτητές μας να πάρουν στέρεες βάσεις και από τη βιολογία και από την αρχαιολογία, την ιστορία. Είναι γνωστό ότι όλοι οι πολιτισμοί στηρίχτηκαν στα φυτά. Υπήρχαν πολιτισμοί που στηρίχτηκαν, σεβάστηκαν, ανέδειξαν τα φυτά όπως ο μινωικός πολιτισμός. Αυτή τη διασύνδεση των πολιτισμών με τα φυτά προσπαθούμε. Η Κρήτη πρέπει να αναδείξει τον πλούτο της και να μην το καταστρέφει».