Χάρτινες σακούλες πάνω σε γραφομηχανές, ερωτηματικά στο πάτωμα, γραβάτες κρεμασμένες σε καλόγερους, κουδούνια μαζί με κρεμάστρες, αυτιά κολλημένα σε μαυροπίνακες, είναι μερικά μόνο από τα ανατρεπτικά εκθέματα που παρουσιάζονται στην εικαστική έκθεση του Μουσείου της Εκπαίδευσης (Xeniseum) του Πανεπιστημίου Κρήτης με τίτλο «Είσαι μία μηχανή: Η πειθάρχηση του σώματος στην ελληνική εκπαίδευση».
Μια έκθεση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ανατρεπτική, επαναστατική. Προβληματίζει τον επισκέπτη βάζοντας τον στη διαδικασία της σκέψης και της κριτικής για την έννοια του σχολείου, του δασκάλου, του εκπαιδευτικού συστήματος, του μαθητή και εν τέλει της ίδιας της γνώσης.
Η εικαστική έκθεση αποτελείται από 27 εγκαταστάσεις τοποθετημένες με τέτοιο τρόπο που «ταξιδεύουν» τον επισκέπτη στον χώρο του σχολείου, της αίθουσας διδασκαλίας, των βιβλίων και άλλων σχολικών αντικειμένων και τον οδηγούν σε μια σειρά ερωτημάτων και προβληματισμών σε σχέση με το σχολείο του χθες και του σήμερα, τους μαθητές του τότε και του τώρα και την παραγόμενη γνώση.
Νοσταλγία, γλύκες, ευχάριστες αλλά και δυσάρεστες αναμνήσεις είναι τα συναισθήματα που ξυπνούν στον επισκέπτη τα εκθέματα βάζοντας τον ταυτόχρονα στη διαδικασία της κριτικής σκέψης για την παιδαγωγική πρακτική.
Στη διάρκεια συνέντευξης τύπου χθες ο υπεύθυνος του μουσείου εκπαίδευσης και καθηγητής του παιδαγωγικού δημοτικής εκπαίδευσης του πανεπιστημίου Κρήτης Αντώνης Χουρδάκης, ο οποίος παρουσίασε στα μέσα ενημέρωσης την έκθεση ανέφερε χαρακτηριστικά: «Θελήσαμε ουσιαστικά να αυτοαναιρεθούμε κατά κάποιο τρόπο, διότι μέσα σε ένα μουσείο βλέπει κανείς εκτεθειμένα τα αντικείμενα είτε θεματικά, είτε χρονολογικά και εκεί σταματά όλη η διαδικασία. Τα νέα μουσεία καλούν τον επισκέπτη να συνδιαλλαγεί με τα εκθέματα. Εμείς αυτό που θέλαμε είναι να προκαλέσουμε τον επισκέπτη αναδιατάσσοντας τα αντικείμενα τα ίδια και τοποθετώντας τα σε μια διάσταση που δεν είναι συνηθισμένη για ένα μουσείο, ώστε μεταξύ τους να συνομιλούν ή με κάποιο τρόπο να αποδίδουν έννοιες εύγλωττα και μάλλον θα δημιουργούν πολλά ερωτήματα σε όσους βρίσκονται στον χώρο. Ουσιαστικά ζητήματα χρόνια της ελληνικής εκπαίδευσης τίθενται στο πλαίσιο το προβληματισμού μας. Με ένα τρόπο εικαστικό χρησιμοποιήσαμε απλά υλικά για να αρχίσουν τα αντικείμενα να μεταφέρουν μηνύματα. Τα μηνύματα βέβαια είναι υπόθεση του επισκέπτη. Εμείς του δίνουμε ένα μήνυμα και ο επισκέπτης ανάλογα την εμπειρία, το επίπεδο και τα ενδιαφέροντα του θα δώσει τη δική του ερμηνεία. Έχουμε περίπου 27 εγκαταστάσεις μέσα στον χώρο, μέσα από τις οποίες θίγουμε θέματα, όπως το κουδούνι -όπου νομίζω ότι πλέον στον 21ο αιώνα δεν μπορεί αυτό να σηματοδοτεί την έναρξη και τη λήξη του σχολείου, διότι σαφέστατα έχουμε μπει σε άλλα πλαίσια αναζήτησης ανθρώπινης διάστασης και ελευθερίας των δικαιωμάτων- και της δημιουργικής σκέψης μέχρι και την αλλοτριωμένη εργασία που γίνεται στο σχολείο και ευρύτερα στην κοινωνία όπου ο «δημιουργός» δεν έχει άμεση σχέση με το δημιούργημα του. Άρα θίγοντας τέτοια ζητήματα πιστεύουμε ότι οπτικοποιούμε το ζήτημα και ότι προκαλούμε».
Από την πλευρά της η αρχαιολόγος-μουσειολογος Ειρήνη Γαβριλάκη, που συμμετείχε στη διοργάνωση της εικαστικής έκθεσης ανέφερε: «Τα μουσεία απευθύνονται πλέον σε ένα πολύπλευρο και πολυεπίπεδης ανάγνωσης κοινό, το οποίο πρέπει να πει τη γνώμη του, πρέπει να πει τη γνώμη του, πρέπει να υπομνηματίσει τα αντικείμενα πρέπει, γιατί αν δεν το κάνει, τα αντικείμενα αυτά δεν το αφορούν το κοινό. Οι εγκαταστάσεις που έχει εμπνευστεί η ομάδα του μουσείου είναι μια πολύ σοβαρή περίπτωση, ακριβώς γιατί πάνω στα αντικείμενα που αναγιγνώσκονται με την πρώτη νοσταλγία θα έλεγα, βγαίνουν από αυτόν τον μονόδρομο της νοσταλγίας, των αναμνήσεων, γλυκών ή όχι, γιατί η εκπαίδευση δεν προσφέρει μόνο γλυκές αναμνήσεις και μπαίνουν σε μια βάση κριτικής, διότι η γνώση ετοιμάζει-προετοιμάζει το ίδιο το κοινό. Αν θέλουμε λοιπόν ένα κοινό το οποίο απλώς καταναλώνει δεν χρειάζεται να κάνουμε καμιά παρέμβαση αισθητική κ.λπ. Αν θέλουμε κοινό που σκέπτεται και που θέλει να έχει θέση στα πράγματα και που θέλει να αναπτύξει την οπτική του ικανότητα, το βλέμμα του, τότε πρέπει να επενδύσουμε σε τέτοιου είδους πρωτοποριακές δράσεις. Το μουσείο φιλοξένει τα σώματα, τα μυαλά και φιλοξενεί τα συναισθήματα των ανθρώπων με αυτόν τον τρόπο».
Ο Κώστας Καρράς, αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου και του Μουσείου Εκπαίδευσης και υπεύθυνος διεθνούς μονάδας έρευνας και εκπαίδευσης του κέντρου Αρβελέρ έκανε λόγο για μια έκθεση μοναδική στο είδος της τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Η έκθεση αυτή αποτελεί μια ιδιαίτερη εμπειρία του μετασχηματισμού ενός στατικού μουσείου. Πρόκειται για την επιτυχία της σύνδεσης της νοσταλγίας με τις γλώσσες της κριτικής. Τώρα πια η νοσταλγία μπορεί να μιλήσει με την κριτική παιδαγωγική, τώρα πια το μουσείο αποκτά ζωή, αποκτά ένα διαφορετικό νόημα όχι μόνο γι’ αυτούς, οι οποίοι βρίσκουν τον εαυτό τους στα μαθητικά τους χρόνια επισκεπτόμενοι το μουσείο, αλλά και εκείνους που θέλουν να ερευνήσουν, να αντιληφτούν πως λειτουργούσε το σχολείο, πως μπορεί να μετασχηματιστεί, πως πρέπει να λειτουργεί το σχολείο, τι θα πει κριτική παιδαγωγική. Επαναδιατυπώνεται η σχέση ανάμεσα στη θεωρία και την πρακτική. Οι εκπαιδευόμενοι θα καταφέρουν μέσα από αυτά τα 27 διαφορετικά εικαστικά να αποκτήσουν κριτική κοινωνική συνείδηση και ίσως να κατανοήσουν τα αίτια του κοινωνικού πλαισίου και τις ιδεολογίες. Ίσως είναι η στιγμή που ο καθένας από εμάς μπορεί να αντιληφτεί τον ρόλο του ως μαθητή, ως εκπαιδευτικού, ως πολίτη αυτής της χώρας της κοινωνίας. Είμαστε πολύ περήφανοι γι’ αυτό που έχει συντελεστεί και οφείλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον εμπνευστή και στον άνθρωπο που υλοποίησε αυτή την αλλαγή, τον κ. Χουρδάκη».
Η εικαστική έκθεση είναι ανοικτή για σχολεία, φορείς, διάφορες ενώσεις κ.λπ. με ραντεβού και για το κοινό κάθε Τετάρτη απόγευμα, 18.00-20.00. Τηλ. επικοινωνίας για πληροφορίες και ραντεβού: 28310 77052.
