Η αποκέντρωση δεν είναι εύκολη υπόθεση και δεν είναι μονοσήμαντη. Δεν υλοποιείται με τον «αυτόματο πιλότο», με αποσπασματικές παρεμβάσεις, ούτε με ένα νομοθετικό πλαίσιο, όσο καλά σχεδιασμένο και εάν είναι. Απαιτείται σοβαρή και εμπεριστατωμένη πολυπαραγοντική μελέτη. Στο καίριο, ευαίσθητο και επίκαιρο θέμα της διαχείρισης των υδατικών πόρων, επιβάλλεται να υπάρχουν πλήρως αποκεντρωμένες διαδικασίες. Αυτό είναι αυτονόητο αφού τα περισσότερα προβλήματα, πολλά από τα οποία πολύ σοβαρά, εμφανίζονται και απαιτούν αντιμετώπιση σε τοπικό επίπεδο. Ως παράδειγμα αναφέρονται τα δίκτυα διανομής του νερού στα οποία οφείλονται οι μεγαλύτερες και σημαντικότερες απώλειες νερού. Σε αρκετές μεγάλες ΔΕΥΑ σε δήμους με σύγχρονα δίκτυα ύδρευσης, οι απώλειες εκτιμώνται κατά μέσο όρο σε 25 – 35%, ενώ στην ύπαιθρο, σε οικισμούς μικρών δήμων, οι απώλειες υπερβαίνουν το 70%. Στα δίκτυα άρδευσης οι απώλειες είναι πολύ μεγαλύτερες και αν συμπεριληφθούν οι απώλειες λόγω των παρωχημένων τεχνικών άρδευσης είναι ακόμη μεγαλύτερες.
Σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο, όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες τις δύο τελευταίες δεκαετίες προχώρησαν σε διοικητικές μεταρρυθμίσεις, που στον ένα ή άλλο βαθμό στόχευαν στην αποκέντρωση. Αντίθετα στην Ελλάδα, όπως αναφέρθηκε πρόσφατα στον ημερήσιο τύπο, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας προτείνει ως αντίβαρο άκρως συγκεντρωτικές νομοθετικές ρυθμίσεις, που συνοψίζονται στα παρακάτω:
(α) Η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΔΑΠ Νήσων να αναλάβουν τη διαχείριση του νερού ολόκληρης της Αττικής, της Κορινθίας, της Βοιωτίας, της Φωκίδας, των Κυκλάδων και συμβουλευτικά της Κρήτης.
(β) Η ΕΥΑΘ να αναλάβει την διαχείριση νερού της ευρύτερης ζώνης της συμπρωτεύουσας, συμπεριλαμβανομένης της Χαλκιδικής.
(γ) Στην υπόλοιπη χώρα να δημιουργηθεί μια μεγάλη ΔΕΥΑ, μία σε κάθε Περιφερειακή ενότητα, με επιχορήγησή τους με δάνειο ύψους 250 εκατ. ευρώ για να εξοφληθούν οι οφειλές τους προς τους ενεργειακούς παρόχους.
Ο κ. Υπουργός προτείνει τα παραπάνω για να αντιμετωπισθεί η πιθανή έλλειψη νερού, επειδή πιθανολογεί ότι τα προσεχή υδρολογικά έτη θα είναι ξηρικά, όπως τα δυο τελευταία. Καταδεικνύεται η απύθμενη προχειρότητα αντιμετώπισης τόσο σημαντικών και ευαίσθητων θεμάτων διαχείρισης των υδατικών πόρων. Τα σχήματα που προτείνονται είναι εκ των πραγμάτων αδύνατον να συμβάλουν προς τη θετική κατεύθυνση στην αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων, που συνεχώς ανακύπτουν. Θα είναι πρακτικά ανεφάρμοστα και επιζήμια για την κοινωνία και το περιβάλλον.
Ο κ. Υπουργός προβλέπει ότι τα επόμενα υδραυλικά έτη θα είναι ξηρικά, όπως τα δυο τελευταία. (α) Αυτά είναι παράδοξες προβλέψεις. Οι Hawking και Mlodinow (2010) παραφράζοντας τον Αϊνστάιν, αναφέρουν ότι μοιάζει σαν «ο Θεός να ρίχνει ζάρια πριν αποφασίσει το αποτέλεσμα μιας φυσικής διεργασίας». Επίσης, ο Sivakumar (2017) αναφέρει ότι τυχαιοποιημένα δεδομένα, όπως αυτά των ατμοσφαιρικών κατακρημνίσεων, είναι επαναλήψιμα και προβλέψιμα μόνο βραχυπρόθεσμα (λόγω του ντετερμινισμού), αλλά μη επαναλήψιμα και απρόβλεπτα σε μακροπρόθεσμη βάση (κυρίως λόγω των αρχικών συνθηκών).
(β) Προτείνεται η δημιουργία υπερμεγέθων υπερσυγκεντρωτικών διοικητικών δομών, που η λειτουργία τους προμηνύεται προβληματική. (γ) Στα προτεινόμενα σχήματα φαίνεται να μη λαμβάνονται υπ’ όψη οι υδατικοί πόροι όλων των χρήσεων, αλλά μόνο αυτοί που χρησιμοποιούνται για ύδρευση. Σημειώνεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις, που μια πηγή νερού χρησιμοποιείται για περισσότερες της μιας χρήσεις.
Η νέα πρόταση, καταργεί τις υπάρχουσες σε κάθε νομό Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), που είναι υψηλής απόδοσης σε τοπικό επίπεδο. Εξέλιξη προς τη σωστή κατεύθυνση θα ήταν η δημιουργία Διαδημοτικών ΔΕΥΑ ανά δυο ή τρεις μικρούς όμορους Δήμους και επίσης η διοίκησή τους να γίνεται από επιστήμονες με επιστημονική συνάφεια και επάρκεια και όχι από δημοτικούς συμβούλους.
Όπως έχει αναφερθεί επανειλημμένα, η κεντρική, περιφερειακή και τοπική οργανωτική δομή διαχείρισης και λήψης πολιτικών μέτρων για τους υδατικούς πόρους πρέπει να θεωρούν το νερό ως ενιαία οντότητα, κατά το πρότυπο άλλων αναπτυγμένων χωρών. Γι’ αυτό, απαιτείται η άμεση εφαρμογή ενιαίου πολιτικού πλαισίου διαχρονικής ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, κοινά αποδεκτού, ανεξαρτήτως τύπου/προέλευσής τους (συμβατικών ή μη υδατικών πόρων και ποιότητας) και χρήσης τους (άρδευση, ύδρευση ή άλλη). Παράλληλα, απαιτούνται οικονομικά κίνητρα για την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών εξοικονόμησης νερού και η θέσπιση σύγχρονων θεσμικών πλαισίων για τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Επίσης, τοπικά για όλους τους συμβατικούς και μη υδατικούς πόρους και τις χρήσεις τους, οι ΔΕΥΑ πρέπει να παραμείνουν οι αρμόδιοι διαχειριστικοί φορείς, που θα πρέπει να επεκταθούν με ειδικά κίνητρα με τη δημιουργία διαδημοτικών ΔΕΥΑ, ώστε να καλύψουν αποτελεσματικά ολόκληρη την χώρα.
Βιβλιογραφία
Sivakumar, B. (2017). Chaos in Hydrology. Springer Sciences-Business Media B. V. Dordrecht.
Hawking, S και Mlodinow, L. (2010). Το Μεγάλο Σχέδιο. Bantam Books, New York, NY, USA.
