Τα προγνωστικά μοντέλα καιρού αποτελούν το σημαντικότερο εργαλείο που διαθέτουν οι Μετεωρολόγοι – προγνώστες προκειμένου να διαμορφώσουν άποψη για την εξέλιξη του καιρού για τις επόμενες ημέρες (πίνακας 1), αυτό που ο απλός πολίτης γνωρίζει ως πρόγνωση του καιρού. Οι μετεωρολογικοί σταθμοί λειτουργούν διάσπαρτοι σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ένα όμως από τα πιο πυκνά δίκτυα μετεωρολογικών σταθμών βρίσκονται εγκατεστημένοι σε πολλές περιοχές της Κρήτης, χάριν των προσπαθειών ακούραστων και αξιέπαινων ερασιτεχνών Μετεωρολόγων, αλλά και τοπικών φορέων (εικόνα 1). Οι μετεωρολογικοί αυτοί σταθμοί καταγράφουν σε ημερήσια βάση, ανά τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε 10 λεπτά, περίπου) τις μετεωρολογικές παραμέτρους που επικρατούν στην περιοχή που βρίσκονται εγκατεστημένοι (Θερμοκρασία, Υγρασία, Βαρομετρική Πίεση, Άνεμο, Ύψος βροχής (υετού), στοιχεία ηλιοφάνειας, κ.α.). Τα στοιχεία αυτά αξιοποιούνται από τον Μετεωρολόγο – προγνώστη προκειμένου να εξακριβώσει αν η πρόγνωση του καιρού που είχε κάνει νωρίτερα επαληθεύτηκε ή να διαπιστώσει τις όποιες ασυνέπειες με τα προγνωστικά στοιχεία που επεξεργάσθηκε από τα προγνωστικά μοντέλα καιρού. Με τον τρόπο αυτό γίνεται και μία αξιολόγηση της αξιοπιστίας των προγνωστικών μοντέλων για την κάθε περιοχή που ενδιαφέρεται να καλύψει προγνωστικά ο Μετεωρολόγος.
Έχει διαπιστωθεί πολλές φορές, ότι ανάλογα από τη διαδρομή διέλευσης ενός καιρικού συστήματος ή μίας καιρικής μεταβολής τα προγνωστικά μοντέλα δεν ανταποκρίνονται με τον ίδιο τρόπο. Τα προγνωστικά μοντέλα άλλες φορές υπερεκτιμούν κάποιους παράγοντες, ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο (όπου η ορογραφία παίζει ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο) και άλλες φορές τους υποεκτιμούν. Αυτό και μόνο προϊδεάζει ότι κανένα προγνωστικό μοντέλο δεν μπορεί να είναι απόλυτα ακριβές στην εμφάνιση των προγνωστικών του αποτελεσμάτων και ως εκ τούτου να αποτελεί την πανάκεια στην τέλεια πρόγνωση του καιρού. Αν μπορούσε να υπάρξει ένα τέτοιο προγνωστικό μοντέλο η πρόγνωση του καιρού θα ήταν πολύ εύκολη υπόθεση και σίγουρα το έργο των Μετεωρολόγων θα ήταν πολύ πιο εύκολο. Είναι αποδεδειγμένο όμως ότι όταν όλα τα προγνωστικά μοντέλα συμφωνούν σε μία σταθερή κατάσταση ή σε μία αλλαγή του καιρού τότε υπάρχει πολύ μεγάλη βεβαιότητα για τον Μετεωρολόγο – προγνώστη ότι η πρόγνωσή του θα έχει επιτυχία. Το μόνο που απαιτείται είναι να μπορέσει να προσδιορίσει με ακρίβεια τον τρόπο επηρεασμού της κάθε περιοχής με βάση τις τοπικές ιδιομορφίες, κάτι που είναι αδύνατο ακόμα να προσδιορίσουν με απόλυτη ακρίβεια τα προγνωστικά μοντέλα. Είναι κατανοητό βέβαια ότι η πρόγνωση του καιρού γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη όταν τα δεδομένα των μοντέλων αποκλίνουν μεταξύ τους. Στις περιπτώσεις αυτές, οι οποίες τυγχάνει να συμβαίνουν αρκετά συχνά, καλείται ο Μετεωρολόγος, με βάση τις γνώσεις του αλλά και την εμπειρία του, να πάρει τις αποφάσεις του για την γραμμή που θα ακολουθήσει εμπιστευόμενος τα δεδομένα ενός μοντέλου που το έχει αξιολογήσει από το παρελθόν ή αν θα συνυπολογίσει παράγοντες από όλα τα μοντέλα και θα εκδώσει μία πρόγνωση καιρού η οποία τον εκφράζει περισσότερο.
Την περασμένη εβδομάδα, από την Δευτέρα 2 Σεπτεμβρίου όλα τα δεδομένα των προγνωστικών μοντέλων έδιναν μία 
εικόνα σταθερότητας του καιρού (καλός καιρός με μικρές θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και χωρίς αξιόλογη ενίσχυση των ανέμων) μέχρι και την Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου. Την Κυριακή το μεσημέρι συμφωνούσαν και πάλι τα δεδομένα για μία αλλαγή του καιρού με κύρια χαρακτηριστικά την ενίσχυση των βορείων ανέμων (στο Κ. και Αν. Αιγαίο εντάσεις 6-7 και τοπικά 8 Beaufort), καθώς και μικρή πτώση της θερμοκρασίας. Την Τετάρτη 4 Σεπτεμβρίου ένα και μόνο προγνωστικό μοντέλο δίνει κάποιες μικρές πιθανότητες για βροχή στην Κρήτη για το Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου, χωρίς όμως να δικαιολογείται απόλυτα από τα λοιπά δεδομένα του μοντέλου. Την επόμενη μέρα το ίδιο μοντέλο επιμένει στην πιθανότητα βροχής στην Κρήτη αλλά και πάλι πολλοί άλλοι παράγοντες αναιρούσαν την αλλαγή του καιρού και έτσι τα υπόλοιπα μοντέλα που δεν έδειχναν εικόνα αλλαγής του καιρού για το Σάββατο ήταν τα επικρατέστερα. Την Παρασκευή το απόγευμα, εντελώς απρόσμενα, όλα τα προγνωστικά μοντέλα συμφωνούσαν απόλυτα μεταξύ τους σε μία απότομη αλλά και παροδική μεταβολή του καιρού από το Σάββατο το πρωί μέχρι τις απογευματινές ώρες, οπότε και πάλι θα επανέρχονταν βελτίωση του καιρού. Το σημαντικότερο σε αυτή τη μεταβολή ήταν οι αυξημένες νεφώσεις που θα έδιναν την απόλυτη φθινοπωρινή νότα στον τομέα του καιρού, ενώ παράλληλα έδιναν και πολύ υψηλές πιθανότητες για βροχές κατά τόπους στις Δυτικές και Κεντρικές περιοχές της Κρήτης, κυρίως στα Βόρεια. Η κοινή συνιστώσα των μοντέλων, ως ήταν αναμενόμενο πράγματι επιβεβαιώθηκε, το Σάββατο από τις πρώτες πρωινές ώρες έκαναν την εμφάνισή τους αυξημένες νεφώσεις, σχεδόν σε όλες της περιοχές της Β. Κρήτης και πολύ γρήγορα σημειώθηκαν και κάποιες βροχές, όχι ιδιαίτερα ισχυρές αλλά ικανές να δημιουργήσουν κάποια μικροπροβλήματα σε κάποιους επαγγελματικούς τομείς, μεγαλύτερα όμως προβλήματα δημιούργησαν στο οδόστρωμα λόγω της ολισθηρότητας για την οποία απαιτούνταν η μέγιστη προσοχή. Στον πίνακα 2 εμφανίζονται οι περιοχές της Κρήτης στις οποίες έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν Μετεωρολογικοί σταθμοί και κατέγραψαν την βροχόπτωση (δεν περιλαμβάνονται πολλές άλλες περιοχές που βρίσκονται και εκεί εγκατεστημένοι Μετεωρολογικοί σταθμοί αλλά δεν σημειώθηκε βροχή ή τουλάχιστον αξιόλογο ποσό, ώστε να μπορεί να καταγραφεί από το αντίστοιχο όργανο του σταθμού). Τα μικρά ύψη βροχής (0,2 – 1,4 χιλιοστά) που εμφανίζονται στο πίνακα επιβεβαιώνουν τα προγνωστικά μοντέλα που προέβλεπαν ασθενείς τοπικές βροχές, κυρίως για τις Βόρειες περιοχές της Κρήτης. Αυτό όμως που αξίζει να σημειωθεί και κάνει και ιδιαίτερη εντύπωση στον πίνακα είναι το ύψος βροχής που καταγράφηκε από το μετεωρολογικό σταθμό του Φουρφουρά (είναι το χωριό μου, ανήκει στο νομό Ρεθύμνου και βρίσκεται στην επαρχία Αμαρίου, στους πρόποδες του Ψηλορείτη), κατέγραψε 38,4 χιλιοστά ύψους βροχής (!). Αυτό το ιδιαίτερα υψηλό ύψος βροχής που καταγράφηκε στο Φουρφουρά οφείλεται στην εκδήλωση μιας τοπικής καταιγίδας ως αποτέλεσμα αστάθειας που προέκυψε στην περιοχή αυτή. Αστάθεια όμως που δεν είχε προβλεφθεί από κανένα προγνωστικό μοντέλο.
εικόνα σταθερότητας του καιρού (καλός καιρός με μικρές θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και χωρίς αξιόλογη ενίσχυση των ανέμων) μέχρι και την Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου. Την Κυριακή το μεσημέρι συμφωνούσαν και πάλι τα δεδομένα για μία αλλαγή του καιρού με κύρια χαρακτηριστικά την ενίσχυση των βορείων ανέμων (στο Κ. και Αν. Αιγαίο εντάσεις 6-7 και τοπικά 8 Beaufort), καθώς και μικρή πτώση της θερμοκρασίας. Την Τετάρτη 4 Σεπτεμβρίου ένα και μόνο προγνωστικό μοντέλο δίνει κάποιες μικρές πιθανότητες για βροχή στην Κρήτη για το Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου, χωρίς όμως να δικαιολογείται απόλυτα από τα λοιπά δεδομένα του μοντέλου. Την επόμενη μέρα το ίδιο μοντέλο επιμένει στην πιθανότητα βροχής στην Κρήτη αλλά και πάλι πολλοί άλλοι παράγοντες αναιρούσαν την αλλαγή του καιρού και έτσι τα υπόλοιπα μοντέλα που δεν έδειχναν εικόνα αλλαγής του καιρού για το Σάββατο ήταν τα επικρατέστερα. Την Παρασκευή το απόγευμα, εντελώς απρόσμενα, όλα τα προγνωστικά μοντέλα συμφωνούσαν απόλυτα μεταξύ τους σε μία απότομη αλλά και παροδική μεταβολή του καιρού από το Σάββατο το πρωί μέχρι τις απογευματινές ώρες, οπότε και πάλι θα επανέρχονταν βελτίωση του καιρού. Το σημαντικότερο σε αυτή τη μεταβολή ήταν οι αυξημένες νεφώσεις που θα έδιναν την απόλυτη φθινοπωρινή νότα στον τομέα του καιρού, ενώ παράλληλα έδιναν και πολύ υψηλές πιθανότητες για βροχές κατά τόπους στις Δυτικές και Κεντρικές περιοχές της Κρήτης, κυρίως στα Βόρεια. Η κοινή συνιστώσα των μοντέλων, ως ήταν αναμενόμενο πράγματι επιβεβαιώθηκε, το Σάββατο από τις πρώτες πρωινές ώρες έκαναν την εμφάνισή τους αυξημένες νεφώσεις, σχεδόν σε όλες της περιοχές της Β. Κρήτης και πολύ γρήγορα σημειώθηκαν και κάποιες βροχές, όχι ιδιαίτερα ισχυρές αλλά ικανές να δημιουργήσουν κάποια μικροπροβλήματα σε κάποιους επαγγελματικούς τομείς, μεγαλύτερα όμως προβλήματα δημιούργησαν στο οδόστρωμα λόγω της ολισθηρότητας για την οποία απαιτούνταν η μέγιστη προσοχή. Στον πίνακα 2 εμφανίζονται οι περιοχές της Κρήτης στις οποίες έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν Μετεωρολογικοί σταθμοί και κατέγραψαν την βροχόπτωση (δεν περιλαμβάνονται πολλές άλλες περιοχές που βρίσκονται και εκεί εγκατεστημένοι Μετεωρολογικοί σταθμοί αλλά δεν σημειώθηκε βροχή ή τουλάχιστον αξιόλογο ποσό, ώστε να μπορεί να καταγραφεί από το αντίστοιχο όργανο του σταθμού). Τα μικρά ύψη βροχής (0,2 – 1,4 χιλιοστά) που εμφανίζονται στο πίνακα επιβεβαιώνουν τα προγνωστικά μοντέλα που προέβλεπαν ασθενείς τοπικές βροχές, κυρίως για τις Βόρειες περιοχές της Κρήτης. Αυτό όμως που αξίζει να σημειωθεί και κάνει και ιδιαίτερη εντύπωση στον πίνακα είναι το ύψος βροχής που καταγράφηκε από το μετεωρολογικό σταθμό του Φουρφουρά (είναι το χωριό μου, ανήκει στο νομό Ρεθύμνου και βρίσκεται στην επαρχία Αμαρίου, στους πρόποδες του Ψηλορείτη), κατέγραψε 38,4 χιλιοστά ύψους βροχής (!). Αυτό το ιδιαίτερα υψηλό ύψος βροχής που καταγράφηκε στο Φουρφουρά οφείλεται στην εκδήλωση μιας τοπικής καταιγίδας ως αποτέλεσμα αστάθειας που προέκυψε στην περιοχή αυτή. Αστάθεια όμως που δεν είχε προβλεφθεί από κανένα προγνωστικό μοντέλο.
Το παράδειγμα του Φουρφουρά μου δίνει την ευκαιρία να επισημάνω ότι οι προγνώσεις του καιρού όσο επιτυχημένες και να είναι δεν μπορεί ποτέ να είναι απόλυτα ακριβείς. Έχει ιδιαίτερη σημασία να γίνει κατανοητό ότι αν αυτό το ύψος βροχής σημειώνονταν σε μία αστική περιοχή θα είχαν προκληθεί σημαντικές ζημιές σε πολλούς επαγγελματικούς κλάδους, αλλά ταυτόχρονα μεγάλα προβλήματα θα αντιμετώπιζαν και οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης. Επιπλέον οι προγνώσεις καιρού δεν μπορεί να είναι απόλυτα ακριβείς, ιδιαίτερα όταν είναι μακροπρόθεσμες. Ο οποιοσδήποτε πολίτης θέλει να γνωρίζει τον καιρό, θα πρέπει να φροντίζει, ώστε να ενημερώνεται από τα πλέον πρόσφατα δελτία καιρού, τα οποία σε ένα μεγάλο βαθμό, αλλά ποτέ απόλυτα, είναι ασφαλή. Προσοχή όμως απαιτείται και από αυτούς που ανατρέχουν σε πληθώρα ιστοσελίδων στο διαδίκτυο και ενημερώνονται -και πολλές φορές ενημερώνουν και άλλους- για τον καιρό, διότι όπως έγραψα και προηγούμενα δεν υπάρχει κανένα προγνωστικό μοντέλο που να προβλέπει τον καιρό με απόλυτη ακρίβεια.
Και αυτή όμως την εβδομάδα ο καιρός μας επιφυλάσσει νέες εκπλήξεις. Και ενώ ψυχρότερες αέριες μάζες έκαναν την εμφάνισή τους, σύμφωνα και με τη λογική ακολουθία της εποχής, αποκαθιστώντας θερμοκρασίες φθινοπώρου, έκτακτα θερμή αέρια μάζα προβλέπεται να επισκεφθεί από την Πέμπτη τις νότιες περιοχές της χώρας μας αποκαθιστώντας θερμοκρασίες που θα θυμίσουν και πάλι καλοκαίρι. Και αυτό όμως δεν θα κρατήσει για πολύ, αφού η ψυχρή αέρια μάζα επανέρχεται από την Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου για να μας επαναφέρει και πάλι στην φθινοπωρινή πραγματικότητα. Σύμφωνα λοιπόν με τα μέχρι τώρα δεδομένα την Πέμπτη αναμένεται, στην Κρήτη ενίσχυση των ανέμων από Δ-ΝΔ διευθύνσεις και αύξηση της θερμοκρασίας με την μέγιστη τιμή να κυμαίνεται από 32 έως και τους 34 βαθμούς κελσίου σε αρκετές περιοχές (ιδιαίτερα στα δυτικά και τα νότια της Κρήτης). Παρόμοιος καιρός αναμένεται να επικρατήσει και την Παρασκευή, ενώ από το Σάββατο αναμένεται σταδιακή εξασθένηση των ανέμων και μικρή πτώση της θερμοκρασίας. Την Κυριακή η θερμοκρασία θα επιστρέψει σε φθινοπωρινά επίπεδα.
Η ατμόσφαιρα είναι πράγματι αξιοθαύμαστη, όσο και αν θεωρούμε ότι κατανοούμε και περιγράφουμε τις λειτουργίες της και ως εκ τούτου να προβλέπουμε τις επόμενες κινήσεις της, εκείνη πολλές φορές μας εκπλήσσει με τις δικές της δυναμικές στις οποίες ανίκανοι να αντιδράσουμε απλά γινόμαστε παρατηρητές της.
* Ο Εμμανουήλ Λέκκας είναι μετεωρολόγος, MSc
