Αφορμή για το σημερινό άρθρο-παρέμβασή μου στάθηκε η συνεδρίαση του Δημοτικού μας Συμβουλίου της 03/04/2015, όπου δυστυχώς τόσο οι παρευρισκόμενοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, οι υπηρεσιακοί παράγοντες, Δημότες, αλλά και αρκετοί οι οποίοι παρακολουθούσαν μέσω διαδικτύου ζωντανά τη συνεδρίαση, έγιναν μάρτυρες, αναίτια πιστεύω, λεκτικής επίθεσης από τον κ. Δήμαρχο προς τον επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης και σε έναν συνάδελφο της αυτής παράταξης. Το τραγικό είναι ότι ακούστηκαν προσβλητικές εκφράσεις τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.
Σήμερα ήρεμος, αφού όπως είναι φυσιολογικό «ο αιφνιδιασμός δεν υπάρχει» κρίνω σκόπιμο να σημειώσω ότι δεν πρέπει να επαναληφθεί. Οι δημότες μας έστειλαν εκεί για να σχεδιάζουμε, να προγραμματίζουμε την ανάπτυξη του τόπου μας και να υλοποιούμε προγράμματα, τα οποία θα διευκολύνουν αλλά και θα ανακουφίζουν τους δημότες μας. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Δήμος μας είναι αυτοδιοικούμενος, Ν.Π.Δ.Δ. και αποτελεί τον Α’ Βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ο Ν.3852/2010 τον οποίο όλοι μας οφείλουμε να τηρούμε είναι σαφής. Στο άρθρο 69 παρ. 1 αναφέρει: «Ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου διευθύνει τη συζήτηση και λαμβάνει κάθε κατάλληλο μέτρο για την ευταξία της συνεδρίασης. Μπορεί να ζητήσει και την αποβολή κάθε προσώπου που διαταράσσει τη συνεδρίαση». Μήπως ο κ. Πρόεδρος, ευγενής καθ’ όλα, πρέπει να γίνει «πιο αποτελεσματικός για να έχουμε ευταξία;».
Επίσης, καταλαβαίνουμε «το άγχος» του κ. Δημάρχου, ειδικά αυτή τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, αλλά το άρθρο 58 -Αρμοδιότητες Δημάρχου- στην παρ. 1 είναι ξεκάθαρο: «Ο Δήμαρχος προασπίζει τα τοπικά συμφέροντα, κατευθύνει τις δράσεις του Δήμου για την υλοποίηση του σχεδίου ανάπτυξης, διασφαλίζει την ενότητα της τοπικής κοινωνίας και ασκεί τα καθήκοντά του με γνώμονα τις αρχές της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας». Κλείνοντας «το τραυματικό» επεισόδιο της 03-04-2015 είναι πανθομολογούμενο ότι δεν διασφαλίζει ενότητα -απαραίτητη όσο ποτέ σήμερα- αλλά ούτε και ευταξία. Ευχή να μην επαναληφθεί. Κρίνω σκόπιμο να πραγματοποιήσω Ιστορική Αναδρομή της Αυτοδιοίκησης την οποία όλοι οφείλουμε να σεβόμαστε!
Η ιστορία φανερώνει με σαφήνεια ότι κάθε φορά η αυτοδιοίκηση αποτέλεσε την προϋπόθεση της δημοκρατίας ανάλογα με τις αντιλήψεις της συγκεκριμένης εποχής.
Η Εκκλησία του Δήμου στην Αθηναϊκή δημοκρατία ήταν ένα πολιτικό σώμα με εξουσίες πολιτικής αυτοδιοίκησης. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό ήταν η ελευθερία και βασικό στοιχείο η εναλλακτική διακυβέρνηση από αιρετούς και κληρωτούς άρχοντες. Έτσι, οι αρχαίοι Έλληνες επινόησαν τον Δήμο, για να συγκροτήσουν την πολιτική κοινωνία και την πόλη – κράτος.
Την παρακαταθήκη αυτή δυστυχώς το νεοσύστατο ελληνικό κράτος την αγνόησε προκλητικά και ανιστόρητα αμέσως μετά την απελευθέρωση, υποκύπτοντας άκριτα σε ένα ξενόφερτο αυταρχικό μοντέλο αυτοδιοίκησης, που ήταν συνέχεια εκείνου που επικράτησε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Εμπνευστής του ο Βαυαρός Μάουρερ, που ήθελε να καθυποτάξει την ασυγκράτητη ροπή του χαρακτήρα του Έλληνα για την ελευθερία και έτσι να εδραιώσει τη μοναρχία στην Ελλάδα.
Ο Καποδίστριας, προηγήθηκε των Βαυαρών στο πλαίσιο της συγκρότησης του ελληνικού κράτους, επιδίωξε να αναμορφώσει την αυτοδιοίκηση στα πρότυπα των σύγχρονων τότε εθνικών κρατών της ηπειρωτικής Ευρώπης. Όμως συνάντησε την έντονη αντίδραση των προεστών και η προσπάθεια παρέμεινα ανεκπλήρωτη μετά τη δολοφονία του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας.
Η διάκριση της τοπικής αυτοδιοίκησης σε δήμους και κοινότητες θεμελιώθηκε από την κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου το 1912, στη βάση της διαφορετικής διοικητικής οργάνωσης των αγροτικών και αστικών οικισμών. Το μέγεθος του πληθυσμού και η ύπαρξη σχολείου στοιχειώδους εκπαίδευσης ήταν τα κριτήρια της δημιουργίας των δήμων και των κοινοτήτων.
Η πρώτη πραγματική και επιτυχημένη για την εποχή της προσπάθεια να αποκτήσει η αυτοδιοίκηση το αληθινό λειτουργικό της περιεχόμενο, έγινε με τη συνταγματική ρύθμιση του 1927. Η φωτισμένη παρουσία του Αλέξανδρου Παπαναστασίου οδήγησε τους φορείς της αυτοδιοίκησης στο πρώτο συνέδριό τους.
Ο Παπαναστασίου, αντίθετος στον αποπνιχτικό κλοιό του συγκεντρωτισμού της εποχής του, διακήρυξε την οργάνωση της περιφέρειας με τρόπο που να διασφαλίζει την πολιτική ελευθερία και τη άμεση συμμετοχή των πολιτών στη διοίκηση των τοπικής σημασίας υποθέσεων. Επισήμανε δε ότι η αποκέντρωση της δημόσιας διοίκησης είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα του κοινοβουλευτισμού.
Στην Ελλάδα όμως οι στιγμές της εθνικής ανάτασης είναι εξαιρετικά βραχύβιες. Το σύνταγμα του ’27 καταργήθηκε από τη δικτατορία του Μεταξά και η αυτοδιοίκηση χρησιμοποιήθηκε για την καταδυνάστευση του λαού.
Όλες οι εξουσίες από τον λαό
Στις 27 Ιουνίου του ’44 το Εθνικό Συμβούλιο, στις Κορυσχάδες της Ευρυτανίας, με ψήφισμά του, κατοχυρώνει το θεσμό της αυτοδιοίκησης. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται από το λαό. Η αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαιοσύνη ανακηρύσσονται οι θεμελιώδεις θεσμοί του δημόσιου βίου των Ελλήνων.
Στα σκληρά χρόνια που ακολούθησαν και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80, η αυτοδιοίκηση δέχεται την απροκάλυπτη βάρβαρη παρέμβαση της κεντρικής διοίκησης και τη δεσμευτική χειραγώγηση της κομματικής εξουσίας, στο πλαίσιο του κομματικού κράτους και των συνεπειών του εμφύλιου πολέμου.
Ακολούθησαν οι μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του ’80, στο πλαίσιο της προσπάθειας να αναβαθμισθεί ο αναπτυξιακός ρόλος του θεσμού της αυτοδιοίκησης, για να φθάσουμε στις αναγκαστικές συνενώσεις και το σχέδιο «Ι. Καποδίστριας».
Το τότε ΠΑΣΟΚ, εγκαταλείποντας το ριζοσπαστικό του παρελθόν, με το πρόσχημα της «Ανασυγκρότησης της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» και πριν ακόμα λειτουργήσουν ουσιαστικά τα Συμβούλια Περιοχής και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και ενώ η περιφέρεια ουσιαστικά αποτελεί φέουδο της εκάστοτε κυβερνητικής εξουσίας επιχειρεί να αλλοτριώσει και να ελέγξει κομματικά την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Είναι πια φανερό με τη χωροταξική κατανομή των αναγκαστικών συνενώσεων, ότι η τότε κυβέρνηση οπισθοδρομεί και καθιερώνει, με τις κομματικές μεθοδεύσεις, την εκλογή των αρεστών σ’ αυτή δημοτικών αρχόντων (προεστών). Θέλει να ανανεώσει την λαϊκή εντολή, για να συνεχίσει το ξεπούλημα των κυριαρχικών εθνικών και κοινωνικών κατακτήσεων του λαού μας.
Ο νόμος για την αυτοδιοίκηση (Σχέδιο «Καποδίστριας»), που ψηφίστηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία παρά τις έντονες αντιδράσεις της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, αναιρεί την ουσία του θεσμού, που είναι η δημοκρατία και η λαϊκή συμμετοχή.
Γιατί σε ένα θεσμό, που αναγνωρίζεται από όλους ως το βάθρο της δημοκρατίας και που προϋποθέτει σαν βασικό στοιχείο τη λαϊκή συμμετοχή, οι παρεμβάσεις αναγκαστικού χαρακτήρα οδηγούν ουσιαστικά στην αποδυνάμωση του θεσμού και τελικά στην κατάργησή του.
Στο όνομα του όποιου «διοικητικού εκσυγχρονισμού», που και αυτός αμφισβητείται έντονα, είναι επικίνδυνο να καταργούνται οι δημοκρατικές διαδικασίες και η συμμετοχή του λαού στις αποφάσεις. Γιατί τότε δεν διαφέρουν σε τίποτε αυτοί, που υποστηρίζουν και υλοποιούν τέτοιες απόψεις, από εκείνους που πρεσβεύουν και επιβάλλουν ακραίες φασιστικές αντιλήψεις και πρακτικές.
Σήμερα, που η διεθνοποίηση της αγοράς και η καθιέρωση νέων καταναλωτικών και πολιτισμικών προτύπων κονιορτοποιούν έντεχνα τον κοινωνικό ιστό, που η συλλογική δράση αντικαθίσταται από την ατομική επιδίωξη. Σήμερα που οι περισσότερες κυβερνήσεις διεθνώς είναι «εντολοδόχοι» μεγάλων πολυεθνικών συμφερόντων και που η ευημερία ταυτίζεται με τους ονομαστικούς οικονομικούς δείκτες και οι φυσικοί πόροι ληστεύονται και δεν αξιοποιούνται, πρέπει να αφήσουμε αλώβητη και να ενισχύσουμε την αυτοδιοίκηση, ώστε να επιτελέσει το ύψιστο αναπτυξιακό και δημιουργικό της έργο.
Στη δίνη της παγκοσμιότητας που επιδιώκει να αφήσει τον άνθρωπο σαν οντότητα στο περιθώριο, ο ατομικισμός και ο άκριτος καταναλωτισμός, αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, απομονώνει και αποπροσωποποιεί το άτομο. Οι νέες συνθήκες ζωής, τόσο περίπλοκες και τόσο γρήγορα μεταβαλλόμενες οδηγούν σε αδιέξοδο και σε πολύπλευρη κρίση τη δημοκρατία και την ανάπτυξη. Γι’ αυτό μπαίνει επιτακτικά η ανάγκη να λειτουργήσει ξανά η αυτοδιοίκηση στην ουσιαστική και πρωτογενή της μορφή.
Η αυτοδιοίκηση μπορεί να εξασφαλίζει την άμεση συμμετοχική δημοκρατία και να προωθεί την ενεργοποίηση και τη συστράτευση των κοινωνικών δυνάμεων της εργασίας, της παραγωγής και του πολιτισμού. Είναι ο θεσμός που μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εθνική ομοψυχία και την κοινωνική αλληλεγγύη, που αποτελούν τη βάση της εθνικής επιβίωσης και της κοινωνικής και πολιτικής γαλήνης.
Γι’ αυτό χρειάζεται ευταξία.
* Ο Γεώργιος Σταράκης είναι γραμματέας του Δημοτικού Συμβουλίου
