Η Ιταλική κατοχή στην Ελλάδα 1941 – 1943

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΙΝΟΞΥΛΑΚΗ

Το σημερινό επετειακό άρθρο είναι αφιερωμένο στην μία εκ των τριών ζωνών κατοχής της Ελλάδας την περίοδο 1941 -1944, την Ιταλική κατοχή που όπως περιγράφετε παρακάτω, δεν διέφερε σε τίποτα, ήταν το ίδιο σκληρή μαζί με τις άλλες δύο τη Γερμανική και τη Βουλγαρική, καθώς εσφαλμένα θεωρούνταν από την ιστοριογραφία ως η πιο ήπια και ας το πούμε λαϊκά «χαλαρή». Αναλύεται επιγραμματικά όλη η περίοδος κατά την οποία όλη σχεδόν η ηπειρωτική Ελλάδα, τα Επτάνησα, καθώς και ο Νομός Λασιθίου, ήταν υπό την κυριαρχία των Ιταλών – ας μου επιτραπεί η έκφραση -»ηττημένων νικητών» του πολέμου, η βαναυσότητα, οι εκτελέσεις, οι καταστροφές, η εθνολογική αλλοίωση κάποιων περιοχών και τέλος ο δραματικός επίλογος για τους ίδιους τους Ιταλούς όταν συνθηκολόγησαν με τους Συμμάχους και αντιμετώπισαν το πιο στυγνό και απάνθρωπο πρόσωπο από τους πρώην συμμάχους τους Γερμανούς.

Η παραμονή του ιταλικού στρατού στην Ελλάδα ως δύναμη κατοχής αντιμετωπίζεται από την ιστοριογραφία, αλλά και στην συλλογική αντίληψη, ως μια φάση σχετικά ήπιας συμπεριφοράς των κατοχικών στρατευμάτων έναντι του ελληνικού πληθυσμού. Η εικόνα αυτή, είναι εσφαλμένη και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε μεταπολεμική κατασκευή, ότι όλες οι εγκληματικές ενέργειες αποδίδονται μόνο στον γερμανικό στρατό κατοχής, σαν συνέπεια ενός έντεχνα προβεβλημένου μύθου περί της ευγενούς συμπεριφοράς των Ιταλών στρατιωτών προς τους Έλληνες, επίσης το γεγονός της πολιτικής αλλαγής στην Ιταλία και η σύμπλευση της στο πλευρό των Συμμάχων από το Σεπτέμβριο του 1943 μέχρι το τέλος του πολέμου το 1945 και η προσχώρηση στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ μεγάλης μερίδας λιποτακτών Ιταλών στρατιωτών, βοήθησε προς αυτήν την αλλαγή αντίληψης των Ελλήνων για την εικόνα των Ιταλών ως κατακτητών. Η αλήθεια είναι ότι η συνύπαρξη μεταξύ Ιταλών και Ελλήνων δεν ήταν μία αρμονική εμπειρία συνετής κατοχής, αλλά αφενός μία οργανωμένη απόπειρα εθνολογικής αλλοίωσης ορισμένων περιοχών, αφετέρου μία βίαιη αντιμετώπιση του ελληνικού πληθυσμού.

Από την πρώτη στιγμή τα Επτάνησα τέθηκαν υπό αποκλειστική ιταλική πολιτική και στρατιωτική διοίκηση, σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα που ναι μεν ήταν υπό ξένη κατοχή, αλλά υπήρχε ελληνική πολιτική διοίκηση που υπαγόταν βέβαια στις κατοχικές αρχές. Οι Ιταλοί με μια σειρά από μέτρα, προχώρησαν στην αποκοπή των Επτανήσων από την Ελλάδα και απέβλεπαν στην προσάρτησή τους στην Ιταλία. Διορίστηκαν πολιτικοί διοικητές σε όλα τα νησιά, οι οποίοι υπάγονταν απευθείας στο ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών. Η εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας έγινε υποχρεωτική ενώ περιορίστηκε η διδασκαλία της ελληνικής ιστορίας. Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί ήταν υπό ιταλική εποπτεία και τους απαγορεύτηκε οποιαδήποτε επαφή με την ελληνική διοίκηση της υπόλοιπης Ελλάδας. Ιδρύθηκε η λεγόμενη «Ανώνυμος Εταιρεία Ιονικού Εμπορίου» που είχε την αποκλειστικότητα εισαγωγών και εξαγωγών. Εισήχθη νέο νόμισμα, η Ιόνιος δραχμή, με συνέπεια να σταματήσουν οι συναλλαγές με την υπόλοιπη Ελλάδα. Τα γεωργικά προϊόντα δεσμεύονταν και μεταφέρονταν στην Ιταλία. Εισήχθη νέο φορολογικό σύστημα, ενώ οι δικαστές εφάρμοζαν υποχρεωτικά τον ιταλικό νόμο και δίκαζαν εν ονόματι του Ιταλού βασιλιά. Άνοιξαν στρατόπεδα συγκέντρωσης για τους «ανυπάκουους Έλληνες» στους Παξούς, τους Οθωνούς και το Λαζαρέτο, όπου μεταφέρθηκαν μέχρι το 1943 περί τους 3.500 Επτανήσιους. Σε αυτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σημειώθηκαν ποικίλα βασανιστήρια κατά των κρατουμένων.

Κωτούλας Ιωάννης, Εγκλήματα πολέμου του άξονα, Αθήνα: Περισκόπιο 2007