Η συνάντηση των δυο μεγάλων κρητικών του Νίκου Καζαντζάκη και του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, οι σχέσεις των δύο αντρών τα κοινά τους σημεία και η παγκόσμια επιρροή τους τόσα χρόνια μετά τον θάνατό τους, ήταν το θέμα της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα του Σαββάτου με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Ρεθύμνου και της Τοπικής Επιτροπής της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων «Ν. Καζαντζάκη» στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών. Ομιλητές στην εκδήλωση που ανάδειξε τα κοινά σημεία και τις διαφορές των δύο ανδρών ήταν η Έφη Μπουκουβάλα-Κλώντζα, φιλόλογος-ψυχολόγος και ο Οδυσσέας Σγουρός, αρχιτέκτονας. Τη συζήτηση συντόνισε η κυρία Μαρία Κωστάκη, φιλόλογος.
Η κυρία Έφη ΜπουκουβΆλα Κλώντζα, φιλόλογος και ψυχολόγος αναφέρθηκε στη βαθιά ομόλογη ψυχή του Γκρέκο και του Καζαντζάκη, όπου πίσω από τα φαινόμενα, από την επιφάνεια των πραγμάτων παλεύουν ν’ ανιχνεύσουν κι οι δυο το βάθος, την ουσία… Όπως η ίδια ανέφερε κατά τη διάρκεια της εισήγησής της, η υπέρβαση είναι αυτό που χαρακτηρίζει τους δυο μεγάλους κρητικούς, η χάραξη μιας προσωπικής πορείας με βάση τα ιδανικά τους ήταν αυτή που τους κατέστησε διαχρονικούς και παγκόσμια αναγνωρισμένους.
Η κυρία Κλώντζα μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ανέφερε: «Έχω ασχοληθεί με τον Καζαντζάκη, ο οποίος αποτελεί πόλο έλξης. Αυτό που με εντυπωσίασε είναι η τάση του για αυτοϋπέρβαση, η τάση να ξεπερνάς τα πάθη, τα λάθη και να έχεις μια ανηφορική πορεία και αυτό είναι το μήνυμα που δίνεται διαχρονικά. Αυτό που έχω αναγνωρίσει είναι ότι το κοινό σημείο ανάμεσα στον Γκρέκο και στον Καζαντζάκη είναι η τάση τους για να ξεπερνούν τον εαυτό τους. Αφοσιώνονται σε ένα έργο απόλυτα και προσπαθούν μέσα από αυτό να διεξάγουν μια ανηφορική πορεία με στόχο την αυτοϋπερβαση, το ξεπέρασμα του εαυτού τους με ένα κεντρικό σημείο αναφοράς που είναι να φτάσουν στην κορυφή της ψυχής του ανθρώπου. Όμως εκεί δεν φτάνεις ποτέ. Ο Καζαντζάκης λέει ότι ακατάπαυστα την πλησιάζουμε και ακατάπαυστα εκείνη η ψυχή τινάσσεται και ανεβαίνει παραπάνω. Όμως όλο αυτό σε βάζει σε μια πορεία, δεν ξεφεύγεις, δεν χάνεις τον προσανατολισμό σου. Ξέρεις ότι η πορεία σου είναι η ανάβαση. Δεν φτάνεις ποτέ. Τα ιδανικά είναι άπιαστα».
Αναφερόμενη στους δυο κρητικούς και τα κοινά τους χαρακτηριστικά η κυρία Κλώντζα τόνισε: « Είναι δυο μεγάλες προσωπικότητες με τεράστια και διαχρονική επιρροή ο καθένας από το δικό του μετερίζι και κοινό σημείο τους είναι τα ιδανικά, η εστίαση στο έργο, η αμφισβήτηση, η καταστρατήγηση των νόμων και της πεπατημένης λογικής. Το να χαράξουν μια προσωπική πορεία, να δώσουν στίγμα στην εποχή τους. Τον Καζαντζάκη 150 χρόνια μετά, δεν τον έχουμε φτάσει καν ούτε στην σκέψη. Όσο απλός φαίνεται τόσο σύνθετος είναι».
Από την πλευρά του ο Οδυσσέας Σγουρός, αρχιτέκτονας, στην παρουσίασή του αναφέρθηκε στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον «μοντέρνο» ζωγράφο, στο μεγαλειώδες έργο του και τις διαρκείς του συνάψεις με τη λογοτεχνική και την εικαστική γλώσσα των τελευταίων αιώνων, όπως είπε χαρακτηριστικά, ενώ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο συναπάντημα του Γκρέκο και του Καζαντζάκη.
Στη διάρκεια της εισήγησής του παρουσίασε εικονογραφικό υλικό για τη διαδρομή του μεγάλου καλλιτέχνη, το πολυεπίπεδο εικαστικό του σύμπαν, τις σχέσεις που ανάπτυξε με τους καλλιτέχνες της εποχής του, αλλά και τις επιρροές που άσκησε επί πολλούς αιώνες στην εξέλιξη όλων των εκφράσεων της λογοτεχνίας και της μοντέρνας τέχνης.
Ο ίδιος στην τοποθέτησή του ανέδειξε την οικουμενική διάσταση του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου και μεταξύ άλλων μιλώντας στα «Ρ.Ν.» τόνισε: «Αυτή η προσπάθεια προσέγγισης και κατανόησης του έργου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου ξεκίνησε το 2014 με μια εκδήλωση που έγινε τότε στον Άγιο Νικόλαο, όπου ήταν τα 400 χρόνια από το 1614 -από τον θάνατό του. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ήταν ένας άνθρωπος που εγκατέλειψε σε νεαρή ηλικία το Χάνδακα, οι Ενετοί ήταν ακόμα στο Ηράκλειο -δεν είχε πέσει ακόμα ο Χάνδακας και μέσα από μια διαδρομή που περιελάμβανε τα εργαστήρια τα ζωγραφικά τα μεγάλα της Βενετίας και της Ρώμης κατέληξε στον προορισμό του Τολέδο, που ήταν και ο τελικός του προορισμός.
Γίνεται λοιπόν μια προσπάθεια κριτικής διερεύνησης όλων αυτών των σχέσεων που ανέπτυξε στη διάρκεια αυτής της διαδρομής με τους καλλιτεχνικούς κύκλους της εποχής του μέσα από το έργο των ίδιων των ομότεχνων που τον επηρέασαν, με τον τρόπο που ο ίδιος αυτός επηρέασε αντίστοιχα τους ανθρώπους με τους οποίους σχετίστηκε και βέβαια με τη μεγαλειώδη κατάληξη του Τολέδου που δημιουργήθηκε ένα έργο, το οποίο δεν είναι ένα έργο κληρονομία της Ισπανίας ή ενός μεγάλου καλλιτέχνη της Κρήτης, άλλα ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Άρα λοιπόν ο Θεοτοκόπουλος έχει μια οικουμενική διάσταση. Και εκτός του ότι έχει μια οικουμενική διάσταση ως καλλιτέχνης έχει και μια διάσταση άλλη, που έχει να κάνει με τη σχέση του με τα πράγματα της εποχής μας. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ήταν ένας «μοντέρνος» ζωγράφος με τα δεδομένα του 20ου αιώνα. Γίνεται μια σχολαστική προσέγγιση του έργου όπου συναντήθηκαν μαζί του οι πολλοί μεγάλοι καλλιτέχνες του 20ου αιωνα και ξεκινώ με το Σεζάν και τον Πικάσο και φτάνω μέχρι τον Φράνσις Μπέικον.
Ήταν ένας άνθρωπος που είχε τεράστιο εύρος επιρροής και είναι πραγματικά απορίας άξιον για μας το πόσο μεγάλη διεισδυτικότητα είχε το έργο του Δ. Θεοτοκόπουλου τέσσερις αιώνες μετά σε ανθρώπους που είχαν ένα πολύ μεγάλο καλλιτεχνικό μέγεθος. Δεν ήταν μόνο οι ιμπρεσιονιστές και ο Πικάσο, ήταν ο Φράνσις Μπέικον, ο Τζάκσονς Πολο -μιλάμε για ανθρώπους του ύστερου 20ου αιώνα, οι οποίοι είναι στο σημείο αιχμής της νεωτερικότητας.
Αναφερόμενος στις σχέσεις των δύο ανδρών ο κ. Σγουρός υποστήριξε: «Ο Ν. Καζαντζάκης πολύ νωρίς, τη δεκαετία του 20 θέλησε να γνωρίσει το έργο του Δομήνικου και να επισκεφτεί τους τόπους που αυτός έζησε. Επισκέφτηκε δυο φορές το Τολέδο, συναντήθηκε μαζί του, έγραψε γι’ αυτό και στο τέλος ήταν εκείνος που αποκατέστησε τη σχέση της μοντέρνας λογοτεχνίας του 20ου αιώνα με ένα μεγάλο μοντέρνο ζωγράφο του 1600. Είναι ενδιαφέρον να βλέπουμε τα πράγματα με ένα τέτοιο κριτικό διαδραστικό τρόπο με αναφορές στο σήμερα και αυτό αποτελεί ένα πεδίο, το οποίο δίνει στους νέους ανθρώπους τη δυνατότητα να κατανοήσουν πραγματικά γιατί ορισμένοι άνθρωποι τέσσερις αιώνες μετά, εξακολουθούν να είναι μοντέρνοι. Ο Δ. Θεοτοκόπουλος ήταν ένας διαρκής μετανάστης. Έφυγε από τον Χάνδακα, πήγε στη Φλωρεντία μετά Ρώμη και τελικά κατέληξε στο Τολέδο. Νομίζω ότι έχει ένα μεγάλο συμβολισμό για την εποχή η ίδια η διαδρομή του Θεοτοκόπουλου.
Σημειώνεται ότι σειρά εκδηλώσεων, που θα αναδεικνύουν τη ζωή και το έργο του μεγάλου κρητικού λογοτέχνη Νίκου Καζαντζάκη, έχουν προγραμματιστεί για το επόμενο έτος, το 2017, με αφορμή τη συμπλήρωση 60 ετών από τον θάνατό του, από τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, σε συνεργασία με τις «Εκδόσεις Ν. Καζαντζάκης» και το «Μουσείο Καζαντζάκη».
