Η σφαγή των νηπίων και η φυγή στην Αίγυπτο

Με την παραπάνω ευαγγελική περικοπή αντί εισαγωγής, το σημερινό άρθρο περιγράφει την μαύρη σελίδα που γράφτηκε και που πέφτει ως μία βαριά σκιά στον λαμπρό εορτασμό της Γέννησης του Χριστού, τη σφαγή των νηπίων και τη φυγή του Χριστού στην Αίγυπτο, που αποτέλεσε και την πρώτη δίωξη του Χριστού σε νηπιακή ηλικία και ξεριζωμό σε άλλη χώρα σαν άλλος πρόσφυγας για να σωθεί από την ανθρώπινη κακία. Η ανάμνηση του γεγονότος αυτού τιμάται από την Εκκλησία κάθε χρόνο στις 29 Δεκεμβρίου, ανακηρύσσοντας Άγια τα σφαγιασθέντα αυτά παιδιά, διότι πέθαναν σε μια αθώα ηλικία και υπήρξαν κατά κάποιο τρόπο οι πρώτοι μάρτυρες του χριστιανισμού. Μπορεί βέβαια να μη βαπτίσθηκαν εν ύδατι, βαπτίσθηκαν όμως, μέσα στο ίδιο ευλογημένο αίμα του μαρτυρίου τους.

Όπως περιγράφει το παραπάνω απόσπασμα από το δεύτερο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, μετά την προσκύνηση και την αναχώρηση των Τριών Μάγων, στο σπίτι που φιλοξενείται το θείο Βρέφος κάτι εκπληκτικό συμβαίνει. Εκεί που ο μνήστωρ Ιωσήφ είχε αποκοιμηθεί, ξαφνικά «ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου φαίνεται κατ᾿ ὄναρ». Παρουσιάζεται και γεμίζει με άυλο φως το δωμάτιο και το νου του. «Ἐγερθείς… φεῦγε εἰς Αἴγυπτον» του φωνάζει. Σήκω και φύγε αμέσως μακριά, σε ξένη χώρα, στην Αίγυπτο! Είναι επιτακτική ανάγκη! Και τούτο, γιατί πολύ σύντομα ο Ηρώδης θ’ αναζητήσει το «παιδίον», τον μονάκριβο αυτό θησαυρό της Οικουμένης, «τοῦ ἀπολέσαι αὐτό», για να Τον εξοντώσει! Λοιπόν, «παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ», και ξεκίνα! Πρόσεξε δε. Θα μείνεις εκεί «ἕως ἂν εἴπω σοι», μέχρι να σε ειδοποιήσω εγώ πάλι.

Πετάχτηκε από το κρεβάτι ο Ιωσήφ. με βαθιά στοργή κι ανησυχία για το θείο Βρέφος, έκανε γρήγορα-γρήγορα την αναγκαία ετοιμασία και «νυκτός», πριν ακόμη ξημερώσει, «ἀνεχώρησεν εἰς Αἴγυπτον». Ξεκίνησε για το πικρό ταξίδι της ξενιτιάς. Εκεί θα έμενε «ἕως τῆς τελευτῆς Ἡρῴδου», προστατεύοντας και φροντίζοντας φιλόστοργα το θείο Βρέφος, ενώ συγχρόνως θα εκπλήρωνε και την προφητεία που βεβαίωνε ότι «ἐξ Αἰγύπτου» θα προσκαλούσε και θα έφερνε στην Ιουδαία ο Θεός τον Υιόν Του.

Στο μεταξύ ο Ηρώδης περίμενε ανυπόμονα τους Μάγους. Δεν ήταν άλλωστε απόσταση μεγάλη ανάμεσα στη Βηθλεέμ και στην Ιερουσαλήμ. Καθώς όμως διαπίστωνε ότι αδικαιολόγητα καθυστερούσαν, έβγαλε το συμπέρασμα ότι οπωσδήποτε «ἐνεπαίχθη», είχε ξεγελασθεί από τους Μάγους στη συμφωνία που είχαν κάνει, και είχε ωμά περιφρονηθεί.

Αυτό τον εξόργισε φοβερά. «Ἐθυμώθη λίαν». Κι έτσι, επάνω στο θυμό του, με πάθος ασυγκράτητο μήπως του ξεφύγει ο «αντίζηλός» του, έστειλε στρατιώτες και -φριχτό να το σκεφθεί κανείς- «ἀνεῖλε πάντας τοὺς παῖδας τοὺς ἐν Βηθλεὲμ». Θανάτωσε όλα τα μικρά αγόρια της Βηθλεέμ. Μάλιστα, για να είναι σίγουρος ότι ανάμεσά τους θα συμπεριλαμβάνεται οπωσδήποτε και ο μικρός Ιησούς, διέταξε να επεκταθεί η σφαγή και σ’ όλα τα γύρω μέρη, «ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις αὐτῆς». Κι ακόμη. Καθόρισε ένα ευρύ περιθώριο ηλικίας, «ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω», ώστε να μην υπάρξει πιθανότητα να διαφύγει το θείο Βρέφος!

Το τι έγινε, βέβαια, στη Βηθλεέμ όλοι μπορούμε να το φαντασθούμε. Σπαρακτικές κραυγές, γοεροί λυγμοί. «Ὀδυρμὸς πολύς» τάραξε τη γαλήνη των ήρεμων εκείνων τόπων. Μα ποιος να συγκινηθεί; Μόνο η Ραχήλ, η πρώτη μάνα της φυλής, κατά την προφητεία του Ιερεμία έκλαιγε πνιχτά τ’ αθώα παιδιά της, που χάθηκαν και δεν υπάρχουν πια.

Αθώο βρέφος ήρθε ο Κύριος ανάμεσα στους ανθρώπους και ο καθένας θα περίμενε να Το περικυκλώσει αμέριστη ανθρώπινη στοργή.

Την ιστορία της σφαγής των νηπίων που περιγράφεται μόνο στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου επαναλαμβάνει και το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ιακώβου. Ο ρωμαίος ιστορικός Μακρόβιος, που έζησε τον 5ο αιώνα, αναφέρει ότι ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο μικρός γιος του Ηρώδη, Αντίπατρος, για τον οποίο ο παρανοϊκός βασιλιάς είπε το εξής αμίμητο: «Κρείσσον Ηρώδου ύα είναι, ή υία» («Καλύτερα να είναι κάποιος χοίρος του Ηρώδη παρά γιος του»). Όσον αφορά τον αριθμό των θανατωθέντων νηπίων, αυτοί ποικίλουν, από 14.000 έως 144.000, σύμφωνα με βυζαντινές και κοπτικές πηγές. Οι αριθμοί αυτοί φαίνονται αρκούντως υπερβολικοί έως εξωπραγματικοί, δεδομένου ότι ο πληθυσμός της Βηθλεέμ δεν ξεπερνούσε τους 1.000 κατοίκους την εποχή της σφαγής, σύμφωνα με τον αμερικανό καθολικό ιερωμένο Ρέιμοντ Μπράουν (1928-1998). Η πιο προσγειωμένη «Καθολική Εγκυκλοπαίδεια» κάνει λόγο για 6 έως 20 παιδιά.

Ο μεγάλος ιστορικός της περιόδου εκείνης Φλάβιος Ιώσηπος δεν αναφέρει λέξη για το γεγονός. Ίσως, ο θάνατος λίγων νηπίων σ’ ένα χωριό της Ιουδαίας να μην θεωρήθηκε σημαντικό γεγονός για να απασχολήσει τους ιστορικούς και βιογράφους του Ηρώδη, όπως ο Ιώσηπος, αναφέρει ο Άγγλος ιερωμένος και θεολόγος Ρίτσαρντ Φρανς (1938-2012). Ο Αμερικανός Καινοδιαθηκολόγος Ντάνιελ Χάρινγκτον (1940-2014) εκφράζει τις αμφιβολίες του για την ιστορικότητα της σφαγής των νηπίων, ενώ το περιοδικό «National Geographic» σε έρευνά του, αθωώνει τον Ηρώδη. Ο Ούγγρος θεολόγος Γκέζα Βέρμες (1924-2013) και ο αμερικανός συνάδελφός του Εντ Σόντερς (1937) θεωρούν τη σφαγή των νηπίων «δημιουργική αγιογραφία».

Η αναφορά του ευαγγελιστή στο γεγονός της σφαγής και της θυσίας εκφράζει κατά τον πλέον εναργή τρόπο, ότι ο Ιησούς και οι πιστοί του δεν πραγματοποιούν την ιστορική τους πορεία μέσα σε έναν κόσμο ρομαντικό και ειδυλλιακό, αλλά κυριαρχούμενο από τον ρεαλισμό τής βίας, της ανελευθερίας, των καταπιέσεων και των διωγμών. Οι ισχυροί «Φαραώ» και «Ηρώδεις» που διαφεντεύουν συνήθως τις τύχες των λαών, εκπροσωπούν τις αντίθετες και δαιμονικές δυνάμεις, διαιωνίζοντας και επαυξάνοντας το κακό και την αδικία σε βάρος των αδυνάτων. Το Θείο Βρέφος, που από την πρώτη στιγμή δοκίμασε την απειλή και τη βία, την αμφισβήτηση και την απόρριψη και έφυγε σαν πρόσφυγας στην Αίγυπτο, καθόρισε το πρότυπο της μαρτυρικής ζωής εκείνων που θα ακολουθήσουν πιστά τα ίχνη Του, μέχρις εσχάτων τού ιστορικού χρόνου.