Το συντρόφιασμα παλαιότερων σκόρπιων δημοσιευμάτων ενός συγγραφέα σε περιοδικά και εφημερίδες μέσα από την αναδημοσίευσή τους σε ένα βιβλίο τους εξασφαλίζει μια δεύτερη, μεγαλύτερη και πιο δυναμική ζωή, αλλά και διευκολύνει τη συγκριτική ιχνηλασία της πνευματικής περπατησιάς του δημιουργού τους στο χρόνο και τη συνολικότερη θεώρηση του έργου του.
Αυτά ισχύουν και για το βιβλίο του φιλολόγου και πρώην Σχολικού Συμβούλου Φιλολόγων των Ν. Χανίων και Ρεθύμνου Θησέα Τσιάτσικα «Αναγνώσεων πρόσοδος» (Αθήνα 2021, σελίδες 218), που αποτελεί τη συγκεντρωτική αναδημοσίευση 28 κριτικών κειμένων του για σύγχρονους ποιητές ή πεζογράφους και 2 μελετημάτων του.
Το βιβλίο, μετά από ένα σύντομο αλλά κατατοπιστικό ως προς τις κατευθυντήριες αρχές του συγγραφέα πρόλογο, δομείται σε δύο μέρη:
Α’ ΜΕΡΟΣ: Κριτική ανάγνωση βιβλίων λογοτεχνίας
Δαμανάκης Μιχάλης: Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες (Υπότιτλος: Απ’ όσα θυμούμαι για τους έλληνες της Διασποράς). Δημητρακάκη Χρυσούλα 1. Ποίηση 2,α. Stone ant water-Πέτρα και νερό(Δίγλωσση ποιητική συλλογή β.Τριλογία. Ύπαρξη-Ζωή-Άνθρωπος (ποίηση) 3.Φραντέσκα (Αφήγημα) 4. Η σμίλη των πελάγων(Ποίηση). Καλλέργης Κωστής (Κ.Ι.Γ.Κ): Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης. Καλομενόπουλος Γιώργης: Η ποίηση και η ποιητική του, Α΄ Δημοσίευση. Κανδηλάπτης Άρης: Όσο κι αν ρωτάς και αν ρωτώ (Ποίηση). Καραγιαννίδης Γιώργος: Μασκαρά Όλμα (Υπότ.: Αναμνήσεις-αναζητήσεις-Κατακτήσεις). Καρούζος Ν. Δ.: Πρώτη προσέγγιση στην ποίησή του. Κιαγιαδάκης Βαγγέλης: Ιχνηλατώντας τον καιρό (Ποίηση). Κοκκινάκη Νένα: α. Ο εραστής φάντασμα (Συλλογή διηγημάτων) β. Προ(σ)κλήσεις (Υπότ.: Χρονικό αναγνώσεων). Παπαδάκης Βασίλης: α. Αόρατη Όραση (ποίηση) β. Εν Ολίγοις (Ποίηση) γ. Απόπειρα φιλίας (Υπότ.: Μικρά Δοκίμια). Ρεντίφης Δημήτρης: Κατεβαίνοντας το ποτάμι (Υπότ.: Λογοτεχνικές μεταπλάσεις (Πεζογραφία). Τσιμπλής Ηλίας: Ταξίδι ο δρόμος (Ποίηση). Φιλιπίδης Σταμάτης: Τόποι-Μελετήματα για τον αφηγηματικό λόγο επτά νεοελλήνων πεζογράφων. Φρυγανάκης Γιώργος, Ο Καραγκιόζης Zει (Υπότ.: 55 επίκαιρες και διακαιρικές «παραστάσεις»).
Β’ ΜΕΡΟΣ: Βιβλιοπαρουσιάσεις τοπικής ιστορίας και φυσικού περιβάλλοντος
Αλεξανδράκης Γιώργης: Μερικά από τα πρώτα βήματα του Πανεπιστημίου Κρήτης. (Υπότ.: Μια προσωπική αφήγηση). Γρυντάκης Γιάννης:1.Ελλήνων επιφανών θάνατοι 2, α. Σφάζετε, σφάζουμε…(Υπότιτλος: Η Κρητική Επανάσταση του 1858. Γεγονότα και Διπλωματία β. Η ζωή στο Μυλοπόταμο τον 16ο αιώνα (Υπότ.: Με βάση κτηματολογικές καταραφές των χωριών Μελιδονίου και Αγιάς). Ζάχαρης Αστέριος: Εθνικός Δρυμός, Το φαράγγι της Σαμαριάς. Καλλέργη-Πελαντάκη Ειρήνη: «Γεύση» Ανωγείων. Περπιράκης Γεώργιος: 1. Ατσιπόπουλο (Ιστορία – Οικονομία-Πολιτισμός) 2. Η Επανάσταση του Θερίσου και η μάχη του Ατσιποπούλου. Σταγάκης Εμμανουήλ: Από του Κουρνά στο Ρέθυμνο (Υπότ.: Αναμνήσεις μιας ζωής). Σταυριδάκης Κλεόνικος 1.Η άγρια βρώσιμη χλωρίδα της Κρήτης 2. Η άνυδρη καλλιέργεια των κηπευτικών (Υπότ.: Αειφορική διαχείριση νερού, εδάφους και εξοικονόμηση ενέργειες σε μεσογειακά περιβάλλοντα).
* * *
Δεν θα ήθελα να επιφορτίσω υπερβολικά το βιβλίο του Θησέα Τσιάτσικα με τα δικά μου κριτικά σχόλια, καθώς το βιβλίο περιέχει κριτικές βιβλίων και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις βιβλίων κριτικού περιεχομένου (όπως της Νένας Κοκκινάκη ή του Σταμάτη Φιλιππίδη).
Γι αυτό περιορίζομαι στα παρακάτω:
Η κριτική ως διαμεσολάβηση μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη, αλλά και μεταξύ του συγγραφέα και του εαυτού του, είναι μια υπεύθυνη και καθόλου εύκολη διαδικασία, καθώς προϋποθέτει από την πλευρά του κριτικού μια στέρεη γνωστική υποδομή. Γνωστική, με την έννοια της γνώσης και της σωφροσύνης.
Αυτά τα εφόδια συνοδεύουν το Θ.Τ. ως κριτικό των προαναφερόμενων βιβλίων, αρκετών από τα οποία υπήρξα αναγνώστης, ενώ ενός και συγγραφέας, γεγονός που με διευκόλυνε ως κριτή του συγκεντρωτικού βιβλίου του.
Πιο συγκεκριμένα η κριτική του Θ.Τ. διακρίνεται για τα αντικειμενικά της κριτήρια, τόσο ως θετική κριτική όσο και ως αρνητική κριτική.
Αποφεύγω τους χαρακτηρισμούς «καλή» και «κακή» κριτική, γιατί και μια «καλή» (και ευχάριστη για τον αποδέκτη) κριτική μπορεί να είναι κακή και αξιοκατάκριτη όταν δεν είναι αντικειμενική, όπως και μια «κακή» (δυσάρεστη για τον αποδέκτη) κριτική μπορεί να είναι καλή και αξιέπαινη, όταν είναι αντικειμενική.
Θα πρέπει, επίσης να επισημανθεί ότι η κριτική του Θ.Τ διακρίνεται σταθερά για τη διακριτική επισήμανση της όποιας διαφωνίας του αλλά και για την απουσία κάθε ίχνους υποκριτικής στη συμφωνία του. Αξιοσημείωτη επίσης είναι η συνοδεία της όποιας αρνητικής κρίσης του με στοιχεία θετικής αντιπροσφοράς, αλλά και η αυτοκριτική επιφυλακτικότητά του στην κριτική θεμάτων εκτός της – και τυπικά πιστοποιημένης – εξειδίκευσής του.
Κοντολογίς, ο Θ.Τ. ασκεί βιβλιοκριτική με ευθυκρισία, χωρίς να κολακεύει και χωρίς να κριτικάρει, γεγονός που αυτοδίκαια στοιχειοθετεί το χαρακτηρισμό του ως δικαιοκρίτη..
Με βάση τα δεδομένα αυτά, η κριτική του Θ.Τ. είναι προσοδοφόρα τόσο για τον αναγνώστη, ως ενισχυτικό της αναγνωστικής του επάρκειας και ως κίνητρο φιλαναγνωσίας του, όσο και για τον κρινόμενο συγγραφέα-λογοτέχνη, ως κίνητρο δημιουργικής συνέχειας αλλά και αυτοκριτικής, αυτογνωσίας και αυτοβελτίωσης.
Γενικά, το νέο βιβλίο του Θ.Τ αποτελεί χρησιμότατο εργαλείο για το φιλόλογο της τάξης, αλλά και λειτουργεί τροχειοδεικτικά για κάθε βιβλιόφιλο. Θα έλεγα μάλιστα ότι η «πρόσοδος των αναγνώσεών» του είναι προσοδοφόρα σε πολύ ευρύτερο πλαίσιο ως τρόπος σκέψης και εφαρμογής των βασικών και διαχρονικών αρχών της ορθής κριτικής, που σε τελική ανάλυση είναι προϊόν ηθικοπνευματικής συγκρότησης.
Δεν θα προσπεράσω, φυσικά, το ότι το βιβλίο του Θ.Τ είναι μια «καθ ολοκληρίαν» αυτοπροσφορά, αφού πρόκειται για αυτοέκδοση.
* * *
Για να μην κατακριθώ ως «δάσκαλος που δίδασκε και νόμους δεν εκράτει», δεν θα αποφύγω το παρακάτω σχόλιο για το έργο του Θησέα Τσιάτσικα: Η ποσοτική γραπτή παρουσία του σε βάθος χρόνου είναι αντιστρόφως ανάλογή προς την αναμφισβήτητη ποιοτική του ουσία και, επομένως, μεγάλο το «διαφυγόν κέρδος» και για τους αναγνώστες και για τους συγγραφείς-λογοτέχνες και για τους εκπαιδευτικούς της τρέχουσας γενεάς αλλά και των επερχόμενων.
Πιστεύω, όμως, ότι έχει να προσφέρει και άλλα ποιοτικά αποστάγματα και «συντροφιάσματα», όπως το παρόν, της πλούσιας – και έμπυρης, θα έλεγα – εμπειρίας του ως δασκάλου της τάξης (λυκειακής και πανεπιστημιακής) αλλά και ως δασκάλου δασκάλων. Και εύχομαι ολόψυχα στον κριτικό και Κρητικό (factus και όχι natus) συγγραφέα υγεία και ευδιαθεσία για να πραγματοποιήσει τη δημοσιοποίησή τους.
