Στις γλώσσες, όλου του κόσμου, παλιές και σύγχρονες, υπάρχουν ιδιωματικές εκφράσεις. Στις σύγχρονες φυσικά το ποσοστό είναι μεγαλύτερο, αφού δεν παύουν να εμπλουτίζονται με νέες.
Οι ιδιωματισμοί μιας γλώσσας δεν έχουν ακριβή απόδοση σε άλλη γλώσσα.
Ιδιωματισμοί υπάρχουν ακόμα και στις τοπικές διαλέκτους.
Στην αρχαιότητα ο ιδιωματισμός λεγόταν ιδιωτισμός. Σήμερα η λέξη ιδιωτισμός διαφέρει από τη λέξη ιδιωματισμός.
Λέγοντας ιδιωτισμός, παλαιότερα, μέχρι το 1913, εννοούσαν τη χυδαία γλώσσα, το τετριμμένο ύφος, τον τρόπο του πρόστυχου, το οικιακό ύφος, την κοινή έκφραση, το ιδίωμα μιας γλώσσας.
Η αλήθεια είναι πως οι ιδιωματικές εκφράσεις στον ελληνικό χώρο ανδρώθηκαν κυρίως την περίοδο των Κουτσαβάκηδων και των Ρεμπέτηδων. Ξεκίνησαν από τον υπόκοσμο και τη γλώσσα των περιθωριακών και σιγά – σιγά πέρασαν στο στόμα του απλού ανθρώπου. Μερικές μάλιστα ιδιωματικές εκφράσεις μας έμειναν από κατακτητές (π.χ. γιαβάς γιαβάς, από την περίοδο της Τουρκοκρατίας) ή κάποιες άλλες τις ελληνικοποιήσαμε αν και ξένες (π.χ. κους κους, από τη γαλλική).
Τα παλαιότερα ελληνικά λεξικά καταγράφουν ελάχιστες ιδιωματικές εκφράσεις. Στο «Λεξικό της πιάτσας», του Βρασίδα Καπετανάκη, Αθήνα 1950, υπάρχουν μερικές, ενώ στα επόμενα παρόμοια λεξικά της πιάτσας που κυκλοφόρησαν, «Λεξικό της πιάτσας», Αντώνης Κολτσίδας, Θεσσαλονίκη 1978, «Λεξικό της πίατσας», Εμμανουήλ (Παπαζαχαρίου) Ζάχου, Αθήνα 1981, «Λεξικό της Ελληνικής αργκό», Εμμανουήλ (Παπαζαχαρίου) Ζάχου, Αθήνα 1999, ο αριθμός των ιδιωματικών εκφράσεων αυξάνει σημαντικά. Στα Κρητικά λεξικά ελάχιστες είναι καταγεγραμμένες ιδιωματικές εκφράσεις.
Στις ιδιωματικές εκφράσεις που καταγράφονται παρακάτω βλέπομε να υπάρχουν σε πολλές περιπτώσεις ελάχιστες διαφορές μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης λέξης του. Έτσι σε κάποιες γίνεται επανάληψη της πρώτης λέξης (π.χ. άντες άντες, βουρ βουρ, γιαβάς γιαβάς, κ.ά.) ή βλέπομε επανάληψη με αλλαγή μόνο του πρώτου σύμφωνου (π.χ. ξανά μανά, σάρα μάρα, κ.ά.) ή της πρώτης συλλαβής, (π.χ. άρτζι μπούρτζι, κλάπα κλούπα, σάλια μπάλια, κ.ά.) ή πρόσθεση σύμφωνου στη δεύτερη λέξη ή και συλλάβών (π.χ. άρες μάρες, αμέτι μουχαμέτι, ήξεις αφήξεις).
1. αλά κάπα = αντίθετα, αντίστροφα.
2. αμέτι μουχαμέτι = έχει πάρει αμετάκλητη απόφαση.
3. αναντάν (μ)πα(μ)παντάν = από γεννησισμιού του, από παλαιόθεν.
4. άντες άντες = εμπρός, έλα, πήγαινε.
5. άνω κάτω = τα ανακατεύω, τα αναστατώνω, τον κάνω έξω φρενών.
6. άρες μάρες (κουκουνάρες) = οι ανοησίες, οι ασυναρτησίες, η ανεύθυνη συζήτηση.
7.άρον άρον = βιαστικά, χωρίς προετοιμασία.
8. άρτζι μπούρτζι ή άρτσι βούρτσι = άλλ’ αντ’ άλλων, φύρδην μίγδην, η αναταραχή, η ασύδοτη ελευθερία.
9. άψε σβήσε = χωρίς χρονοτριβή, πολύ γρήγορα.
10. βίος αβίωτος = αφόρητη ζωή.
11. βουρ βουρ = μιλάει χωρίς σταματημό.
12. βρέξει λιάσει = οτιδήποτε κι αν συμβεί (θα γίνει).
13. βρέξει χιονίσει = οτιδήποτε κι αν συμβεί (θα γίνει).
14. γιαβάς γιαβάς = σιγά σιγά.
15. δώρον άδωρον = ανώφελη προσφορά.
16. έγια μόλα = άντε, έλα, εμπρός, πάμε, φύγαμε.
17. ήξεις αφήξεις = διφορούμενα πράγματα.
18. κακήν κακώς = με βίαιο τρόπο.
19. κλάπα κλούπα = θορυβώδη.
20. κορώνα γράμματα = διακινδυνεύω κάτι.
21. κους κους = η κακογλωσσιά, το κουτσομπολιό, η φλυαρία..
22. λάου λάου = σιγά σιγά, με το μαλακό.
23. μαλλιά κουβάρια = μαλλώσανε.
24. μπλα μπλα = η φλυαρία, αλλά και το φλέρτ.
25. μπλε μαρέ (ν)= τον κακοποίησαν.
26. μπιρ παρά = άμεση συναλλαγή, εδώ και τώρα.
27.μπίρι μπίρι = ίσα ίσα, τσίμα τσίμα.
28. μπουρ μπουρ = μιλάει ασταμάτητα.
29. ξανά μανά = επαναλαμβάνει κάτι συνέχεια χωρίς να τελειώνει, επανέρχεται στα ίδια και στα ίδια χωρίς να καταλήγει.
30. πατείς με πατώ σε = πολύς συνωστισμός.
31. σάλια μπάλια = οι ανοησίες, οι ασυναρτησίες, οι σαχλαμάρες.
32. σάρα μάρα = άτομα τυχαία, όποιος να ‘ναι, όποιος τύχει.
33. σάχλα μπούχλα = η ανοησία, η σαχλαμάρα.
34. σούξου μούξου = κάνει νερά, το συζητάν ιδιαιτέρως.
35. σούρδου μπούρδου = άνω κάτω, φύρδην μίγδην.
36. τάκα τάκα = αμέσως, στο άψε σβήσε, χωρίς αργοπορία.
37. τάμπα τούμπα = θορυβώδη, σαματατζίδικα.
38. τουρλού τουρλού = ανάκατα, άνω κάτω.
39. τσάκα τσάκα = αμέσως, πολύ γρήγορα.
40. τσίμα τσίμα = ίσα ίσα.
41. φιρί φιρί = επίμονα, με κάθε τρόπο, το πάει, οδηγεί μια κατάσταση προς τα εκεί που αυτός θέλει.
42. χάλια μπάλια = άνω κάτω, φύρδην μίγδην.
43. χλαπ χλούπ = θορυβώδη.
44. χλάπα χλούπα = θορυβώδη.
45. χράμπαλα χρούμπαλα = άνω κάτω, φύρδην μίγδην.
