Στην ομηρική Νέκυια οι ψυχές των νεκρών συνωστίζονται γύρω από το όρυγμα που έσκαψε ο Οδυσσέας, για να πιουν το αίμα από τα σφάγια, να τρέξει το αίμα στις φλέβες τους και έτσι να αποκτήσουν φωνή και να αφηγηθεί ο καθένας την ιστορία του. Η ιστορία γράφεται με αίμα, από ανθρώπους ολοζώντανους, και η αφήγησή της στην εκπαίδευση απευθύνεται σε ακροατές και ακροάτριες που μέσα τους το αίμα βράζει.
Όμως για την αναπληρώτρια υπουργό Παιδείας η αφήγηση της ιστορίας στο σχολείο δεν πρέπει να φέρει εθνικό πρόσημο: «Η Μικρασιατική Καταστροφή», δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή της στην εφημερίδα Καθημερινή, «είναι ένα μεγάλο εθνικό γεγονός […], επειδή το προσφυγικό είναι μεγάλο ζήτημα στην ανθρώπινη ιστορία». Λες και η Μικρασιατική Καταστροφή δεν σφράγισε ανεξίτηλα γενιές και γενιές Ελλήνων, δεν άγγιξε κάθε έκφανση του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, δεν άλλαξε δραστικά τις κατευθύνσεις του πνεύματος και της τέχνης.
Κατά την άποψη της εν λόγω ιστορικού, όποιος πιστεύει ότι η ιστορία έχει εθνικό πρόσημο είναι «εθνικιστής», ωσάν το ιστορικό πλαίσιο να ακύρωνε τις εθνικές ιδιαιτερότητες. «Ο Κολοκοτρώνης είναι μια ηρωική μορφή μιας ευρωπαϊκής περιόδου επαναστάσεων» είπε στην ίδια συνέντευξη. Έτσι πρέπει να φαντάζονται τα παιδιά τον Κολοκοτρώνη όταν πολεμούσε στο Βαλτέτσι, στην Τριπολιτσά, στα Δερβενάκια.
Η ιστορική έρευνα οφείλει να είναι απρόσωπη αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πιάνει τον σφυγμό των γεγονότων· τα κίνητρα, τις προθέσεις, τα πάθη και τις επιδιώξεις των πρωταγωνιστών σε συγκεκριμένες περιστάσεις· τα αίτια και τις συνέπειες ιστορικών γεγονότων, που είναι και θα παραμείνουν μοναδικά, ανεξάρτητα από τα συμφραζόμενα τους.
Θα ήταν κολακευτικό να πω ότι οι απόψεις της εν λόγω ιστορικού συνιστούν ασκήσεις επί χάρτου, δεδομένου ότι οι ασκήσεις αυτού του τύπου είναι μεν εικονικές αλλά αναπαράγουν ή προεξοφλούν πραγματικές συνθήκες. Εδώ πρόκειται για ιστορικές αφηγήσεις χωρίς αντίκρισμα, χωρίς αληθινά υποκείμενα, χωρίς συστηματική και σε βάθος έρευνα των πηγών, με μοναδικό εξοπλισμό ένα θεωρητικό σχήμα, συνήθως κατασκευασμένο και υστερόβουλα επιλεκτικό, πίσω από το οποίο δεν υπάρχει τίποτα.
Οι ιστορικοί της σχολής στην οποία ανήκει η Σία Αναγνωστοπούλου δεν έχουν ούτε καν την ευκαιρία να νιώσουν, έστω και για ένα σύντομο διάστημα, το αίμα να κυλά στις φλέβες τους, γιατί απλούστατα δεν έχουν φλέβες. Φορούν τη νεκρική προσωπίδα του ιστορικού, κάτω από την οποία υπάρχει ένα κενό, για να θυμίσω τον υποβλητικό στίχο του Γιώργου Σεφέρη.
* Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι Ομότιμος Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας
