Με την ευκαιρία της επίσκεψης του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν στο Ρέθυμνο, με την παράσταση «Όλο Σπίτι, Κρεβάτι κι Εκκλησία», θα γίνει στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο η παρουσίαση του λευκώματος «Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, Επίδαυρος 1985-1998», με ανέκδοτες φωτογραφίες από τις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης στην Επίδαυρο, τραβηγμένες από τον Ρεθεμνιώτη ηθοποιό και σκηνοθέτη του Θεάτρου Τέχνης Κωστή Καπελώνη.
Η παρουσίαση του λευκώματος θα γίνει την Δευτέρα 14 Οκτωβρίου, στις 7:00 μ.μ, από τον Επίκουρο καθηγητή θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μανώλη Σειραγάκη, την ηθοποιό Γιάννα Μαλακατέ, που συμμετείχε σε πολλές παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης στην Επίδαυρο, και τον Κωστή Καπελώνη.
Το λεύκωμα είναι ένα μοναδικό ντοκουμέντο της ιστορίας του Θεάτρου Τέχνης και στις σελίδες του εμφανίζονται μερικές από τις σημαντικότερες μορφές του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Περιέχει 1985 ασπρόμαυρες αναλογικές φωτογραφίες-ντοκουμέντα, που τραβήχτηκαν από το 1985 μέχρι το 1998, στην Επίδαυρο, όπου το Θέατρο Τέχνης είχε παρουσιάσει 17 παραστάσεις αρχαίου δράματος.
Το φωτογραφικό λεύκωμα είναι μια έκδοση του Θεάτρου Τέχνης και των Εκδόσεων Αιγόκερως και ο Κωστής Καπελώνης έχει παραχωρήσει τα δικαιώματα των φωτογραφιών, για την επ’ άπειρον επανέκδοση του βιβλίου, με σκοπό να καλύπτονται ανάγκες της συντήρησης του Αρχείου του Θεάτρου Τέχνης.
Ο Κωστής Καπελώνης, αναθρεμμένος μέσα στην ιστορική κυψέλη του Θεάτρου Τέχνης, πολυσχιδής, ρέκτης του ωραίου, δεν παρέλειψε να καταγράψει και να αποδώσει με μεγάλη ευγλωττία τα άρρητα: τις επικές εντάσεις και τις δραματικές εμφάσεις τόσο με ευαίσθητο δυναμισμό, όσο και με δυναμική τρυφερότητα.
Οι περισσότερες φωτογραφίες είναι από τις πρόβες των έργων στο κοίλον του Θεάτρου. Οι πρόβες άρχιζαν στις επτά το απόγευμα, όταν έκλεινε ο αρχαιολογικός χώρος για το κοινό. Δηλαδή οι περισσότερες φωτογραφίες τραβήχτηκαν με το ίδιο μεταβαλλόμενο φως, από τη δύση του ήλιου μέχρι να νυχτώσει.
Περιλαμβάνονται επίσης φωτογραφίες από τις παραστάσεις και την προετοιμασία των ηθοποιών στα καμαρίνια καθώς και λίγες ακόμη, από τις μετά την παράσταση «επισκέψεις» των συντελεστών της στην Disco Capaki.
Ως ρέκτης του Ωραίου
Η Ευανθία Ε. Στιβανάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια τμήματος Θεατρικών Σπουδών, Ε.Κ.Π.Α., γράφει για τον Κωστή Καπελώνη:
Σκηνοθέτης, ηθοποιός, διευθυντής της δραματικής σχολής του Θεάτρου Τέχνης ο Κωστής Καπελώνης, στην μακρά και πολυσχιδή διαδρομή του, ανάμεσα σε άλλα, καταθέτει εδώ την προσπάθειά του να απαθανατίσει την σκηνική περιπέτεια του Θεάτρου Τέχνης για μεγάλο διάστημα, με το βλέμμα του «ερασιτέχνη» φωτογράφου! Αν και γνωρίζει καλά ότι το φαινόμενο της σκηνικής περιπέτειας δεν μπορεί να αποδοθεί στην ολότητά του με φωτογραφικά ντοκουμέντα κι ότι ο φακός μόνον στιγμιότυπα -ως ατελή αποσπάσματα- μπορεί να αποτυπώσει, επιμένει να φωτογραφίζει από το 1985 ως το 1998 στην Επίδαυρο μετά τις 7 το απόγευμα. Σε διάστημα 14 ετών χρειάστηκε 3199 ηχηρά κλικς της μηχανής για να αιχμαλωτίσει πρόβες, διαλείμματα, παραστάσεις από την αμφιλύκη και το σύθαμπο της δύσης μέχρι και την επικράτηση του σκοταδιού εκεί, όπου οι τόνοι του φωτός και του σκότους αποτελούν αυταξίες και βιωματικές εντάσεις: στην Επίδαυρο.
Απορίας άξιον: ποια ανάγκη κινεί τον Κωστή Καπελώνη έναν καλλιτέχνη της σκηνής και εκ των συντελεστών των παραστάσεων να ιστορήσει μέσω του «δανεικού» φακού του, τα φανερά αλλά, κυρίως, τα «αφανέρωτα» της ιστορικής κυψέλης; Και ακόμα περισσότερο, γιατί ένας καλλιτέχνης του «όλου» επιμένει να στιγμιοτυπεί μεταθέτοντας διαρκώς την θέση του από το «εντός» στο «εκτός» και από το παραστασιακό «σύνολο» στο οπτικό- φωτογραφικό «θραύσμα»;
Εδώ, η ηθελημένη μετακίνηση τού «φωτογράφου» από το «ψηφιδωτό» της προετοιμασίας μιας παράστασης στην εστίαση ορισμένων «ψηφίδων» της, δεν σημαίνει απαραιτήτως την προβολή της λεπτομέρειας ως επαγωγική ένδειξη της αξίας του όλου – «εξ ονύχων τον λέοντα τεκμαίρεσθαι».
Ο ίδιος, ο Κ. Καπελώνης επικαλείται την αξία του «ντοκουμέντου» ως αιτία της συγκεκριμένης φωτο-απεικόνισης. Πράγματι, οι «τεχνικές ατέλειες» ούτε περιορίζουν ούτε αφαιρούν την δύναμη από το ντοκουμέντο. Αντιθέτως, γίνονται τα «υλικά γραφής» μιας προσωπικής εξιστόρησης, όπου το μάτι και το χέρι -εκ των έσω- υπαγορεύουν ιδέες, αξίες, αγωνίες, εντυπώσεις, προσδοκίες, ολοκληρωμένες αισθητικές προτάσεις. Εν τέλει, υπογραμμίζεται ένα πλήθος από «έμψυχες» εικόνες, όπου υπερέχει το συναισθηματικό φορτίο, όπως για παράδειγμα: Ο Δάσκαλος Κουν αποδίδεται διάχυτος, εμποτισμένος από τον χώρο και «μοιρασμένος» δια του αραιού φωτογραφικού κόκκου στον ιστορικό χρόνο! Αλλού, οι δάσκαλοι ή και εμβληματικοί πρωταγωνιστές του Θεάτρου Τέχνης αποτυπώνονται με την σωματική κόπωση, την αγωνία, την δοκιμασία, την ευωχία, την έξαρση. Όλοι οι συντελεστές συμμετέχουν στα ντοκουμέντα: Οι «μείζονες» με το βάρος της δόκιμης αξίας και εμπειρίας τους, αλλά και οι πρωτόβγαλτοι, οι «ελάσσονες», ως «αγένειοι δόκιμοι της τρικυμίας» με την σεμνότητα της απειρίας τους. Εδώ, ο φωτογράφος αναφέρεται σε μια εποχή όπου η αναλυτική πυκνότητα των pixels δεν είχε ούτε την πρώτη ούτε την τιμητική θέση στην αξία του ντοκουμέντου.
Ο Κ. Καπελώνης, ως «φωτογράφος» διέθετε πλήρως την αίσθηση της ιστορικότητας των παραστάσεων αυτών ως πνευματικών γεγονότων και όχι μόνον μέσω της δικής του αξιολόγησης, ιστορίας και πορείας. Αναθρεμμένος μέσα στην ιστορική κυψέλη του Θεάτρου Τέχνης, πολυσχιδής και ρέκτης του Ωραίου δεν παρέλειψε να καταγράψει και να αποδώσει με μεγάλη ευγλωττία τα άρρητα: τις επικές εντάσεις και τις δραματικές εμφάσεις τόσο με ευαίσθητο δυναμισμό όσο και με δυναμική τρυφερότητα.
14 χρόνια, μετά τις 7 το απόγευμα
Ο Κωστής Ζ. Καπελώνης, σχετικά με την φωτογραφική καταγραφή του Θεάτρου Τέχνης στην Επίδαυρο και το περιεχόμενο του λευκώματος, σημειώνει:
Στην Επίδαυρο πρωτόπαιξα με το Θέατρο Τέχνης το 1979, στο Χορό των Ιππέων, πρωτοετής σπουδαστής της Δραματικής Σχολής, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λαζάνη. Ήταν η πρώτη σκηνοθεσία του Λαζάνη στην Επίδαυρο. Την ίδια χρονιά συμμετείχα και στις Τρωαδίτισσες, σε σκηνοθεσία του Καρόλου Κουν, παίζοντας έναν Στρατιώτη. Τα επόμενα χρόνια, ήμουνα σε όλες τις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης, που παίχτηκαν στην Επίδαυρο, στην αρχή ως ηθοποιός κι έπειτα, παράλληλα, σε ρόλους βοηθού στους φωτισμούς ή στη σκηνοθεσία. Συγχρόνως φωτογράφιζα πρόβες και παραστάσεις.
Το 1985 άρχισα την φωτογραφική καταγραφή της παρουσίας του Θεάτρου Τέχνης στην Επίδαυρο, σε αναλογικά φιλμς. Συνέχισα, κάθε χρόνο, μέχρι το 1998, που άρχισε για μένα η ψηφιακή εποχή. Από τον έβδομο, μέχρι τον εικοστό πρώτο χρόνο, που συμμετείχα στις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης. Συνολικά έκανα 3199 κλικς, σε 101 φιλμς· ασπρόμαυρα, έγχρωμα και slides.
H ενασχόλησή μου με τη φωτογραφία υπήρξε «ερασιτεχνική» και οφείλεται στον αδελφό μου, τον Γιώργη, που ως χημικός, και όχι μόνο, ασχολιότανε τότε -και τώρα- πιο σοβαρά από μένα με τη φωτογραφία και με μύησε στην τεχνική της. Μετά στον φίλο μου τον Διαμάντη, που το 1985 μού «δάνεισε» την πρώτη μου σοβαρή φωτογραφική μηχανή, μια Nikon F με δύο φακούς, τον θρυλικό Nikkor 105mm f/2.5 κι έναν Nikkor 300mm f/4.5, που όπως φάνηκε ήταν ένας φακός απολύτως κατάλληλος για το θέμα: «Το Θεάτρο Τέχνης στο φεστιβάλ Επιδαύρου, μετά τις 7 το απόγευμα». Οι ανάγκες της συγκεκριμένης φωτογράφισης, αλλά και της φωτογράφισης προβών και παραστάσεων, καθόρισαν εν πολλοίς και την αγορά του μετέπειτα φωτογραφικού εξοπλισμού, που αναφέρεται στα στοιχεία που συνοδεύουν τις φωτογραφίες.
Με βάση τον αριθμό των κλικς και με μια μέση ταχύτητα λήψης 1/15s, υπολόγισα πως, στα 14 χρόνια της φωτογράφισης, πέρασαν από τους φακούς των φωτογραφικών μηχανών μόλις τριάμισι λεπτά πραγματικού χρόνου.
Τα ασπρόμαυρα φιλμς ήσαν βέβαια περισσότερα, για τεχνικούς λόγους. Τα έγχρωμα είναι διαφάνειες στα πρώτα χρόνια και φιλμς αργότερα. Οι συνθήκες του φωτισμού απαιτούσαν υψηλές ευαισθησίες, που υποχρέωναν σε πουσαρίσματα των φιλμς στην εμφάνιση. Εξού και ο έντονος κόκκος, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια, που χρησιμοποιήθηκε το ασπρόμαυρο EASTMAN 35 της Kodak, που τραβήχτηκε συνήθως στα 1600 ISO· το φιλμάκι αυτό, χωρίς αρίθμιση καρέ, κατά πάσαν πιθανότατα κινηματογραφικό, το πούλαγε χύμα σε 15μετρα ο Μπομπουγατσόγλου στο μαγαζάκι της Μεσσολογγίου και αργότερα της Κωλέττη. Παράλληλα τα κλασσικά ILFORD ΗΡ5, KODAK TMAX-400 και ένα TURA 2671, τραβηγμένα κι αυτά στα 1600 ή στα 3200 ISO.
Σ’ αυτόν τον τόμο βλέπουμε όλες -χωρίς εξαίρεση- τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν, ακόμη και με εμφανή τεχνικά προβλήματα, γιατί έχουν την αξία του ντοκουμέντου. Για την αντιπροσωπευτικότητα των παραστάσεων, συμπεριλαμβάνονται και 81 φωτογραφίες που προέρχονται από έγχρωμα slides. Σύνολο 1985 φωτογραφίες. Η σύμπτωση με την χρονολογία (1985) είναι εντελώς τυχαία.
Στη συλλογή αυτή περιέχονται τρία διαφορετικά βιβλία: Ένα ιστορικό εικονογραφικό αφήγημα της παρουσίας των ανθρώπων του Θεάτρου Τέχνης στο Θέατρο της Επιδαύρου από το 1985 ως το 1998, ένα φωτογραφικό λεύκωμα με φωτογραφικά ενδιαφέρουσες εικόνες και μια φωτογραφική καταγραφή στιγμιότυπων που, για κάποιο λόγο, προκάλεσαν το ενδιαφέρον του φωτογράφου. Ο θεατής του βιβλίου θα επιλέξει ποιο από τα τρία τον ενδιαφέρει περισσότερο κι εκεί θα εστιάσει την προσοχή του.
Η έκδοση αυτή αφιερώνεται στον μεγάλο Δάσκαλο και στους μαθητές του, τους άλλους Δασκάλους, με σεβασμό κι ευγνωμοσύνη. Γιατί, χωρίς αυτούς, το ταξίδι θα ήταν ακόμη πιο δύσκολο.
Κωστής Καπελώνης – Βιογραφικό
Ο Κωστής Καπελώνης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1952. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (αποφοίτησε το 1976) και Θέατρο στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Tέχνης Kαρόλου Kουν (αποφοίτησε το 1981).
Εργάζεται, ως επί το πλείστον, στο Θέατρο Τέχνης ως ηθοποιός, σκηνοθέτης, σχεδιαστής φωτισμών κα. Το 1998 Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΔHΠEΘE Kρήτης. Το 2000-2001 υπηρέτησε στο Kρατικό Θέατρο Bορείου Eλλάδος. Tο 2002 ίδρυσε τον θίασο Θ όπως Θέατρο, όπου ανέβασε τρεις παραστάσεις. Ως ηθοποιός έλαβε μέρος σε 45 και πλέον παραστάσεις του Θεάτρου Tέχνης (σε σκηνοθεσίες των Kαρόλου Kουν, Γιώργου Λαζάνη, Mίμη Kουγιουμτζή, Διαγόρα Χρονόπουλου). Παράλληλα σε πολλές παραστάσεις ήταν βοηθός των Γ. Λαζάνη και Μ. Κουγιουμτζή. Έχει σκηνοθετήσει (στο Θέατρο Τέχνης και αλλού) 55 παραστάσεις, σε έργα των Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Ίψεν, Στρίντμπεργκ, Λόρκα, Ιονέσκο, Μπέκετ, Μίλλερ, Κοκτώ, Μπέρνχαρντ, Ρεζά, Μαγιόργκα, Σουρή, Βιζυηνού, Παπαδιαμάντη, Ξενόπουλου, Αναγνωστάκη, Σεβαστίκογλου, Μέντη, Μπουλώτη, Βέλτσου, Φλουράκη κα.) Διασκεύασε για το Θέατρο αφηγηματικά ή θεατρικά κείμενα, για παραστάσεις που σκηνοθέτησε· [Τρικυμία του Σαίξπηρ, Το Αμάρτημα της Μητρός μου του Βιζυηνού, Παραμύθι από Χαρτί (βραβείο δραματουργίας Κ. Κουν, 2003), Ο Λιόντας, Όλιβερ Τουίστ, Η Ζωή είναι Ωραία (από Διηγήματα του Τσέχωφ) κα.]
Από το 1981 διδάσκει σε Δραματικές Σχολές, σε σεμινάρια κα. (Θεάτρο Tέχνης, Kρατικό Θεάτρο Bορείου Eλλάδος, Ίασμος, Δήλος, στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ).
Έχει γράψει και έχουν εκδοθεί, από το 1997 ως το 2010, ποιήματα με φωτογραφίες, ένα δοκίμιο, μία νουβέλα.
Έχει εκθέσει φωτογραφίες…
Στίχοι του έγιναν τραγούδια από τον Σταύρο Σιόλα…
Θέατρο στο ραδιόφωνο…
Μια ταινία μικρού μήκους, «Νειλώ», του Τάσου Μπουλμέτη, (1979).
Λίγα επεισόδια σε σειρές στην τηλεόραση.
