Μέλαμπες Αγ. Βασιλείου

 

 

Οι Μέλαμπες βρίσκονται 45 χλμ. από το Ρέθυμνο και σε παράκαμψη 5 χλμ. δεξιά από τον οδικό άξονα Ρεθύμνου- Αγ. Γαλήνης. Είναι χτισμένες σε υψ. 570μ., στη βορινή πλαγιά του όρους Βουβάλα (υψ. 947 μ.) αποτελούν δημοτικό διαμέρισμα Δήμου Αγ. Βασιλείου με 605 κατοίκους (2011) ενώ το 2001 Δ.Δ. Δήμου Λάμπης με 909 κατοίκους (Μέλαμπες 853 κατοίκους και ο Αγ. Γεώργιος 56). Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι το 2015 ήταν 870 και ψήφισαν οι 453.

 

 

 

Για την ονομασία τους υπάρχουν διάφορες εκδοχές:

 

1) Σύμφωνα με τη μυθολογία κατά τη φύλαξη του Δία από τη Ρέα στο Ιδαίο Άντρο, το πόδι του λιάστηκε αρκετά και μαύρισε, έγινε μελάμπους κάτω από ένα πρίνο. Απέναντι ήταν το βουνό Βουβάλα, όπου οι κάτοικοι απ’ αυτό το γεγονός ονόμασαν τον τόπο τους «Μελάμπους» – Μέλαμπες.

 

2) Οι πρώτες ακτίνες του ήλιου, πέφτουν προς τη Βουβάλα και ο τόπος τους λάμπει- Μέλαμπες.

 

3) Οι απόγονοι της αρχαίας Λάππας (Αργυρούπολη) μετά την καταστροφή της, ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στη Λάμπη( περιοχή Λαμπηνής), πολλοί απ’ αυτούς ήρθαν εδώ, αποτελώντας μαζί με τους παλιούς το νέο οικισμό και ονομαζόταν Ημι-λαππες- Μέλαμπες. Οι ντόπιοι κάτοικοι προέρχονται από τρεις οικισμούς: Παραδείσι, Αγ. Βασίλειος, Αγ. Στέφανος και εγκαταστάθηκαν εδώ, λόγω πειρατών.

4) Το μέρος ανήκει στην επαρχία Λάμπης και ονομαζόταν μέσα Λάμπη- Μεσόλαμπη- Μέλαμπες. Οι πρώτοι κάτοικοι φαίνεται να ήρθαν εδώ από τον 7ο μ.Χ. αι., όταν εγκατέλειψαν τη Σουλία (Αγ. Γαλήνη) για την ασφάλεια του από τους πειρατές. Αναφέρονται για πρώτη φορά το 1577 και το 1583 με 338 κατοίκους, ενώ το 1659 είχαν 90 οικογένειες. Το 1695 ήταν βακουφικό χωριό (συντηρώντας το τζαμί Ιμπραχίμ στη Φορτέτζα). Από τη βενετοκρατία οι Μέλαμπες ανήκαν στην επαρχία Αγ. Βασιλείου και στο Ν. Ρεθύμνης, μόνο το διάστημα 1867-1900 στο Νομό Σφακίων. Το 1881 ήταν έδρα αγροτικού δήμου με 1180 κατοίκους και στον οποίο ανήκαν και τα χωριά Σακτούρια, Κρύα Βρύση, Ορνέ και από το 1885 και η Αγ. Γαλήνη.

 

Δήμαρχοι: Περάκης Διακουμής Φωτάκης Ν. (από 1879-1889), Μαμαλάκης, Αναγνώστης, Βαβουράκης Ι., Πετρακάκης Γ., Χαλκιαδάκης Εμμ. (1903-05), Μαμαλάκης Ματθαίος (1910). Το 1920 είχαν δική τους κοινότητα με πρώτο πρόεδρο το Μιχ. Παπαδοδημητράκη και τελευταίο Βουλγαράκη Καλλέργο (1998). Το 1940 είχαν τους περισσότερους κατοίκους 1414, το 1971 τους  1009 κατοίκους και το 1991 τους 790 (Μέλαμπες 767 και Αγ. Γεώργιος 23).

 

 

 

Το 1821 ο Ντελή Μουσταφάς με 300 Τούρκους έκαψε τις Μέλαμπες και τα γύρω χωριά. Στις 13 Ιουνίου 1821 ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός τους εκδικήθηκε με τους αγωνιστές του. Η συμμετοχή των Μελαμπιανών στις 9-2-1822 στη μάχη Μοναστηρακίου ήταν σημαντική, με τον αρχηγό Χάνιαλη του Τυμπακίου να ζητά εκδίκηση εναντίον τους. Το Πάσχα του 1822 όμως οι Μελαμπιανοί έλαβαν τα μέτρα τους και τον περίμεναν στο Ροθιανό Ρυάκι, με αρχηγούς το Γ. Φωτάκη, Ν. Μπαγιαρτάκη και Ν. Τρουλλινό, προξενώντας τους μεγάλες απώλειες, ενώ σκοτώθηκε ο ίδιος ο Χάνιαλης. Το 1824 οι γνωστοί Τέσσερις Μάρτυρες (Γεώργιος, Αγγελής, Μανουήλ, Νικόλαος) Μελαμπιανοί κρυπτοχριστιανοί, έχοντας δυο επίθετα Βλατάκης και Ρετζέπης, οδηγήθηκαν στο Ρέθυμνο και μετά από φρικτά βασανιστήρια, αποκεφαλίστηκαν στην πλατεία της πόλης στις 28-10-1824. Τρεις Μελαμπιανοί αγωνίστηκαν στο Αρκάδι, ενώ μια ομάδα δεν κατάφερε να χρησιμοποιήσει τα όπλα που αχρηστεύτηκαν εξ αιτίας της βροχής. Το 1866 ο παπα-Νικολής Αυγουστάκης με 140 Μελαμπιανούς χτύπησε τους Τούρκους στην Καρέ (σκοτώνοντας 60), για το λόγο αυτό ήρθαν οι Τούρκοι έκαψαν τις Μέλαμπες και σκότωσαν 37 γέρους που βρήκαν, μαζί και τον παπα- Νικολή. Στις 25-3-1867 με τις επαναστατικές ομάδες του Μ. Κόρακα, Π. Κορωναίου (μετά τη λειτουργία στο χωριό) οι κάτοικοι πήραν μέρος σε πολεμικά γεγονότα σε Ρέθυμνο και Σφακιά. Στην επανάσταση του Θερίσου το 1905 πήραν μέρος 4 αγωνιστές από τις Μέλαμπες δεχόμενοι τις ευχαριστίες του Βενιζέλου.

 

 

 

«Εν Θερίσω 3 Απριλίου 1905 Αγαπητοί φίλοι κύριοι Ευστρ. Φωτάκη, Τρουλλινέ και Παν. Φωτάκη έλαβα την απο 27 λήξαντος μηνός επιστολήν σας μετά την υπέρ της Ενώσεως ψηφίσματος του δήμου Μελάμπων και σας ευχαριστώ θερμώς δια τας ενεργείας σας…

 

 

 

 

Στους Βαλκανικούς πολέμους με ολόκληρο εθελοντικό σώμα υπό τον Ν. Τρουλλινό για την απελευθέρωση της Ηπείρου από τον ελληνικό στρατό. Το 1940 πάνω από 100 Μελαμπιανοί πήραν μέρος στον πόλεμο, με 8 απ’ αυτούς να πέφτουν υπέρ πατρίδας. Στις 28-29 Μαΐου βομβαρδίστηκαν οι Μέλαμπες με αποτέλεσμα 7 κάτοικοι (2 παιδιά) να χάσουν τη ζωή τους, κατά τη μάχη της Κρήτης. Μεγάλη ήταν η συμμετοχή των κατοίκων στην Αντίσταση, όπου τρεις Μελαμπιανοί στη συνέχεια έχασαν τη ζωή τους, ενώ ακριβά πλήρωσαν και τον εμφύλιο πόλεμο.

 

 

Βεργαδής Γιάννης και Νικόλαος κατά το 1866-69.

 

Βλατάκης Αντώνης Πεντακοσίαρχος, που πήρε μέρος σε πολλές μάχες από το 1866-1902.

 

Γιανναδής Μανόλης, Καραμανωλάκης Γιώργης και Ιωάννης, αγωνίστηκαν σε πολλές μάχες.

 

Κουτσαυτάκης Μιχάλης. αγωνιστής του 1858 τον οποίο ύμνησε η λαϊκή μούσα

 

Μαμαλάκης Αναγνώστης, Γιώργης και Ματθαίος, πήραν μέρος σε πολλές μάχες, ως αρχηγοί και πληρεξούσιοι.

Μαθιουδάκης Μιχάλης, αρχηγός το 1866-1902

 

Μελιδονιώτης Αλέξανδρος, πολέμησε από το 1878-97, συνεργάτης του Στ. Φωτάκη, χάνοντας το χέρι του σε ενέδρα.

 

Μπαγιαρτάκης Νικόλαος, πληρεξούσιος 1866-96.

 

Νικολουδάκης Νίκος, εκατόνταρχος το 1866-69

 

Παπαδάκης Μιχάλης, πεντακοσίαρχος, πολέμησε στο Αρκάδι, Πρασές κ.ά.

 

Σημαντηράκης Νίκος, σημαιοφόρος στη μάχη Ακουμίων που σκοτώθηκε.

 

Σπυριδάκης Γρηγόρης, χιλίαρχος το 1878, με πλούσια δράση μέχρι το 1912.

 

Σπυριδάκης Μανόλης, πολέμησε σ’ όλες τις επαναστάσεις από το 1866-96

 

Σταματάκης Μαθιός, από τους αρχηγούς του Κόρακα, πολέμησε στη μάχη του Αποδούλου.

 

Τσουρδαλάκης Αλέξης, σημαιοφόρος, αγωνιστής.

 

Φωτάκης Ηλ. Μανόλης, πολέμησε το 1866-96 που έγινε χιλίαρχος.

 

Φωτάκης Μ. Μανόλης, (1838-1908) πληρεξούσιος Αγ. Βασιλείου, βουλευτής και τρεις φορές δήμαρχος Μελάμπων.

 

Φωτάκης Γ. Νικόλαος, οπλαρχηγός το 1866 και πρόεδρος δικαστηρίου Αρείου Πάγου, πήρε μέρος σε 7 μάχες.

 

Φωτάκης Παναγιώτης, ήταν πληρεξούσιος Αμαρίου το 1878.

 

Φωτάκης Γ. Στυλιανός, (1854-1913) γεννήθηκε στις Κουρούτες, όμως θεωρούσε τις Μέλαμπες τόπο καταγωγής του και δράσης, αφού ήταν πληρεξούσιος Αγ. Βασιλείου 1881-86 και αρχηγός στην επανάσταση του 1895. Σπούδασε στη Νομική, όμως το 1878 διέκοψε τις σπουδές του για να βοηθήσει στην επανάσταση. Τρεις φορές εκλέχτηκε πληρεξούσιος και το 1889 έγινε πρωτοδίκης στο Ν. Σφακίων. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες, αλλά και σε συνελεύσεις και το 1896 έγινε αρχηγός Αν. Αγ. Βασιλείου, παίζοντας σημαντικό ρόλο στην αυτόνομη κρητική πολιτεία 1904-1910. Στις 12-6-1899 διορίστηκε νομάρχης Σφακίων με πρώτη πρωτεύουσα τη Γεωργιούπολη και κατά ανάληψη καθηκόντων του, οι 105 μαθητές του σχολείου έψαλαν το τροπάριο των Τεσσάρων Μαρτύρων, το 1902 έγινε νομάρχης Λασιθίου και λίγο αργότερα Χανίων, όμως το 1904 παραιτήθηκε και το 1910 έγινε νομάρχης Ρεθύμνης, το 1912 μετατέθηκε στο Ηράκλειο και Λασίθι (δηλ. Νομάρχης 5 νομών Κρήτης) πέθανε ξαφνικά το 1913 σε ηλικία 59 ετών στον Αγ. Νικόλαο.

 

 

 

 

Βούλγαρης Κ. Γεώργιος βουλευτής το 1951-56 με τον Παπάγο.

 

Τρουλλινός Ν. Γεώργιος το 1956-58 με τους φιλελεύθερους.

 

Φωτάκης Εμμανουήλ δυο φορές βουλευτής Κρητικής Βουλής και 3 δήμαρχος Μελάμπων

 

Βουλγαράκης Γεώργιος εκλέγεται στην Ν.Δ. Α’ Αθήνας από το 1989, υφυπουργός (1992-93) και πρόεδρος ΟΝΝΕΔ.

 

Τρουλλινός Νικόλαος (1882-1941) βουλευτής λαϊκού κόμματος  το 1916.

 

Φωτάκης Ευστράτιος (1882-1952) ο πατέρας του Μανόλης ήταν βουλευτής και δήμαρχος Μελάμπων και ο παππούς του Πελεκανάκης (Βάτος) αγωνιστής του 1821. Φοίτησε στα σχολεία Μελάμπων και Αγ. Πνεύματος και το 1896 σε ηλικία 16 ετών διορίστηκε δάσκαλος Μελάμπων με 60 δρχ. Το μήνα. Το 1908 πήρε το πτυχίο Νομικής και έγινε βουλευτής κρητικής πολιτείας το 1910, αλλά και το 1926 καθώς και γερουσιαστής. Ήταν προσωπικός φίλος του Ελ. Βενιζέλου τον οποίο ευχαρίστησε από το Παρίσι με το παρακάτω γράμμα:

 

Στις 8-2-1936 σαράντα μέρες πριν το θάνατο του ο Βενιζέλος του έγραψε:

 

«Παρίσι 8-2-1936

 

 

 

 

 

Ο Φωτάκης το 1918 έγινε εισαγγελέας πρωτοδικών Αθήνας πρόεδρος σε επιτροπές και τηρήθηκε από το βασιλιά Αλέξανδρο με τον Αργυρό Σταυρό. Οδός στην παλιά πόλη, αλλά και στις Μέλαμπες φέρνουν το όνομα του.

 

 

 

Κοίμηση Θεοτόκου (Αγ. Χαράλαμπος) η πρώτη ενοριακή εκκλησία που χτίστηκε το 1824 και τότε κάηκε, μαζί με το χωριό από τους Τούρκους. Επισκευάστηκε το 1833 και έγινε διμάρτυρη και το 1922 χτίστηκε το καμπαναριό της.

 

Αγ. Παρασκευή Βασιλική του 14^ου αι. δίπλα σε ένα τεράστιο πλάτανο, που επεκτάθηκε κατά τον 16^ο αι. με πλούσιες τοιχογραφίες. Σύμφωνα με την παράδοση επί ενετοκρατίας κυνηγοί από το Παραδείσι έβαλαν φωτιά στους βάτους (δίπλα στην Κάτω Βρύση) και τότε βρήκαν την εικόνα της Αγίας Παρασκευής, που είναι θαυματουργή και αποτελεί ξεχωριστό πανηγύρι για το χωριό.

 

Τέσσερις Μάρτυρες(28/10) ο σημερινός καθεδρικός ναός σε περίοπτη θέση προς τιμή των Τεσσάρων Μαρτύρων( Γεώργιος, Αγγελής, Μανουήλ και Νικόλαος) που έζησαν στο χωριό. Το 1958 έγιναν τα εγκαίνια του, με δαπάνες από τα κτήματα της Μ. Αγ. Ιωάννης Βούλγαρη και των κατοίκων. Η εικόνα τους έχει αγιογραφηθεί το 1844.

 

Αγ. Γεώργιος ο Φινοκάλης στο 7ο χλμ. προς Αγ. Γαλήνη κοντά στο Λιβυκό, ήταν μοναστήρι επί βενετοκρατίας. Βρισκόταν σε ακμή το 14^ο-16^ο αιώνα τότε που τοιχογραφήθηκε. Οφείλει την ονομασία του στο φυτό φινοκαλέ (που έφτιαχναν σκούπες) ή στον οικογενειακό επίθετο Φινοκάλης. Καταστράφηκε κατά το 16^ο αιώνα από πειρατές και οι μοναχοί πήγαν στη Μ. Βούλγαρη. Τελευταία λειτουργούσε με μοναχές μέχρι το 1980, με προσπάθειες για την αναστήλωση της.

 

Ι.Μ. Αγ. Ιωάννη Προδρόμου Βούλγαρη (24/6) βρίσκεται 3,5 χλμ. ΒΑ και χτίστηκε επί Βενετοκρατίας, οφείλοντας την ονομασία της στους Βουλγαράκηδες από τις Μέλαμπες. Το 1786 πέρασε στη δικαιοδοσία της Μ. Ασωμάτων. Διατήρησε την περιουσία της μέχρι το 1956 που δόθηκε σε εφέδρους, ενώ μέρος διατέθηκε για την ανέγερση του ναού των Τεσσάρων Μαρτύρων.

Αγ. Δημήτριος κοντά στο χωριό, ανήκε στη Μ. Βούλγαρη και υπήρχε από τον 14^ο αι.

 

Αγ. Βασίλειος ανακαινίστηκε το 1970

 

Τ. Σταυρός χτίστηκε από τους Μιχαήλ και Πηνελόπη Γιαννακάκη το 1991.

 

Αγ. Νεκτάριος του 1975

 

Αγ. Ιωάννης Πρόδρομος (7/1) του 1968 από τους Ιωάννη, Ελένη και Αργυρή Φραντζεσάκη (και ο Αγ. Νεκτάριος)

 

Αγ. Αντώνιος χτίστηκε το 1973

 

Πρ. Ηλίας

 

Μεταμόρφωση Χριστού

 

Αγ. Φανούριος.

 

 

 

Παπα-Παύλος, Μιχελής Μελιδονιώτης, Ξαγοράρης, Μανόλης Γιαννακάκης, Μανόλης Χριστοφοράκης(1856), Χατζη- Φωτάκης, Αλεβύζος, Νικολής Αυγουστάκης (σκοτώθηκε το 1893 στη Μάχη στις Καρές), Μιχάλης Αυγουστάκης (1893-1925), Γιάννης Αυγουστάκης (1925-43), Χρήστος Χριστοφάκης (1943-66), Βαγγέλης Τσουρδάκης (1965-σήμερα).