Για θεατρική παράσταση πήγαινα και βρέθηκα στα …θρανία. Με υποψίασαν κάπως για τις προθέσεις του Θωμά Καντιφέ, σκηνοθέτη αυτή τη φορά, οι συντελεστές του Θεατρικού Περίπλου όλοι με μπλε ποδιά της εποχής μου, το ίδιο και το εξαιρετικό σκηνικό.
Ήταν και το πρόγραμμα. Προσομοίωση τετραδίου ντυμένου με μπλε κόλα και σελίδες με αναφορά στο έργο και τους συντελεστές, όλες φροντισμένες με ωραία καλλιγραφικά γράμματα. Διαβάζουμε:
«Απόδοση – Ελεύθερη διασκευή: Χαρούλα Μπροκαλάκη – Άννα Τζανιδάκη.
Σκηνοθεσία -Σκηνογραφία: Θωμάς Καντιφές.
Το κοστούμι της κυρίας Μαργαρίτας δημιούργησε ο Στέλιος Ρουκουνάκης.
Μουσική Επιμέλεια-Φωτισμοί: Μάρκος Μαραγκουδάκης.
Κατασκευή σκηνικού : Μιχάλης Μαρκουλιδάκης.
Δημιουργία Αφίσας : Γιάννης Καλλέργης.
Θεατρολογική έρευνα -Φωτογραφία Αφίσας : Άννα Τζανιδάκη.
Φωτογραφίες : Γιώργος Γαβαλάς.
Φροντιστήριο : Εύη Καννά».
Ονόματα γνωστά που με το δικό τους μεράκι και λιθαράκι έγινε τόσο σημαντικός για όλους μας ο Θεατρικός Περίπλους.
Και η Μαρία Καντιφέ επί σκηνής, με το αυθεντικό παρουσιαστικό δασκάλας εποχής της «βέργας» να μας θυμίζει την «κυρία» μας που έμενε στο διάλειμμα «μέσα» στην τάξη για δικούς της λόγους κάθε φορά.
Πριν 20 χρόνια η Δεσποινίς τότε Μαργαρίτα πατούσε για πρώτη φορά το πόδι της στη σκηνή του Θεατρικού Περίπλου Τώρα «Κυρία» πια ήταν πιο επιβλητική.
Ήταν, από πρώτης όψης, μια εξαιρετική «Κυρία Μαργαρίτα». Θα τα κατάφερνε όμως; Η προϊστορία του έργου επέτρεπε να διατηρούμε κάποιες επιφυλάξεις.
Αυτές που ο υποψιασμένος θεατής διατηρεί πάντα έτοιμος να «πιάσει» το αδύνατο σημείο και να ικανοποιήσει την νοσηρή του πάντα διάθεση να επικρίνει για να μη χάνει την αίσθηση του «ξερόλα» καλλιτεχνικά. Κι ας μην το κρύβουμε άλλωστε …Πωπω Ακόμα δεν άρχισε το έργο και καταντήσαμε «Κυρία Μαργαρίτα» από πλατείας μεριά.
Γιατί ποια είναι πραγματικά η ηρωίδα του Ατάιντε;
Μια γυναίκα που νομίζει πως τα ξέρει όλα όμως δεν ξέρει να ζει.
Μια εκπρόσωπος εξουσίας, με απόλυτη ανάγκη να της δείχνουν υπακοή. Τόση ανάγκη που φορές γελοιοποιείται όπως κάθε εξουσία που καταχράται τα περιθώριά της. Ένα πλάσμα με νοσηρή ανάγκη επιβεβαίωσης για να καλύψει στο χώρο που ασκεί εξουσία τα κενά που της άφησε η ζωή και η δική της πραγματικότητα. Ίσως επειδή έξω από το χώρο αυτό είναι το απόλυτο τίποτα. Επαναλαμβάνει τα προσόντα της, τυπικά επί το πλείστον, για να καλύψει την ανεπάρκεια μιας στερημένης προσωπικότητας. Και κάνει επίδειξη -που νομίζετε;- σε μαθητές που λόγω ηλικίας -μπορεί ακόμα να τους επιβληθεί και να απαιτήσει ΥΠΑΚΟΗ.
«Κυρία Μαργαρίτα» λοιπόν του Ρομπέρτο Ατάιντε, το έργο που μας γνώρισε στην Ελλάδα το 1975 η Έλλη Λαμπέτη σε μετάφραση Κώστα Ταχτσή και σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, στο θέατρο Διονύσια. Η επιτυχία εκείνης της παράστασης ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Και η ιδιόρρυθμη δασκάλα ταυτίστηκε με την ερμηνεία της Λαμπέτη. (Αυτό να το κρατήσετε παρακαλώ γιατί μετά την παράσταση του Θεατρικού Περίπλου παύει να ισχύει).
Ακολούθησαν τόσες άλλες με την υπογραφή μιας εκάστης από τις ηθοποιούς που πήραν το ρίσκο να παρουσιάσουν αυτό το μονόλογο Μάρω Κοντού, Λήδα Πρωτοψάλτη, Θέμις Μπαζάκα, Αννίτα Σαντοριναίου, του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και πολλές άλλες γνωστές και άγνωστες ηθοποιοί. Ακόμα κι ο Γιώργος Μαρίνος αποφάσισε να ερμηνεύσει το ρόλο που είναι τελικά πρόκληση για τον καλλιτέχνη. Όσο για τους σκηνοθέτες ο ένας καλύτερος από τον άλλο: Θανάσης Παπαγεωργίου, Γιάννης Ιορδανίδης, Γιώργος Μιχαηλίδης, Άντης Παρτζίλης, Βλαδίμηρος Κυριακίδης κ.λ.π. κ.λ.π. κ.λ.π.
Στα βαθειά έπεφτε η Μαρία μας και ο Θεός να έβαζε το χέρι του. Είναι γεγονός ότι διακρίνεται στους μονολόγους η Μαρία Καντιφέ… Παπαδιαμάντη θέλεις, Βιζυηνό; …Ακόμα θυμόμαστε τις ερμηνείες της. Αλλά η «Κυρία Μαργαρίτα» είναι ένας περίεργος μονόλογος με τα αγκάθια μιας γλώσσας καθόλου ποιητικής που ενδέχεται να ενοχλεί ενίοτε «ευαίσθητα» αυτιά καλώς ή κακώς εννοούμενου «καθωσπρεπισμού».
Και το μάθημα αρχίζει…
Η Μαρία με την ίδια άνεση που έσβηνε το μαυροπίνακα αφαιρούσε από το μυαλό μας κάθε διάθεση για σύγκριση. Πώς να συγκρίνεις μια ηθοποιό που δίνει στην ερμηνεία της πάντα τη δική της καλλιτεχνική ταυτότητα. Αυτό που λέει κάθε ερωτευμένος των πρώτων εντυπώσεων «σαν να ‘ναι η πρώτη φορά που φίλησα…» ισχύει και για την ερμηνεία της Μαρίας Καντιφέ στην «Κυρία Μαργαρίτα».
Αυτή η καλλιτέχνις δεν αρκείται στο λόγο για να ερμηνεύσει. Δονείται από συναισθήματα κάθε της κύτταρο. Βλέμμα, χροιά φωνής, ένταση φωνής, αστραπιαία εναλλαγή συναισθημάτων χωρίς να δημιουργηθεί κενό, κίνηση, μούτα, σκέρτσο, τσαχπινιά, άγχος, μανία, απελπισία, παρασύρουν το θεατή σε μια δίνη που σε βυθίζει στη μαγεία του θεάτρου. Ο θρίαμβος της υποκριτικής σε όλο του το μεγαλείο.
Μα και η σκηνοθετική ματιά του Θωμά Καντιφέ διακρίνεται, ξαφνιάζει και επαινείται από την πρώτη μέχρι την τελευταία ατάκα.
Είναι σκληρό το έργο κι ας προσπαθούν ακόμα και οι βωμολοχίες να το απαλύνουν. Γιατί όπως θα διδάξει στη συνέχεια και η κ. Μαργαρίτα σκληρή είναι η ίδια η ζωή.
Όταν γράφτηκε το έργο η χούντα στη χώρα μας αλλά και στην πατρίδα του συγγραφέα στάθηκε μια συγκυρία που ευνοούσε επαναστατικούς συνειρμούς.
Σήμερα το έργο, αναμφισβήτητα διαχρονικό, σε οδηγεί σε άλλες ατραπούς προβληματισμού. Ράπισμα τώρα στον «ωχαδελφισμό» μας το μάθημα της κ. Μαργαρίτας. Βιολογία, Μαθηματικά, Θεολογία, Γεωγραφία, αλλάζουν οπτική γωνία, αποκτούν σημασία που παρουσιάζει μια θλιβερή, σπαρακτική, πραγματικότητα.
Η ανάλυση των καταστάσεων όπως τη δίνει η κάθε μορφής ΕΞΟΥΣΙΑ, (κι ο δάσκαλος μήπως δεν είναι μια μορφή εξουσίας;) γίνεται ψυχρολουσία στις συνειδήσεις του σημερινού ανθρώπου που περιμένει από το διπλανό του να κάνει την επανάσταση που όλοι ονειρεύονται για μια καλύτερη ζωή.
Συγκλονιστική η ενότητα όπου η κ. Μαργαρίτα μας κάνει Γραμματική δίνοντας μια ανατρεπτική σημασία στις έννοιες επίθετο, ουσιαστικό, ρήμα.
Συναρπαστικό το μάθημα των Μαθηματικών με τις έννοιες να αποκτούν μια άλλη διάσταση με τη διαίρεση να κυριαρχεί γιατί πως αλλιώς η κάθε μορφής εξουσία θα αποκτήσει την πολυπόθητη «ΥΠΑΚΟΗ» των υποτελών της;
Κι εκεί που η κ. Μαργαρίτα μας δίνει μια «στρίγγλα» δασκάλα που εξαντλεί την αυστηρότητά της στους μαθητές της με την παραμικρή τους ανθρώπινη «απρέπεια» για να απολαμβάνει την αίσθηση εξουσίας, που της επιτρέπει ο ρόλος της, ξαφνικά γίνεται η απελπισμένη γυναίκα που διαπιστώνει τη ματαιότητα σπουδών, ιεραρχίας, κυριαρχίας στο χώρο της επειδή ξαφνικά καταλαβαίνει ότι πέτυχε κάτι αλλά χωρίς ΝΑ ΖΗΣΕΙ. Ένα πρόσωπο τραγικό, αξιολύπητο. Όπως κάθε εξουσιαστής όταν απογυμνώνεται από την ισχύ του μόλις ενδοσκοπήσει ποιος πραγματικά είναι.
Η Μαρία Καντιφέ με τις σκηνοθετικές οδηγίες του αδελφού της Θωμά, πήρε το έργο του Ρομπέρτο Ατάιντε και το απογείωσε.
Δεν θα προχωρήσουμε στα σκηνοθετικά ευρήματα που έδιναν ένταση και παλμό στις κορυφαίες στιγμές του έργου.
Θα σας αφήσουμε τα υπόλοιπα στη δική σας κρίση. Κάθε «μαθητής» έχει τη δική του αντίληψη. Και ‘μεις μαθητές νιώσαμε σε όλη την παράσταση. Σ’ ένα μάθημα ζωής που θα μας μείνει αλησμόνητο.