Σήμερα μπορούμε εκ του ασφαλούς να κριτικάρουμε πράξεις αποκοτιάς δίσεκτων εποχών. Λέμε εκ του ασφαλούς γιατί τίποτα δεν μας εμποδίζει να εκφράσουμε άποψη. Οι πιο πολλοί από τους πρωταγωνιστές εκείνων των πράξεων που σήμερα κόβουν την ανάσα δεν υπάρχουν πια.
Από τις πράξεις που κατακρίθηκαν ιδιαίτερα ήταν η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε. Και κατά την ταπεινή μας γνώμη δίκαια. Ενώ πλησίαζε το τέλος του χιτλερικού κτήνους για ποιο λόγο να χαθούν τόσο αθώοι και να ανατιναχτούν εκ βάθρων τόσα χωριά; Όλες οι ενδείξεις καταδικάζουν αυτή την πράξη, που ως μας μεταφέρει η προφορική παράδοση ήταν μια απόφαση που έλαβαν κορυφαίοι των συμμάχων στον τόπο μας μια βραδιά που είχαν πιει λίγο παραπάνω.
Περισσότερα γι’ αυτό αποκαλύπτουν μαρτυρίες αγωνιστών της εποχής, όπως ο Γεώργιος Τζίτζικας (Μπαχρής), ο Γεώργιος Παττακός από την Πατσό και άλλοι μπροστά στην κάμερα. Είναι αρκετές αυτές οι μαρτυρίες που μπορείτε να βρείτε στο κανάλι μου (Εύα Λαδιά Youtube) με ελεύθερη πρόσβαση.
Μια πραγματικά ηρωική πράξη
Είναι όμως κι άλλη μια πράξη που παρουσιάζει ενδιαφέρον και προσωπικά ξεδιπλώσαμε κατά καιρούς, κάθε της πτυχή, μέσα από τις μνήμες του αείμνηστου Γιάννη Χαλκιαδάκη. Ήταν η περίφημη σύναξη στο Αγιασμάτσι, στην οποία συμμετείχε και ο πρώην υπουργός και βουλευτής Γιώργης Περάκης.
Τι έγινε σε κείνη τη σύναξη; Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω:
Νύχτα της 28ης Οκτωβρίου 1967 στο σπίτι του Γιώργη Ουρανού στο Αγιασμάτσι είχαν συγκεντρωθεί για σύσκεψη όλοι οι πυρήνες αντίστασης του νησιού.
Σκοπός της συνάθροισης ήταν ο σχεδιασμός δράσης με την ευκαιρία της άφιξης του βασιλιά Κωνσταντίνου και των Παπαδόπουλου, Παττακού, Μακαρέζου για να παραστούν στις εκδηλώσεις των Αρκαδίων. Η παράτολμη πρόταση ήταν είτε να τους απαγάγουν και από τον βασιλιά και να ζητήσουν να ορκίσει δημοκρατική κυβέρνηση είτε να τους σκοτώσουν.
Σύμφωνα με κείμενο του Γιώργη Ουρανού, (συγγενούς του Ουρανογιώργη) ήταν σχέδιο της οργάνωσης Δ.Ε.Κ.Α. που είχε συσταθεί πολύ ενωρίς, μόλις ένα μήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας. Δεν ήταν πολυάριθμη ομάδα για ευνόητους λόγους αλλά καθένας από τα μέλη του έκανε για περισσότερους.
Από το Ρέθυμνο, στους Πρωτεργάτες της οργάνωσης ήταν ο Γιώργης Ουρανός αργότερα πρόεδρος της Ένωσης Κιτροπαραγωγών Κρήτης που δεν είναι πια στη ζωή, ο Γιάννης Χαλκιαδάκης απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και ιδρυτής των «Ρεθεμνιώτικων Νέων», ο Γιώργης Περάκης δικηγόρος και αργότερα βουλευτής και υπουργός του ΠΑΣΟΚ ο Μανούσος Σταμαθιουδάκης συνταξιούχος Γυμνασιάρχης 66 ετών, που ήταν και ο μεγαλύτερος σε ηλικία από όλα τα μέλη της οργάνωσης.
Τελικά αυτό που αποφασίστηκε ήταν, ότι η οργάνωση με όλους τους ενόπλους θα έστηναν ενέδρα στη Δυτική πύλη του Αρκαδίου, θα συνελάμβαναν και θα απήγαγαν τον Βασιλιά κατά την έξοδό του από την εκκλησία μετά την δοξολογία και τον οποίο θα οδηγούσαν σε ασφαλές μέρος. Από εκεί θα τον εξανάγκαζαν με την απειλή των όπλων, να ορκίσει Δημοκρατική κυβέρνηση καταλύοντας την δικτατορία.
Όμως για κακή τους τύχη δύο ημέρες μετά την Παγκρήτια αυτή σύσκεψη, σε μια βομβιστική ενέργεια μελών της οργάνωσης στο Ηράκλειο, συνελήφθησαν από την Ασφάλεια Ηρακλείου τρεις από αυτούς, και στη συνέχεια ξεκίνησε πογκρόμ συλλήψεων. Σε λίγες ημέρες είχαν συλληφθεί όλα τα μέλη της οργάνωσης.
Στην αγροικία του στο Αγιασμάτσι αργά τη νύκτα της 7ης Νοεμβρίου μετά από συντονισμένη επιχείρηση της Ασφάλειας Ηρακλείου συνελήφθη και ο Γιώργης Ουρανός, η σύζυγός του Φωτεινή και ο πρωτανιψιός του Μανώλης Σταυρακάκης μαθητής του Γυμνασίου τότε, 16 χρόνων, ο οποίος εκείνη την περίοδο διέμενε μαζί τους.
Επίσης τότε βρέθηκαν και κατασχέθηκαν όλα τα όπλα τους, που ήταν κρυμμένα εκεί και όλοι μαζί το ίδιο βράδυ μεταφέρθηκαν στην Ασφάλεια Ηρακλείου.
Αμέσως ξεκίνησαν οι ανακρίσεις με τις γνωστές απάνθρωπες μεθόδους της χούντας. Με βάση την αναφορά της Ασφάλειας Ηρακλείου που φέρει ημερομηνία 22 Νοεμβρίου ’67 συντάχθηκε το παραπεμπτικό βούλευμα του Φρουράρχου Χανίων προς τον Βασιλικό Επίτροπο του Έκτακτου Στρατοδικείου Χανίων με ημερομηνία 29 Νοεμβρίου του ’67.
Οι ποινές που επιβλήθηκαν στους 24 καταδικασθέντες αγωνιστές ήταν: από 11 χρόνια φυλάκιση για τον Φοίβο Ιωαννίδη, 5 χρόνια για τον Θανάση Σκουλά, 4 χρόνια για τον Γιώργη Ουρανό και τον Γιώργη Γιαννόπουλο, 3,5 χρόνια για τον Δημήτρη Ξυριτάκη, 2 χρόνια για τον Γιάννη Χαλκιαδάκη, τον Στρατή Μεσσήνη, τον Μανώλη Παπαϊωάννου, και τον παπα-Πέτρο Γαβαλά και λιγότερα χρόνια για τους υπόλοιπους.
Όλοι οι καταδικασθέντες οδηγήθηκαν στις φυλακές.
Όσο για τις εκδηλώσεις των Αρκαδίων έγιναν με μεγαλοπρέπεια και μάλιστα ήρθε και το βασιλικό ζεύγος Κωνσταντίνος και Άννα Μαρία, οι οποίοι μάλιστα εγκαινίασαν και το χώρο που βρίσκονται οι προτομές των ηρώων στο Μαυσωλείο.
Μόνο που όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ της «Κρητικής Επιθεώρησης» ήρθαν κατευθείαν στο Αρκάδι. Μάλλον για περισσότερη ασφάλεια άλλαξε την τελευταία στιγμή το πρόγραμμα.
Η άποψη του Γιώργη Περάκη
Ήταν φυσικό συζητώντας με τον πρώην υπουργό και βουλευτή κ. Γιώργη Περάκη, να ζητήσουμε την άποψή του, τώρα που καταστάλαξαν τόσα πολλά στη μνήμη κι έχει εξανεμιστεί κάθε συναίσθημα για κείνο το γεγονός.
ΕΡ. Πήρατε μέρος και στην περίφημη σύσκεψη στο Αγιασμάτσι, του είπαμε στη διάρκεια πρόσφατης συζήτησης. Σήμερα πώς θα σχολιάζατε αυτή την κίνηση;
ΑΠ. Για το Αγιασμάτσι και τον Ουρανογιώργη σπεύδω αμέσως να ξεκαθαρίσω τη σχέση μου.
Το πρωί της 21ης Απρίλη που έφυγα από το Ξενία στο Ρέθυμνο που είχαν μαζευτεί το σύνολο σχεδόν των στελεχών της Ένωσης Κέντρου και είπα αρμοδίως πως η Κρήτη δεν παραδόθηκε ποτέ χωρίς αντίσταση και αφού διαλύθηκε η ομήγυρη ο πρώτος με τον οποίον μίλησα ήταν ο Ουρανογιώργης στο Αγιασμάτσι. Αργότερα στην Απελευθέρωση τον κάλεσα να με στεφανώσει και να βαφτίσει τον γιο μου.
Σύντομα το Αγιασμάτσι με το μοναχικό σπίτι δίπλα στον παλιό εθνικό δρόμο και με καλούς οικοδεσπότες στη μέση της Κρήτης έγινε σημείο συνάντησης και περασάς. Θα αναφέρω σχετικά και όσο γίνεται επιγραμματικά σε ό,τι με αφορά. Λίγο καιρό πριν τη χούντα σε υποδοχή κλιμακίου των βουλευτών της Ένωσης Κέντρου με επικεφαλής τον Ανδρέα, τους προσφώνησα στο Πέραμα και ετόνισα πως λέγεται πως οι Αμερικάνοι σφυγμομετρούν την κοινή γνώμη για επιβολή δικτατορίας.
Είπα, από την Κρήτη στέλνουμε το μήνυμα. Αν τολμήσουν, η Κρήτη θα γίνει Θέρισσο, θα γίνει Αρκάδι, θα γίνει ολοκαύτωμα και τα επανέλαβα αργότερα σε συγκέντρωση της Νεολαίας στον Έσπερο. Και ήρθε η δικτατορία και ούτε Θέρισσο ούτε Αρκάδι.
Για το Θέρισσο τουλάχιστον με τη συνεργασία της Μελίνας ως αρμόδιας ως Υπουργός Δημοσίων Έργων φτιάξαμε Μουσείο του Βενιζέλου στο Θέρισσο.
Το Αρκάδι για μένα και για πολλούς είναι σύμβολο αγώνα και θυσίας, από παιδί, από τότε που ο μπαρουτοκαπνισμένος δάσκαλος πατέρας μου υπολοχαγός τρεις φορές τραυματίας στην Αλβανία μας πήγε και μας μίλησε ο φλογισμένος ηγούμενος ο Διονύσιος, της Μάχης της Κρήτης και της Αντίστασης.
Σκέφτηκα πως στις 7 του Νοέμβρη πιθανότατα θα ‘ρθεί ο βασιλιάς και μάλλον με ελικόπτερο. Όπως και έγινε.
Μια δυνατότητα λοιπόν να πέσει η χούντα είναι να εξαναγκαστεί ο βασιλιάς να την καταργήσει και να ορκίσει κυβέρνηση στο Αρκάδι. Το εγχείρημα ήταν δύσκολο και με τη λεπτομέρεια «κεφάλια στον ντορβά» που λέγαμε. Βασική προϋπόθεση, η στήριξη από το μοναστήρι. Δεν ήταν εύκολη. Βέβαια ο νεαρός καλόγερος Τιμόθεος Λαγουδάκης, φίλος μου από το γυμνάσιο και ως φοιτητής και στην Αθήνα, που πρωτοστάτησε στον Αγώνα της Νομικής και βρέθηκε αργότερα νεκρός πεταμένος σ’ ένα χαντάκι, δεν θα δίσταζε σίγουρα να βοηθήσει.
Το τράβαγα ως το τέλος με το «βλέποντας και κάνοντας» και κουβεντιάζοντας με ανθρώπους, όταν μου λέει ο Ουρανογιώργης για παγκρήτια σύσκεψη στελεχών στις 28 του Οκτώβρη στο σπίτι του.
Αυτό το θεώρησα εξαιρετική συγκυρία ελπίζοντας πως ίσως υπάρχουν δυνάμεις είτε από τον στρατό είτε από τη χωροφυλακή είτε αγωνιστές που μπορούν να βοηθήσουν. Το εισηγήθηκα, αλλά δυνατότητες δεν υπήρχαν.
Δεν έχω σχέσεις με τον τέως βασιλιά. Και είμαι από ιδεολογία εναντίον της κληρονομικής μοναρχίας. Στο δημοψήφισμα πολέμησα και το Ρέθυμνο ήρθε πρώτο μάλιστα στην Ελλάδα κατά της βασιλείας.
Θα τον ρωτούσα, αν τον έβλεπα, που μετά λίγες εβδομάδες από τις εορτές του Αρκαδιού κινήθηκε κατά της χούντας, αν λοιπόν βρισκόταν μπροστά σε αποφασισμένους Κρητικούς, τι θα έκανε.
Ύστερα από πάνω από μισό αιώνα η ψυχρή εκτίμησή μου είναι πως η χούντα σε τρεις περιπτώσεις ήταν δυνατόν να πέσει: Στο Αρκάδι, στην απόπειρα του Παναγούλη αν σκότωνε τον Παπαδόπουλο, στο Κίνημα του Ναυτικού, αν πετύχαινε, και μια τέταρτη σίγουρη οι άθλιοι αυτοί ανάξιοι Ελληναράδες να χαρίσουν τη μισή σχεδόν Κύπρο στην Τουρκία και ανίκανοι πλέον να σταθούν στα πόδια τους. Έπεσαν.
Στο Αγιασμάτσι είχα έτοιμη εναλλακτική πρόταση, αν δεν γινόταν δεκτή η πρώτη, γιατί με είχε πολύ ενοχλήσει η άνεση που κινιόταν στην Κρήτη η χούντα χωρίς καμιά αντίδραση.
Όταν πληροφορήθηκα κάποια μέρα στο Ρέθυμνο από τον Στρατηγό Λουκάκη, που είχαμε επαφή μέχρι που συλλήφθηκα, πως θα περνούσε ένας υπουργός, Ματθαίου νομίζω, από τα Χανιά στο Ηράκλειο, σκέφτηκα ευκαιρία να τους ζεστάνει κανείς μερικές μπαλωτιές έτσι για να τους κόψει τον αέρα. Έσπευσα στα Σκουλούφια, πήρα το πιστόλι μου κι έφυγα με δίκυκλο για το Αγιασμάτσι, αλλά για καλή τύχη, όχι του υπουργού, αλλά δική μου είχα μικρό ατύχημα με τη μηχανή και μέχρι να βρω άλλη, όταν έφτασα, μου λένε πριν από λίγο πέρασε.
Πρότεινα λοιπόν να στηθούν σε κατάλληλα μέρη δυο ενέδρες, μια από Χανιά, μια από Ηράκλειο, με σκοπό να τρομοκρατήσουν με πυροβολισμούς τους χουντικούς που θα περνούσαν από τη μια ή την άλλη διαδρομή.
Η πρόταση δεν απορρίφθηκε και περίμενα να υλοποιηθεί.
Οι συλλήψεις-το Στρατοδικείο
Και συνεχίζει ο Γιώργης Περάκης:
Όταν με συνέλαβαν το πρωί της 7ης Νοέμβρη θεώρησα ότι το σχέδιο – ενέδρα υλοποιήθηκε. Οι μπαλωτιές είχαν πράγματι παιχτεί όχι σε ενέδρα αλλά στον αέρα μαζί με βόμβες πριν τις 7 Νοέμβρη στο Ηράκλειο.
Έκτοτε όπως παρατηρεί κάποιος μελετητής τίποτε αξιόλογο δεν έγινε πλέον στην Κρήτη κατά της χούντας.
Με αυτήν την αφορμή έγιναν άπειρες προσαγωγές και πολλές συλλήψεις σε όλην την Κρήτη και ιδιαίτερα στο Ηράκλειο. Από το Αγιασμάτσι έμεινε μόνο η μάνα του Ουρανογιώργη η ωραία αυτή φυσιογνωμία, η κόρη του Τσαούση του Θερισσανού, που πρόλαβε ο Γιώργης, όπως μού ‘πε, και της έδωκε το πιστόλι του, η Φωτεινή, η ηρωική αυτή φυσιογνωμία ακολούθησε στα κρατητήρια του Ηρακλείου, και έμειναν και δυο ανώνυμοι σκοποί στην ταράτσα με ένα πιστόλι, ο Γιώργης κι ο Μιχάλης Παπαδάκης, φοιτητές, που παρά τις αντιρρήσεις μου γιατί υπήρχε αρκετή απόκρυψη με μέτρα στρατιωτικού κανονισμού, ο Γιώργης μου λέει «ασ’ τους να ψήνονται».
Έτσι συνελήφθησαν για συμμετοχή στη σύσκεψη ο βουλευτής Γ. Βαλυράκης με τον Δροσερό από τα Χανιά, από το Ηράκλειο ο Μ. Ξυλούρης και ο Τ. Πλεύρης, ο Φ. Ιωαννίδης, από τα Ανώγεια ο Θ. Σκουλάς με τον Γ. Σκουλά και Βασίλη Καλομοίρη, από το Ρέθυμνο ο Γ. Ουρανός, ο Γ. Χαλκιαδάκης, ο Μ. Σταμαθιουδάκης και Γ. Περάκης. Και επίσης ο Η. Τσίπρας με κάποιον από το Λασίθι.
Δεν θα αναφερθώ στις ανακρίσεις και τα βασανιστήρια. Το μένος των οργάνων της χούντας με ελάχιστες εξαιρέσεις ήταν απίστευτο καθ’ ολόκληρη εξ άλλου την επικράτεια και καθ’ όλη την επταετία.
Για τους νέους, που δεν γνωρίζουν, στόχος και αιτία που έγινε η δικτατορία ήταν η Ένωση Κέντρου, που στις εκλογές θα έπαιρνε 60% κατά τόπους όπως στην Κρήτη ίσως και πολύ παραπάνω.
Βία και νοθεία δεν μπορούσε πλέον να εμποδίσει το λαό και τη νεολαία που ήταν ασυγκράτητη στον αγώνα.
Έτσι φτάσαμε στο στρατοδικείο ύστερα από την αμνηστία μετά από το αποτυχημένο κίνημα του βασιλιά που είχε αχρηστεύσει ουσιαστικά ολόκληρο το κατηγορητήριο.
Κάποιοι τις παραμονές του στρατοδικείου μού συνέστησαν μιας και σπουδαίος πολιτικός ηγέτης, ψευδώς μάλλον διέδιδαν πως έκανε δήλωση για να του επιτρέψουν την έξοδο στο εξωτερικό να κάμω το ίδιο. Απάντησα πως αυτός είναι αυτός που είναι κι εγώ είμαι ο Γιώργης Περάκης και δεν έχω να κάνω τίποτε.
Το ίδιο έπραξα και αργότερα «φιλοξενούμενος» υπό άθλιες συνθήκες στο διαβόητο ΕΑΤ – ΕΣΑ σ’ ένα κελί που τελευταία είδα ότι έχει το όνομα του Μουστακλή όπου μου ζητούσαν, όχι βέβαια φιλικά, να κάνω δήλωση.
Όταν μπήκα στη φυλακή ούτε μ’ ένιασε. Το θεώρησα εντελώς φυσιολογικό. Όταν βγήκα όμως, όπως βγήκαν σχεδόν όλοι από το Αγιασμάτσι με ποινές σε αναστολή, αφήνοντας πίσω τον Χαλκιαδάκη με δυο μικρά παιδιά που προφανώς πλήρωσε την ιδιότητα του δημοσιογράφου που δεν ήταν δημοφιλής στη χούντα κι από την άλλη τον Ουρανογιώργη που πλήρωσε ακριβά τη γενναία φιλοξενία στο σπίτι του, το δίκαιο ήταν να πληρώσω εγώ τα περισσότερα που θα ήμουν βουλευτής, εάν είχαν γίνει εκλογές, και αντί αυτού πλήρωσε ο Ουρανογιώργης χωρίς να χρωστά τίποτα, μόνο για τις ιδέες του. Και αυτή ήταν για μένα η πιο δυσάρεστη ημέρα αυτής της περιόδου.
Όπως αντιλαμβάνεστε μπορεί να δικαστήκαμε με αναστολή για να μας «έχουν στο χέρι» αλλά από εκείνη τη μέρα έγινε η ζωή μας κόλαση Πίσω μας υπήρχε πάντα ο χωροφύλακας. Με το παραμικρό μας συλλαμβάνανε και μας ταλαιπωρούσαν χωρίς λόγο. Έτσι για να μη μας αφήνουν σε ησυχία. Για να μας λυγίσουν. Δεν το κατόρθωσαν όμως παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες τους ΠΟΤΕ…
