Από τους σημαντικούς λόγιους του Ρεθύμνου ο Αλκιβιάδης Μαυράκης. Από τους πολυγραφότατους λογίους του τόπου μας, αλλά και από τους πιο ασυμβίβαστους διεκδικητές κειμηλίων που θυμίζουν σημαντικές ιστορικές στιγμές.
Επειδή πάντα τέτοιο καιρό, λόγω Μάχης Κρήτης και ναζιστικών αντιποίνων κυριαρχούσε στα μέσα η δημιουργική γραφή του, σκεφτήκαμε ότι αξίζει μια μνημόσυνη αναφορά με νεότερα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας. Και κυρίως μια δική του αναφορά στη βιογραφία του με ενδιαφέροντα στοιχεία που ζητήσαμε να μας δώσει για το αρχείο του Πολιτιστικού Ρεθύμνου.
Αυτή παραθέτουμε ως έχει τιμώντας έτσι τη μνήμη ενός σπουδαίου λογίου του τόπου μας.
Σε πρώτο ενικό
«Το βιογραφικό αυτό, είναι γραμμένο σε πρώτο ενικό πρόσωπο, που σημαίνει ότι έχει την προσωπική μου σφραγίδα και τα όσα σε αυτό αναφέρονται είναι αυθεντικά, χωρίς να υπεισέρχονται άλλων κρίσεις – αναμνήσεις ή παρατηρήσεις ουδενός.
Γεννήθηκα στα Περιβόλια Ρεθύμνου τον Ιούλιο του 1935. Τα χρόνια εκείνα στην Ελλάδα υπήρχε πολιτική αναρχία και κοινωνική εξαθλίωση, λόγω των συνεχών πολέμων και της αστάθειας του πολιτικού συστήματος. Δικτατορία Μεταξά κλπ. Οι προσωπικές μου αναμνήσεις στην πρώτη πενταετία της ζωής μου, ως είναι φυσικό, είναι Μηδενικές.
Η πρώτη μου ιστορική ανάμνηση ξεκινά από το τέλος του 1940, όπου στη γειτονιά μου έφθασε η είδηση του θανάτου ενός στρατιώτη -του Δημήτρη Αντ. Λαγουδάκη- που πολεμούσε στην Αλβανία. Θυμάμαι την απέραντη θλίψη και την οδύνη της οικογένειας του Νεκρού και όλων εμάς των γειτόνων του.
Στις αρχές του 1941 θυμάμαι τους Ιταλούς αιχμαλώτους, που τους είχαν φέρει στην Κρήτη και «πεζοί» τους οδηγούσαν, έφιπποι Έλληνες στρατιώτες στους χώρους ελεύθερης αιχμαλωσίας, δηλαδή στην περιοχή των Ασωμάτων και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσαράς.
Οι Ιταλοί αυτοί, έμειναν αιχμάλωτοι πολέμου μέχρι τον Μάιο του 1941, όπου οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη, οπότε οι Ιταλοί έμειναν ελεύθεροι και μάλιστα ενεργούσαν ως στρατός κατοχής. Τότε, οι ίδιοι πειναλέοι, όπως ήταν λεηλάτησαν τις περιοχές του Ρεθύμνου αλλά και του Ηρακλείου. Σε αυτήν την λεηλασία συγχρόνως ή και ολίγον μεταγενέστερα, βοήθησαν και Έλληνες «πλιατσικολόγοι», οι οποίοι αποτελείωσαν με τη ληστρική επιδρομή τους ό,τι είχε μείνει όρθιο από τη λαίλαπα του πολέμου και τους βομβαρδισμούς των Γερμανών.
Την ίδια εποχή, δηλαδή μέχρι και τον Απρίλη του 1941 τακτικά έφθανε στο χωριό μας, μια θλιβερή είδηση που αφορούσε το θάνατο ή τον τραυματισμό κάποιου συγχωριανού και που πολεμούσε στου βουνά της Βορ. Ηπείρου δηλαδή της Αλβανίας. Συγκεκριμένα γρήγορα έφθασε η είδηση του θανάτου του Περβολιανού γιατρού Μάρκου Μπριλλάκη και του στρατιώτη Μανώλη Γιακουμιδάκη, καθώς και ο τραυματισμός του Δημήτρη Τσορβά. Έτσι σιγά – σιγά φτάνομε στον Μάιο του 1941.
Τραυματικές μνήμες
Όλο εκείνο το σκηνικό της Μάχης της Κρήτης το θυμάμαι έντονα με κάθε λεπτομέρεια και τίποτε δεν ημπορεί να ξεφύγει από το μυαλό μου όσα είδα και έζησα εκείνες τις τρεις πρώτες ημέρες της επικής Μάχης.
Θυμάμαι τον βόμβο των αεροπλάνων, που προερχόμενα από Χανιά, βομβάρδιζαν συνεχώς και ανηλεώς την περιοχή. Από την Βιό μέχρι τα Μυσσίρια σε μια μόνο ημέρα την πρώτη ημέρα της εισβολής οι Γερμανοί έρριξαν τρεις χιλιάδες βόμβες. Βλέπε ιστορία Γ. Μουρέλλου σελίδα 107.
Όλον αυτόν τον τιτάνιο αγώνα εγώ και η οικογένειά μου τον παρακολουθήσαμε από τον πρόχειρο κρυψώνα που είχε ετοίμασε ο πατέρας μου ανάμεσα στα αγριοκυπάρισσα στο όριο του περιβολιού μας με την αμμώδη παραλία. Όλο το σκηνικό του πολέμου τουλάχιστον την πρώτη ημέρα της εισβολής το παρατηρήσαμε από τον συγκεκριμένο κρυψώνα μας. Πρώτα είδαμε τις βόμβες να πέφτουν στην περιοχή, με ρυθμική αντιστοιχία κάθε 20 έως 30 μέτρα και μια βόμβα. Θυμάμαι τη βόμβα που έπεσε στο πλησιέστερο σημείο από εμάς που δεν ξεπερνούσε την απόσταση των 10μ.! Μετά τον γενικό βομβαρδισμό ακολούθησε η ρίψη των αλεξιπτωτιστών. Όλη η εικόνα ήταν ένα όμορφο αλλά κα φοβερό θέαμα. Αμέτρητα αεροπλάνα διέσχιζαν τον αέρα και έριχναν τις τεράστιες μεταξένιες ομπρέλες που στην κατάληξή τους είχαν το Γερμανό στρατιώτη ή κάποιο κιβώτιο με πολεμικό υλικό.
Από εκεί είδαμε και τη γερμανική περίπολο που γυρνούσε στα σπίτια και στις γειτονιές και μάζευε όποιο ζωντανό εύρισκε μπροστά της άνδρα ή γυναίκα ή παιδί, τους οποίους τους οδηγούσαν στα κέντρα συγκεντρώσεως που είχαν στα Μυσσίρια, όπου την επομένη ημέρα προέβησαν στην εκατόμβη των Νεκρών, στην περιοχή της Άμμου Μυσσιρίων.
Όλα αυτά τα έχω καταγράψει στο πρώτο μου βιβλίο «Περιβόλια Ρεθύμνου το Συναξάρι του τόπου». Ασφαλώς όλα αυτά όσα αναφέρω, δεν είναι ένα απλό βιογραφικό, αλλά είναι η σύγχρονη ιστορία του τόπου μας, όπου όσες φορές και αν την επαναλαμβάνω, νομίζω ότι ποτέ δεν είναι πλεονασμός. Είναι τα αληθινά κι πραγματικά βιώματα ενός ανθρώπου που είχα και έχω την τιμή να είμαι ίσως ο τελευταίος επιζών από όσους έζησαν εκείνη την εποχή και καταπιάστηκαν στο να αναφέρουν γραπτά τις αναμνήσεις τους για να γίνουν ιστορία και διδαχή στις νεότερες γενεές.
Οι Γερμανοί μπαίνουν στο Ρέθυμνο από τα Μισίρια
«Ήταν πρωί. Ώρα 7.30 έως 8.00 περίπου. Όλοι οι Περβολιανοί ήταν έξω από τα σπίτια τους και ασχολούνταν με το πότισμα των κήπων τους. Ξαφνικά η σειρήνα, που ήταν τοποθετημένη στις φυλακές της Φορτέτσας στο Ρέθυμνο, άρχισε να ουρλιάζει δαιμονισμένα. Σχεδόν ταυτόχρονα από τη μεριά της θάλασσας βορεινά και από τη μεριά των Χανίων δυτικά, ακούστηκε ο βόμβος των γερμανικών αεροπλάνων που κατά κύματα περνούσαν πάνω από τα κεφάλια μας.
Προλάβαμε και μπήκαμε στο καταφύγιο που ο πατέρας μου είχε ήδη έτοιμο. Ήταν ανάμεσα στα αγριοκυπάρισσα του σεπεριού που βρισκόταν βορεινά του περβολιού μας. Τα αεροπλάνα συνέχιζαν τις επελάσεις τους, ενώ ταυτόχρονα έριχναν βόμβες. Αμέτρητες βόμβες. Κάθε δέκα μέτρα και μια βόμβα. Η περβολιανή γη, στην κυριολεξία ανασκάφτηκε από τη ρίψη βομβών.
Λίγα μέτρα πιο πέρα από το καταφύγιό μας έπεσε μια βόμβα που η σκόνη και η άμμος που σήκωσε μας περιέλουσε στην κυριολεξία. Άλλα αεροπλάνα πολυβολούσαν από τον αέρα σε κάθε κινούμενο στόχο. Ο φόβος άρχισε σιγά-σιγά να γίνεται τρόμος. Αυτό κράτησε περίπου μιάμιση ώρα. Μετά τα αεροπλάνα έφυγαν. Ξεπροβάλλαμε δειλά-δειλά από το καταφύγιο. Σε λίγο έφτασε και το πρώτο δυσάρεστο μήνυμα. Σκοτώθηκε η οικογένεια του Πετράκη, (Οικογένεια Πέτρου Ψυχουντάκη)… Το σπίτι είχε χαλάσει και μέσα οι πέντε πρώτοι νεκροί από την εισβολή των κατακτητών… Ο πόνος ήταν μεγάλος για το απάνθρωπο μακελιό».
Κι ήρθε η απελευθέρωση
Μετά τον πόλεμο του 40 ήρθε η απελευθέρωση. Εγώ πήγα στον Δημοτικό Σχολείο το σχολικό έτος 1942-43. Το σχολικό έτος 1941-42 δεν λειτούργησε κανένα σχολείο στην Κρήτη. Την πρώτη μου τάξη την έκανα στο Ναό του Αγίου Νικολάου, γιατί οι Γερμανοί είχαν επιτάξει την μεγάλη αίθουσα του Σχολείου για δική τους εξυπηρέτηση. Το σχολικό έτος 1947-48, ενώ είχα τελειώσει την Τετάρτη τάξη του Δημοτικού, μεταγράφτηκα στο 14ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου, δηλαδή στο επονομαζόμενο «Τούρκικο». Εκεί φοίτησα στην Ε’ και Στ’ τάξη του Δημοτικού.
Μετά με γραπτές και προφορικές εξετάσεις «μπήκα» στο Γυμνάσιο Ρεθύμνου. Τελείωσα το Γυμνάσιο το 1954 και έδωσα εξετάσεις στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου. Τελείωσα το 1956. Ακολούθησαν 4 χρόνια δύσκολης ζωής. Μεροκάματο σε κάθε είδους εργασία και ενδιάμεσα ο στρατός για δύο χρόνια.
Διορίστηκα δάσκαλος τον Μάρτιο του 1960. Από τότε άρχισα δειλά-δειλά να δημοσιογραφώ ευκαιριακά προβάλλοντας και υποστηρίζοντας τα δίκαια και τις ομορφιές των Περιβολίων.
Ο Δήμος Ρεθύμνου στον οποίο ανέκαθεν υπαγόμαστε ήταν φτωχός και με τόσες ανάγκες που είχε το Ρέθυμνο δεν περίσσευε τίποτε για κάποιο έργο ή οποιαδήποτε άλλη βοήθεια για τα Περιβόλια.
Στα 1965-66 συγκροτώ άτυπα μια επιτροπή για να δημιουργήσομε Πολιτιστικό Σύλλογο και να έχομε μια φωνή στην πόλη και μια σφραγίδα για επισημοποίηση των αιτημάτων μας… Στις 17-3-1966 επισημοποιείται η έγκριση του Συλλόγου με την επωνυμία «Εξωραϊστικός Σύλλογος Περιβολίων ο Άγιος Γεώργιος». Πρώτος πρόεδρος του Συλλόγου ο μακαρίτης σήμερα Γιάννης Τερζιδάκης και γραμματέας ο υπογραφόμενος.
Το 1972 με δική μου πρωτοβουλία ιδρύθηκε ο Σύλλογος Τουριστικών δωματίων «Ο Ξένιος Δίας», του οποίου υπήρξα ο πρώτος πρόεδρος.
Την ίδια χρονική περίοδο συμμετείχα στο Δ.Σ. του Αθλητικού Ομίλου Ρεθύμνης «Άρης». Την ίδια επίσης περίοδο υπήρξα μέλος του εκκλησιαστικού Συμβουλίου Περιβολίων 1975-78, όπου εθεμελιώθηκε ο νέος Ναός των Αγίων Αναργύρων.
Στα 1984-86 ορίζομαι πρόεδρος της επιτροπής Κοινωνικής Συμπαραστάσεως Προσκόπων Ρεθύμνου, ενώ συγχρόνως αναλαμβάνω και την προεδρεία του Αθλητικού Ομίλου OKIMAWA KARATE στο Ρέθυμνο.
Στις 16-12-1986 με τη βοήθεια του Μακαριστού Δημοσιογράφου Σπύρου Λούπη παρουσιάζομε μια εκπομπή από το Χανιώτικο Ραδιοφωνικό Σταθμό, που αφορούσε τα Περιβόλια. Η εκπομπή αυτή καταγράφτηκε σε κασέτα και ήταν ένας Ύμνος για τον τόπο και τις ομορφιές του.
Στη διετία 1986-88 ήμουν πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Περιβολίων και κατά τα έτη 1991-92 διορίζομαι εκπρόσωπος του Συλλόγου Δασκάλων-Νηπιαγωγών στη Δημοτική Επιτροπή Ρεθύμνου.
Από το 1986 έως το 1991 συμμετείχα ως μέλος της Παγκρήτιας Επιτροπής Κοινωνικής Συμπαραστάσεως Προσκόπων με έδρα το Ηράκλειο. Από το 1996 έως το 2001 υπήρξα πρόεδρος της ίδιας επιτροπής, ενώ το 1997-98 ήμουν και πάλι μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Πολιτικών Συνταξιούχων Ν. Ρεθύμνου.
Το συγγραφικό έργο
Το πρώτο μου βιβλίο κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Περιβόλια Ρεθύμνου, το Συναξάρι του τόπου». Εκδόθηκε το 1995 με 411 αριθμημένες σελίδες.
Το βιβλίο αυτό κάλυψε όλο το φάσμα των Περιβολίων σε ιστορικό – θρησκευτικό – κοινωνικό και πολιτιστικό περιεχόμενο.
Το Δεύτερο βιβλίο έχει τον τίτλο «Λεύκωμα Ιστορικής και Φωτογραφικής μνήμης Περιβολίων Μυσσιρίων Ρεθύμνου.
Γράφτηκε για λογαριασμό του Περβολιανού Συλλόγου της Αθήνας και κυκλοφόρησε το 2001 με 120 σελίδες.
Το Τρίτο βιβλίο έχει τον τίτλο «Τ’ απομεινάρια της λαϊκής μας παράδοσης» περιλαμβάνει 128 σελίδες με περιεχόμενο Δεισιδαιμονίες – Δοξασίες – Παρατηρήματα – Ευχές – Κατάρες – Όρκους, καθώς και ασθένειες ζώων και φυτών.
Έχει και αυτό τον τίτλο «Λεύκωμα Ιστορικής και Φωτογραφικής Μνήμης Περιβολίων – Μυσσιρίων – Πλατανέ» εμπλουτισμένο με πολλά ιστορικά στοιχεία των αναφερομένων περιοχών. Έχει 374 σελ. μεγάλου μεγέθους.
Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στην ιστορία του Ναού Αγίου Γεωργίου Περιβολίων και αναφέρεται σε ό,τι ιστορικό στοιχείο υπάρχει γύρω από τη ζωή του Ναού, από της κτήσεώς του μέχρι σήμερα.
Το Δεύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην Ανακομιδή των Λειψάνων των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων, με τεκμηριωμένα τα γεγονότα της Ανακομιδής με πλήθος φωτογραφικού υλικού, που αποτελούν το κυριότερο δείγμα της Ιστορικής αλήθειας του σχετικού περιεχομένου. Περιλαμβάνει 255 σελίδες.
Δημοσιογραφικές Δραστηριότητες
Όλα τα χρόνια από το 1960 έως και σήμερα, δημοσιογραφώ ευκαιριακά στον τοπικό ημερήσιο και περιοδικό τύπο του Ρεθύμνου και των Χανίων και κάνω νέες προτάσεις ή προτείνω λύσεις σε θέματα κυρίως πολιτιστικού ή ιστορικού περιεχομένου.
Σε αρκετές εκατοντάδες ανέρχονται τα κατά καιρούς δημοσιεύματα που έχουν καταχωρηθεί στις στήλες Ρεθεμνιώτικων και Χανιώτικων εφημερίδων.
Η εργασία του για το ναό του Αγίου Γεωργίου
Από τα τόσα ενδιαφέροντα βιβλία του Αλκιβιάδη Μαυράκη και η πραγματεία του για τον ιστορικό ναό του Αγίου Γεωργίου Περιβολίων, που ερεύνησε σε βάθος. Για τη σημαντικότητά της ο επίσης σπουδαίος λόγιος του τόπου μας ο φιλόλογος – θεολόγος κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης αναφέρει:
«Ο συγκεκριμένος ναός του Αγίου Γεωργίου αφορά στον μοναστηριακό ναό του Αγίου Γεωργίου του Χλώρη (ο προσδιορισμός που ακολουθεί το όνομα αιτιολογεί το έντονο πράσινο που επικρατούσε στη γύρω από το μοναστήρι περιοχή) ή Μυλούρη [για τον μύλο (ελαιοτριβείο), που η Μονή διέθετε στον αύλειό της χώρο). Αδιάψευστη μαρτυρία ότι στη θέση της ανύπαρκτης σήμερα Μονής υπήρχε παλιά μύλος αποτελεί η ανεύρεση, στις μέρες μας, μυλόπετρας μεγάλων διαστάσεων, δέκα μόλις μέτρα νότια του ναού.
Την ύπαρξη μοναστηριού βεβαιώνουν και τα τοπωνύμια της περιοχής. Στην περιοχή τού σημερινού ναού σώζεται τοπωνύμιο «Μοναστηριακό Πηγάδι», που ομιλεί σαφώς για πηγάδι που βρισκόταν στη χρήση της μονής του Αγίου Γεωργίου. Από την λεπτομέρεια αυτήν σημειώνουμε τη μεγάλη σημασία των τοπωνυμίων. Τα τοπωνύμια είναι «επιγραφαί γεγλυμμέναι επί του εδάφους» (Α. Μηλιαράκης). Μέσα από τα τοπωνύμια, που, ορισμένα από αυτά, προσμετρούν βίο ολόκληρων αιώνων και, σε μερικές περιπτώσεις, χιλιετηρίδων και που διατηρήθηκαν με τρόπο θαυμαστό μέχρι τις ημέρες μας, συχνά εντελώς αναλλοίωτα, διασώζεται η ιστορική πραγματικότητα ενός τόπου…».
Ποτέ δεν χάιδεψε αυτιά
Αυτό που αξίζει να τονιστεί είναι ότι ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος ποτέ του δεν «χάιδεψε» αυτιά και πολλές φορές ύψωσε φωνή κυρίως στην υπόθεση οικίας Παχλά κόντρα στις αντιδράσεις εκείνων που ενοχλούσε η διαμαρτυρία του.
Ισάριθμες με τις ικανοποιήσεις για την αναγνώριση της προσφοράς του και οι πικρίες από κοντόφθαλμους παραγοντίσκους. Εκείνος όμως με αξιοθαύμαστο τρόπο τους πετούσε πέρα από τα ενδιαφέροντά του αποφεύγοντας να σπαταλά το χρόνο του με αντιδικίες μαζί τους.
Ήταν κι ένας ευχάριστος άνθρωπος. Άρχοντας σωστός. Με την Αμαλία του είχαν δημιουργήσει μια όμορφη οικογένεια που ομόρφαινε η Στέλλα τους, ένα χαριτωμένο πλάσμα γεμάτο ευαισθησίες.
Το σπίτι του στα Περιβόλια ήταν πάντα ανοικτό τις καλές μέρες. Και τα αποκριάτικα γλέντια σ’ αυτό άφηναν εποχή.
Σε κάθε χαρά και λύπη οικογένειας των Περιβολίων ο Αλκιβιάδης Μαυράκης ήταν πάντα παρών. Σ’ αυτόν οι Περβολιανοί οφείλουν και την ακριβέστατη αποτύπωση κάθε γωνιάς του προαστίου, με αναφορά στις οικογένειες, στις ιδιοκτησίες, στα ήθη και στα έθιμα.
Μια οδός στο όνομά του είναι υποχρέωση του δήμου. Ελάχιστη ανταμοιβή στα όσα πρόσφερε ο άνθρωπος αυτός χωρίς ποτέ να διεκδικήσει τίποτα για τον εαυτό του.
Απλός, ευγενής, καλοσυνάτος, πρόσχαρος, χαρισματικός, περήφανος, αξιοπρεπής, ανεξίκακος, οραματιστής, ιδεολόγος, αγωνιστής, άρχοντας σωστός ήταν ο λόγιος της παράδοσης Αλκιβιάδης Μαυράκης.
