Της Εύας Λαδιά
Στο χθεσινό μας αφιέρωμα περιγράφαμε τα προβλήματα της «Παιδικής Στέγης» δανειζόμενοι στοιχεία από τα δημοσιεύματα του Κώστα Μαμαλάκη κι είχαμε μείνει στη σωτήρια παρέμβαση της Βιργινίας Τσουδερού. Γράφει σχετικά ο άρχοντας της καλής γραφής αείμνηστος συμπολίτης μας.
«Μια κυρία με έντονη προσωπικότητα η διακεκριμένη Δημοσιολόγος Βιργινία Τσουδερού-Παπαδάτου, με το καθαρό και γόνιμο «Τσουδέρειο» μυαλό της, συνέλαβε, μελέτησε και έθεσε σε εφαρμογή ένα καταπληκτικό σχέδιο, που δίδει προεκτάσεις στο έργο της «Παιδικής Στέγης» που ονειρευόμαστε.
Και το αποτέλεσμα είναι να έχουν ήδη αρχίσει οι εργασίες για τη δημιουργία ενός έργου τεράστιου, με επιπτώσεις σωστικές για την άπορη «μαθητιώσα νεολαία» και το Ρέθεμνος.
Η κ. Τσουδερού έχει θέσει στην υπηρεσία της «Στέγης» όλη τη δραστηριότητά της, όλες τις γνώσεις της.
Το σπουδαιότερο δε από όλα είναι ότι με το ορθολογιστικά οργανωμένο σχέδιό της, η Παιδική Στέγη, θα έχει Οικονομική αυτάρκεια στο εγγύς μέλλον. Τα υπό ανέγερση κτίριά της θα στεγάζουν τα καλοκαίρια ξένους φοιτητές.
«Μ’ ένα σμπάρο πολλά τρυγόνια». Γιατί θα τονώνεται και η τουριστική κίνηση και θα είναι και ένα μόνιμο μέσο προβολής του Ρεθέμνου-τουριστικής προπαγάνδας του.
Για το σκοπό αυτό εξασφάλισε τη γενναία συνδρομή της ΧΕΝ, του Οργανισμού Τουρισμού και την τεχνική βοήθεια του στρατού.
Συνεπίκουρος και ο Σύλλογος των εν Αθήναις Ρεθυμνίων το «Αρκάδι».
Ένας κληρικός με όραμα
Οι εποχές που ακολούθησαν την μετακατοχική περίοδο, ήταν Γολγοθάς για τις πολύτεκνες κυρίως οικογένειες.
Εκείνοι που κυριολεκτικά δεινοπαθούσαν ήταν οι γονείς από τα χωριά, που ήθελαν να συνεχίσουν τα παιδιά τους το σχολείο. Αυτό απαιτούσε εγκατάσταση στην πόλη με ενοίκιο, επιβάρυνση η οποία έκανε την οικογένεια να στενάζει και δυστυχώς δεν ήταν η μόνη, γιατί η απομάκρυνση από την οικογενειακή εστία προϋπόθετε και άλλες δαπάνες.
Ευτυχώς που υπήρξαν άνθρωποι να δώσουν μια ανάσα σε πολλούς γονείς και να δημιουργήσουν μια εστία που σήμερα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε φυτώριο επιστημόνων. Γιατί τα περισσότερα παιδιά που βρήκαν στέγη και φαγητό εκεί, διαπρέπουν σε διάφορους τομείς. Κάτι που ίσως να μην τον επιτύγχαναν αν οι συνθήκες τους υποχρέωναν να μείνουν στο χωριό και ν’ ασχοληθούν με το μεροκάματο σε αγροτικές δουλειές για να επιβιώσουν.
Ψυχή της προσπάθειας ο αείμνηστος παπα Γιάννης Πίττερης, με συμπαραστάτες τον Κώστα Αντωνάκη αρχικά και μερικούς ακόμα συμπολίτες που αναφέρονται πιο κάτω, ενώ η προσπάθεια δικαιώθηκε απόλυτα όταν είχε τη στήριξη της πρώην υπουργού και βουλευτή Βιργινίας Τσουδερού, που πλαισίωναν η Ειρήνη Γρηγοριάδου, ο Λεωνίδας Καούνης, η Φανή Παπαδουράκη, η Κατίνα Χαλκιαδάκη κ.α.
Από τις μορφές που θυμούνται με συγκίνηση οι άλλοτε τρόφιμοι της Παιδικής Στέγης, είναι η αείμνηστη Μαρία Λιονή, ένας άγγελος καλοσύνης, που είχε κάνει προσωπική της υπόθεση τη διακονία της αγάπης στο χώρο αυτό.
Ψυχοθεραπεία είναι για μένα τα δημοσιεύματα αυτά. Γιατί ξαναζώ στιγμές με αγαπημένους που δεν υπάρχουν πια και δυστυχώς το κενό τους δεν αναπληρώνεται.
Μια από αυτές τις μορφές που μνημονεύω συχνά και η Φανή Παπαδουράκη. Ομολογώ με την ευκαιρία ότι ενώ έχω γράψει εκατοντάδες νεκρολογίες στα 42 χρόνια της καριέρας μου, όταν πέθανε η Φανή δεν μπόρεσα να γράψω ούτε αράδα. Σαν να είχαν απολιθωθεί οι λέξεις στο νου μου. Η σεβαστή και πολύτιμη Ρεθεμνιώτισσα κα Μαρία Τσιριμονάκη, διαβάζοντας τις γραμμές αυτές θα με καταλάβει. Αλλά και κάθε Ρεθεμνιώτης που έζησε τη μοναδική αυτή γυναίκα.
Έζησε το Ρέθυμνο όταν ακόμα ήταν στα σπάργανα της ανάπτυξης. Κι είναι μεταξύ των άλλων ευφυών συμπολιτών που στήριζαν τότε την τοπική οικονομία με τις επιτυχημένες επιχειρήσεις τους.
Η Φανή Χουρδάκη, γόνος της επιφανούς οικογενείας είχε συνδέσει τη ζωή της με έναν επίσης λαμπρό επιχειρηματία το Γρηγόρη Παπαδουράκη που είχε το χάρισμα του επιχειρείν. Η Φανή είχε ένα πρότυπο για την εποχή του εμπορικό κατάστημα που απευθυνόταν κυρίως στο απαιτητικό καταναλωτικό κοινό. Ήταν στην Αρκαδίου, ακριβώς απέναντι από το τότε παντοπωλείο Βουλουμπασάκη. Όλες οι κυρίες είχαν καημό να δούνε τις νέες παραλαβές γιατί η Φανή είχε πάθος με την ποιότητα και ανεβασμένη αισθητική για το μέτρο της εποχής.
Η ίδια καθόταν πάντα κοντά στην είσοδο στο γραφείο της και με ξάφνιαζε ο τρόπος που διαχειριζόταν παράλληλα τα θέματα δουλειάς και σωματείων. Γιατί είχε αναπτυγμένη δράση στον κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα με τη λογική και την προθυμία του απλού στρατιώτη. Στη δραστηριότητα αυτή δεν την εμπόδιζαν τα καθήκοντα της μάνας. Ο Τάσος (ο σημερινός αντιδήμαρχος Ρεθύμνου) και η Ελένη της, οι δυο της μεγάλοι θησαυροί έπαιρναν από τα μικρά τους χρόνια μαθήματα κοινωνικής προσφοράς, καθώς τα είχε υποχρεωτικά μαζί της στις συνεδριάσεις, ιδιαίτερα στον Τίμιο Σταυρό.
Μου είχε απαγορεύσει όταν ζούσε να κάνω οποιαδήποτε αναφορά στο φιλανθρωπικό της έργο που ήταν τεράστιο και απόλυτα διακριτικό. Η δουλειά μου όμως επέτρεπε να το ζω από κοντά.
Η Φανή τηρούσε τη γνωστή επιταγή του Ευαγγελίου και κανένας ποτέ δεν ήξερε πόσους ανακούφιζε. Απορούμε αν και η οικογένειά της γνώριζε αυτή τη δραστηριότητά της, γιατί όλοι την έβλεπαν μόνο σαν ένα δραστήριο μέλος της κοινωνίας μας, με συμμετοχή σε συλλόγους και σωματεία.
Κι όμως η Φανή στέγνωσε πολλά δάκρια συνανθρώπων της όσο ζούσε. Και δεν ήθελε ν’ ακούσει ούτε ευχαριστώ.
Για την υπέροχη αυτή γυναίκα που γεννήθηκε για να προσφέρει κι έφυγε τόσο άδοξα, τόσο πρόωρα, για να δικαιωθεί το ρηθέν «Οι καλοί πεθαίνουν νέοι» θα έχετε μια πλήρη εικόνα αν διαβάσετε το παρακάτω αριστουργηματικό κείμενο που έγραψε η στενή της φίλη κ. Μαρία Τσιριμονάκη, σαράντα μέρες από το θάνατό της.
Γράμμα χωρίς αποδέκτη
Το γράμμα τούτο δεν μπορείς να το πάρεις κι ούτε να το διαβάσεις.
Άφησες όμως πλούσια συναισθηματική βιβλιογραφία που μας επιτρέπει να επικοινωνούμε με Σένα, ο καθένας με τον τρόπο του: με το στοχασμό ή με το λόγο, με τα κείμενα ή τη ρίμα, πολλές φορές και με τη σιωπή…
Χωρίς να επιδιώξεις ποτέ την εντυπωσιακή πρωτοπορία σε πράξεις αρετής και γόνιμης δράσεως, η ακτινοβολία σου δημιουργούσε ισχυρούς δεσμούς ανάμεσα σε πλήθος προσώπων και σε Σένα. Η οικογένεια, οι συγγενείς, οι φίλοι, οι συνεργάτες της επιχειρήσεως, οι συναθλητές στις κοινωνικές και στις άλλες προσπάθειες οι άνθρωποι της ανάγκης ή της αξίας, τα παιδιά και οι έφηβοι, χρόνια τόσα έβρισκαν σε Σένα το καταφύγιο. Η καρδιά σου, η κατασταλαγμένη κρίση σου, η θετική συμπαράστασή σου, αναλάβαιναν ύστερα τα υπόλοιπα.
Μετουσίωνες το: μια καλή πράξη την κατάλληλη στιγμή, είναι μια καλή πράξη στην αιωνιότητα, σε στόχο σου, που μπορεί να μη την κατακτούσες όταν και όσο ήθελες. Η αδιαλλαξία σου όμως καθυπότασσε τα πολλά εμπόδια και σε αντάμειβε με όχι και λίγες στιγμές ευδαιμονίας.
Δεν διάβηκες από τη ζωή χωρίς δοκιμασίες αγωνίες και πίκρες. Κι ούτε προσδοκούσες πως τα προβλήματα βρίσκουν τη λύση τους δίχως προσπάθειες, χωρίς θυσίες.
Να ισχυριστούμε πως στις πεποιθήσεις σου αυτές θεμελιώνονταν το μέτρο στη συμπεριφορά σου, η αυτοεπιβολή και η ψύχραιμη θεώρηση των πραγμάτων;
Πρέπει να είναι έτσι.
Ως τη στερνή στιγμή, καμιά υπερβολή, κανένα παράπονο, κανείς φόβος για το θάνατο, δεν υποστάθμισε τη βαθύτερη δομή του είναι σου ή τη λεβεντιά σου.
Ο θάνατος επιδίωξε να σε υποτιμήσει με βασανισμούς, πάλεψε για να σ’ αφανίσει.
Τον αντιμετώπισες ήρεμα και πειστικά. (…)
Το μεγάλο κενό που άφησες πίσω σου, καλύπτει η ανάμνηση ολάκερης της ζωής σου, που αφιερώθηκε στην αρετή και στην προσφορά. Αν η αρετή έχει πολλούς δασκάλους αλλά λίγους αγωνιστές, μην μας αρνηθείς την επιθυμία να σε νοιώθουμε ανάμεσα στους λίγους.
Οι επιφανείς γράφουν ιστορία για τα έθνη ή για χάρη της ανθρωπότητας. Οι εκλεκτοί ποδηγετούν τις παροικίες της ανθρωπότητας και σβήνουν πάνω στο χρέος για τον άνθρωπο και για την κατήχηση του καλού και του ωραίου.
Αναρωτήθηκες αγαπημένη μας γιατί η ζωή μας να είναι τόσο σύντομη; Γιατί πάνω στο γύρισμα της καλής πλευράς της ζωής, που προοιωνίζει μια – κάποια ευτυχία, ο κακός δαίμονας αστράφτει κι άλλο χαστούκι;
Όχι βέβαια. Χωρίς να είσαι ασυμφιλίωτη με τη μεταφυσική ή φιλοσοφική διάθεσή σου σταματούσε περισσότερο στη μετρημένη θεώρηση της ρέουσας ζωής.
Αν ο θάνατος έσπευσε, Συ τον αντίκρισες γενναία. Θέλησες να μας αφήσεις πίσω σου καμιά σκιά σ’ ότι ο βίος σου ολόκληρος παραδειγμάτιζε.
Κι η απονιά ακόμη μένει μετέωρη μπροστά, στη μεγαλοσύνη!(…)
Εντελώς αναίτια στην οδύνη που προκάλεσε σε μας ο θάνατός σου, δικαιούσαι πάντως να μας φροντίζεις πάντοτε. Αποφθεγματική ήσουνα όταν έλεγες Να ‘σαι σωστός.
Για Σένα ίσχυσε αυτό που είπε ο Σενέκας: Καλημέρα… Καληνύχτα!… Να η ζωή. Η ζωή σου αυτή που κύλησε χωρίς να την σπαταλήσεις.
Για μας η μνήμη σου πρέπει να γίνει ερέθισμα και προσπάθεια άμιλλας στο χώρο του καλού και του ωραίου».
Πέρασαν χρόνια από το θάνατο της Φανής. Κι όμως τη θυμόμαστε με συγκίνηση και αλώβητη από το χρόνο και τη λησμονιά αγάπη.
