Αν ο εκλεκτός συμπολίτης μας κ. Κώστας Μυγιάκης μας έχει δώσει με πλήρη ιστορικά στοιχεία τη μεγάλη εκείνη μορφή της Αντίστασης στο Ρέθυμνο, τον Διονύσιο Ψαρουδάκη, μια επίσης γνωστή και καταξιωμένη συμπολίτισσα η κυρία Ευγενία Κοτζαμπασάκη Ψαρουδάκη κρατά άσβεστη τη μνήμη του με το υλικό που της έχει κληροδοτήσει.
Η ανακάλυψη έγινε εντελώς τυχαία, όταν για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ μας «Διονύσιος Ψαρουδάκης ο ντουφεκόππαπας», επισκεφθήκαμε την κυρία Ευγενία στο σπίτι της.
Μια αγαπητή συμπολίτισσα
Να κάνουμε ιδιαίτερη παρουσία της τόσο αγαπητής συμπολίτισσας είναι σαν να κομίζουμε «γλαύκα εις τας Αθήνας». Είναι αμέτρητοι οι ασθενείς που έχει ανακουφίσει υπηρετώντας στο Νοσοκομείο Ρεθύμνου ως φυσιοθεραπεύτρια αλλά και στο ιδιωτικό της ιατρείο. Έπειτα αποφάσισε να ασχοληθεί με τα κοινά κι είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει την αγάπη του κόσμου και στον τότε δήμο Αρκαδίου και στο δήμο Ρεθύμνου, όπου πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες κυρίως στον τομέα της πρόνοιας τιμώντας τα υψηλά αξιώματα που της δόθηκαν κατά καιρούς.
Σήμερα η «Ευγένεια», όπως τόσο εύστοχα την αποκαλούσε ο κ. Μανόλης Μαριόλος, μπορεί αφού έκλεισε τον κύκλο της επαγγελματικής της δραστηριότητας να αξιοποιήσει τις παραδοσιακές συνταγές που συγκέντρωνε με πολλή φροντίδα από τις ηλικιωμένες ασθενείς της, εκπληρώνοντας με απόλυτη επιτυχία και τα υψηλά καθήκοντα της γιαγιάς.
Επένδυση ονείρων
Η κυρία Ευγενία ήταν η αγαπημένη ανιψιά του Διονυσίου Ψαρουδάκη. Στο πρόσωπό της ο μεγάλος αυτός ήρωας έβλεπε μια κοπέλα με δίψα για μόρφωση, αίσθημα που γνώριζε καλά κι ο ίδιος. Κι ας μην είχε καταφέρει να σπουδάσει ο ίδιος.
Έπαιρνε λοιπόν την ανιψιά του από μικρό παιδί στο μοναστήρι στο Αρκάδι, μόλις έκλειναν τα σχολεία. Κι ήταν μια εμπειρία για την κυρία Ευγενία η διαμονή στον ιερό αυτό χώρο, όπου εκτός από τις παραδόσεις βίωνε και τη μοναδική ευκαιρία να ζήσει από κοντά κορυφαίες προσωπικότητες της πνευματικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής της χώρας. Ήταν από τους συχνούς επισκέπτες του Διονυσίου που έδινε αίγλη αγώνων με την παρουσία του στο ιστορικό μοναστήρι.
Όταν ήρθε η ώρα του γάμου της, το δώρο του θείου της ηγουμένου ήταν ανεκτίμητης αξίας.
Ένα χαλί οικογενειακό κειμήλιο με το μονόγραμμά του, που λέγεται πως το είχε υφάνει στα βάθη του χρόνου μια παπαδιά. Ο Διονύσιος το είχε σε περίοπτη θέση πάντα στο κελί του και πάνω του ακουμπούσε τα όπλα και τα παράσημά του. Αυτά που βρίσκουμε σήμερα στο μουσείο του μοναστηριού.
Κοντά στο τέλος της ζωής του ο Διονύσιος Ψαρουδάκης κληροδότησε αρκετά από τα πολύτιμα δώρα της συλλογής του στην αγαπημένη του ανιψιά και όπως ήταν άνθρωπος της τάξης, η παραχώρηση έγινε και γραπτώς. Αυτό έγινε επίσης και με τα άλλα του ανίψια.
Ένας μικρός θησαυρός
Από την πρώτη στιγμή που ο μικρός αυτός θησαυρός πέρασε στην κατοχή της Ευγενίας μια σκέψη κυριαρχούσε μέσα της. Να κάνει στο σπίτι της μια γωνιά αφιερωμένη στο θείο της. Κι όταν κατάφερε να εκπληρώσει το όνειρό της με την έμφυτη καλαισθησία που τη διακρίνει, δημιουργήσει χωρίς να το επιδιώξει ένα μικρό μουσείο που ζωντανεύει τη σύγχρονη ιστορία.
Εκεί βρεθήκαμε και μείναμε ώρα να κοιτάμε τα ανεκτίμητα αυτά κληροδοτήματα με τη φωτογραφία του προηγουμένου Αρκαδίου να δεσπόζει στον χώρο.
Είναι όλα τακτοποιημένα με απόλυτη τάξη και κάποια απέκτησαν χρηστική αξία για να αντέξουν στη φθορά του χρόνου. Ιδιαίτερα τα χάλκινα τα περιποιείται η ίδια η κυρία Ψαρουδάκη με παραδοσιακό πάντα τρόπο όπως έκαναν οι παλιές νοικοκυρές. Και στον τομέα αυτό διαπρέπει η εκλεκτή φίλη.
Σε μια γωνιά καίει πάντα άσβεστο το καντήλι της αξέχαστης Άσπας που ζει πάντα ανάμεσά μας. Καντήλι όπως ανάβει και στη μνήμη του θείου όπως και το λιβάνι που σκορπά την ευωδιά του στον χώρο.
Στον χώρο αυτό αισθάνεσαι να ακουμπάς μια άκρη από τον πολύπτυχο χιτώνα της ιστορίας.
Σε καλαίσθητες εταζέρες έχουν τοποθετηθεί τα δώρα του Διονυσίου με θεματική τάξη. Τα πιάτα που στρώθηκαν στο τραπέζι προς τιμήν μεγάλων προσωπικοτήτων, οι λάμπες που φώτιζαν το κελί, εικόνες, τα δώρα του Ελευθερίου Βενιζέλου στον αγαπημένο του Διονύσιο, τα βουργιάλια που έκανε τα ψώνια του, η μαγκούρα του που κρατούσε σταθερό το βήμα του, το λυχνάρι του, χειροτεχνήματα άφθαστης τέχνης, μικροαντικείμενα και άλλα που σου δίνουν την αίσθηση ότι τώρα θα ξεπροβάλλει από μια γωνιά ο Διονύσιος και θα σε ευλογήσει.
Κι όλα αυτά σε ένα θαυμάσιο περιβάλλον όπου η πέτρα στον τοίχο καλαίσθητα δένει με τα εκθέματα χωρίς όμως να αφαιρεί την αίσθηση ενός πολύ φιλόξενου χώρου που σε βοηθά να χαλαρώσεις.
Εκεί απολαμβάνοντας τα παραδοσιακά κουλουράκια και το τσουρέκι που η παρασκευή του είναι για την Ευγενία μια ολόκληρη ιεροτελεστία ακούμε την ιστορία κάποιων εκθεμάτων. Συναρπαστικές είναι οι ιστορίες γύρω από το χαλί της παπαδιάς.
Αυτό το κειμήλιο έκανε μερικές φορές την κυρία Ευγενία να χάσει τον ύπνο της.
Μια τυχαία αλλαγή που έφερε αναστάτωση
Καθώς ήταν το γαμήλιο δώρο του λατρεμένου της θείου το πρόσεχε σαν τα μάτια της. Κάποτε της ζήτησε ο δήμος Ρεθύμνου να το δανείσει για τις ανάγκες μιας επίσημης υποδοχής ανωτάτων αρχών. Κι εκείνη έσπευσε να εξυπηρετήσει. Μετά τις εκδηλώσεις της επεστράφη το χαλί, αλλά όταν πήγε να το φρεσκάρει, καθώς είναι γνωστή η μανία της με την τάξη διαπίστωσε ότι έλειπε το μονόγραμμα. Αμέσως ενημέρωσε το δήμο και ζήτησε να αποκατασταθεί το λάθος Ευτυχώς η Μαρία Παπαϊωάννου η αξέχαστη Ρεθεμνιώτισσα που είχε αναλάβει το καθήκον της λαογραφικής συλλογής θυμόταν το κάθε τι Έτσι επεστράφη το πρωτότυπο κι επανήλθε η καρδιά της Ευγενίας στη θέση της.
Αυτό το χαλί εκπροσώπησε τη λαϊκή μας τέχνη αργότερα σε μια διεθνή έκθεση και απέσπασε μάλιστα και διάκριση Η πρωτοβουλία ήταν της Ελένης Παπαδογιάννη που όπως το συνήθιζε κράτησε και το γράμμα του νόμου στη διαδικασία παράδοσης και παραλαβής του χαλιού.
Προσέχουμε την ύφανση. Πρόκειται πραγματικά για έργο τέχνης. Με το δίκιο του ο Διονύσιος το είχε περί πολλού και το πρόσεχε ιδιαίτερα. Μπορεί να ήταν ένας άτρομος πολεμιστής, μπορεί η ζωή του να ήταν γεμάτη από αγώνες, μπορεί το κελί του να μύριζε λιβάνι και μπαρούτι αλλά λάτρευε τους θησαυρούς της λαϊκής παράδοσης. Ενώ ήταν πάντα τόσο απλός ως ηγούμενος της μονής είχε ένα μοναδικό χάρισμα να υποδέχεται προσωπικότητες της χώρας με την άνεση άρχοντα που μεγάλωσε στην υψηλή κοινωνία. Γνώριζε το πρωτόκολλο, ήξερε πώς να κάνει τη φιλοξενία αλησμόνητη και να φύγει ο επισκέπτης γεμάτος εντυπώσεις από το προσκύνημα του στο βωμό της παγκόσμιας ελευθερίας όπως είναι το Αρκάδι.
Εκθέματα υπάρχουν και στον πανέμορφο κήπο με χρηστική αποστολή. Το μεγάλο τσουκάλι, για παράδειγμα, που έβραζε το περίφημο Αρκαδιώτικο πιλάφι με την καλαισθησία της κ.κ. Ευγενίας έχει τώρα μεταβληθεί σε μια καλαίσθητη γλάστρα.
Είναι από τις λίγες φορές που μια επίσκεψη μας δημιούργησε τόσα συναισθήματα.
Με το μεράκι και την αγάπη μιας εκλεκτής συμπολίτισσας διατηρείται η μνήμη του Διονυσίου Ψαρουδάκη μέσα από αντικείμενα που αποτελούσαν το δικό του περιβάλλον αγιασμένο από το λιβάνι του Αρκαδιού. Θαυμάσιο συμπλήρωμα της μοναδικής μελέτης που μας έχει δώσει ο κ. Κώστας Μυγιάκης και τον ευγνωμονούμε γι’ αυτό.
Χωρίς αυτή ποιος να θυμόταν τον Διονύσιο Ψαρουδάκη, ηγούμενο Αρκαδίου, που πρωταγωνίστησε στη Μάχη της Κρήτης και είχε μεταβάλει το μοναστήρι σε κέντρο αντίστασης στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Κι αν ρωτήσεις σήμερα ελάχιστοι θα θυμηθούν και θα σου πουν για τον ήρωα και τα θρυλικά του κατορθώματα που είχαν προκαλέσει την οργή των Γερμανών.
