Νίκος Θ. Αποστολάκης: «Τό λιβάνι»

Υπάρχουν πράγματα τόσο οικεία και συνηθισμένα, που τα προσπερνούμε στην καθημερινότητά μας αδιάφοροι και ανυποψίαστοι για την ιστορία ή τη μικροϊστορία τους και, μόνο όταν κάποιοι μας «ανοίξουν τα μάτια», τα βλέπουμε με διαφορετική «ματιά». Αυτό ακριβώς συμβαίνει με το ενδιαφέρον βιβλίο «Τό Λιβάνι» του Νίκου Θεοδ. Αποστολάκη, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα.

Το 125 σελίδων δεύτερο αυτό βιβλίο του (το πρώτο ήταν «Το κερί») δομείται σε 15 βασικές ενότητες. Ο συγγραφέας, μετά την Εισαγωγή του (με το σκοπό της συγγραφής, τις αφιερώσεις και τις ευχαριστίες προς τους συντελεστές του βιβλίου), παραθέτει Γενικά στοιχεία για την προέλευση του λιβανιού (γεωγραφική και φυτική), πληροφορίες για τις Ποικιλίες και τους τύπους του λιβανιού και την Κατασκευή του αρωματικού λιβανιού. Στη συνέχεια ιχνηλατεί την πορεία του λιβανιού μέσα από μια ιστορική αναδρομή στη Μινωική εποχή, την Αρχαία Ελληνική και τη Χριστιανική εποχή, ανατρέχοντας στην Μυθολογία, στην Ιστορία, στην Ελληνική Γραμματεία, στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, στους Πατέρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και τα Συναξάρια των Αγίων, αλλά και σε μουσεία και ανακαλύψεις αρχαιολόγων. Έπειτα αναφέρεται στη Χρήση του θυμιάματος στο ναό (σε ποιες λειτουργικές στιγμές και με τη συνοδεία ποιων λόγων) και στο Συμβολισμό της προσφοράς του θυμιάματος (στη λατρευτική ζωή της εκκλησίας μας, με πιο αναγνωρισμένο την κατεύθυνση της προσευχής και παράλληλα του νου και της καρδιάς προς τον ουρανό, προς το θείον) αλλά και του θυμιαταριού. Μετά, προχωρεί στο ρόλο του λιβανιού στη Λαογραφία (και ιδιαίτερα στο ξεμάτιασμα από τη βασκανία) και στη Λαϊκή Ιατρική (θεραπευτικές και προληπτικές ιδιότητες του λιβανιού τύπου «δάκρυ», πρακτικές συνταγές από διάφορα Ιατροσόφια) και κλείνει με το Λιβάνι στον καθημερινό λόγο (παροιμιακό ή στερεότυπες φράσεις) και στη λογοτεχνία (ιδιαίτερα στη νεοελληνική ποίηση). Το βιβλίο ολοκληρώνεται με μια Ενδεικτική Βιβλιογραφία.

* * *

Χωρίς καμία πρόθεση να… «κάψω λιβανωτό» για το συγγραφέα (πράγμα, άλλωστε, που πιστεύω ότι και οι δυο μας αποφεύγουμε όπως… «ο διάβολος το λιβάνι»), προχωρώ στην παράθεση μερικών σχολίων.

– Το εξώφυλλο με το κεραμικό/γήινο καπνίζον θυμιατό σε γαλάζιο/ουράνιο φόντο αισθητοποιεί με τον καλύτερο και απλούστερο τρόπο το βασικό συμβολισμό της προσφοράς του θυμιάματος.

– Το βιβλίο αναμφίβολα αποτελεί μια μεθοδικά εμπεριστατωμένη μελέτη και πλουσιοπάροχο αρωγό-τροφοδότη στη φτωχή σχετική βιβλιογραφία.

– Το βιβλίο αποτελεί μια καλο-σκαρωμένη «Κιβωτό». Το συνθετικό «καλο-», με την έννοια όχι απλώς της υλικής κατασκευής αλλά και της αισθητικής, εξωτερικά αλλά και εσωτερικά, με το πολύχρωμο φωτογραφικό υλικό που διανθίζει υποστηρικτικά το κείμενο σε μια λογική αναλογία εικόνας και λόγου.

– Ο συγγραφέας με τη ρητίνη (ή κόμη) του δέντρου λιβάνου πετυχαίνει τον εισαγωγικό στόχο του: να συνδέσει τις περιόδους του Ελληνισμού, προβάλλοντας την αδιάλειπτη συνέχειά του στο χρόνο από τα αρχαία και προχριστιανικά χρόνια μέχρι σήμερα.

– Η γλώσσα είναι μια απλή, εξαίρετη δημοτική (που διατηρεί όμως τα «μπιχλιμπίδια» -κατά το γλωσσολόγο μας Γεώργιο Χατζηδάκη- του παλαιού πολυτονικού συστήματος).

– Η υποσημείωση βιβλιογραφικών παραπομπών είναι χρήσιμη και χρηστική.

– Είναι εμφανές ότι το βιβλίο γράφτηκε με μεράκι, καθώς το αντικείμενο του συγγραφέα – ερευνητή συνδέεται με τα παιδικά του βιώματα και τις εκκλησιαστικές σπουδές του. Θα έλεγα μάλιστα ότι, όπως το λιβάνι είναι η ρητίνη (κόμη) που τρέχει από τις τομές στο φλοιό του δέντρου λιβάνου, έτσι και το «Λιβάνι» του Ν. Αποστολάκη είναι η κόμη που αποκόμισε ο συγγραφέας από τις τομές στο δέντρο της μνήμης του. Φυσικά η επαγγελματική του ιδιότητα (Βιοτεχνία κηροπλαστικής και εκκλησιαστικών ειδών) διεκδικεί αυτοδίκαια σμαντικό μερίδιο στο μεράκι του συγγραφέα.

– Είναι συγκινητική η αφιέρωση του βιβλίου από το συγγραφέα στη μνήμη συγγενικών του προσώπων και καθηγητών του στις εκκλησιαστικές σχολές που φοίτησε, καθώς «ανάβει στη μνήμη τους χρυσά λιβανιστήρια», κατά το στίχο του Δροσίνη («Ύμνος των προγόνων»).

– Όλο το βιβλίο «Λιβάνι» του Νίκου Αποστολάκη αναδίδει «οσμήν ευωδίας πνευματικής», προκαλώντας ένα ευχάριστο συναίσθημα στον αναγνώστη. Εκτός από το ότι λειτουργεί και προληπτικά για την προστασία το ωραίου βιβλίου από το… μάτιασμα.

– Θα ήταν σοβαρή παράλειψη η μη αναφορά στη συμβολή του θεολόγου-φιλόλόγου και συγγραφέα Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, που είχε τη φιλολογική επιμέλεια της έκδοσης.

* * *

Ευχαριστώντας το συγγραφέα για την τιμητική προσφορά του πονήματός του με την επίσης τιμητική για μένα αφιέρωση, εύχομαι ολόψυχα στον ίδιο και στο βιβλίο του ό,τι καλύτερο και να μη καθυστερήσει (ή, αλλιώς, να… λιβανίσει) την ολοκλήρωση της τριλογίας με την έκδοση του τρίτου σχετικού βιβλίου του.