Το Νοσοκομείο είναι ο κατεξοχήν χώρος όπου δοκιμάζονται στην πράξη: η λατρεία στην υγεία την «ιμερόεσσα, ερατή, πολυθάλμιον, παμβασίλεια, φερόλβιον, μητέρα απάντων…» κατά τον Ορφικό Ύμνο στη μυθική Θεά Υγεία, την κόρη του Ασκληπιού. η συνέπεια των ιατρών στον όρκο τους, που είναι ο Όρκος του Ιατρού – φιλοσόφου Ιπποκράτη, μνημείο ανθρωπισμού και αλτρουισμού («Αγνώς δε και οσίως διατηρήσω βίον τον εμόν και τέχνην την εμήν…»). οι αντοχές όλου του έμψυχου νοσοκομειακού δυναμικού, που συχνά υπερβαίνουν τα φυσιολογικά όρια των ανθρώπινων δυνάμεων. το πραγματικό «κράτος δικαίου», «κράτος πρόνοιας», κράτος που σέβεται τους πολίτες του. γενικά, η ποιότητα της νοσοκομειακής περίθαλψης ως αλάνθαστο αξιολογικό κριτήριο της ποιότητας του πολιτισμού μιας κοινωνίας και ειδικότερα πολιτείας. Δεν θα αυθαιρετούσε κανείς, αν, παραφράζοντας τη γνωστή ρήση, έλεγε: «Δείξτε μου το νοσοκομείο σας να σας πω ποιοι είστε».
Με κίνδυνο να κατηγορηθώ για «παραβίαση ανοικτών θυρών», προέταξα τις παραπάνω σκέψεις για να θεμελιώσω τη γνώμη ότι η πρόσφατη έκδοση από τον Ιατρικό Σύλλογο Ρεθύμνου του βιβλίου «Τα Νοσοκομεία του Ρεθύμνου», αποτελεί αξιέπαινη απόφαση και αποφασιστική συμβολή του στην τοπική πολιτισμική ιστορία.
Και μια και μιλούμε για ιστορία, η έκδοση έγινε με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και 60 χρόνων από την ίδρυση του υφιστάμενου Γενικού Νοσοκομείου Ρεθύμνου.
Όμως οι αφορμές, οι προθέσεις και το όποιο καταχωνιασμένο υλικό δεν θα μας έδιναν το έργο αυτό χωρίς τη δυναμική παρέμβαση-μεσολάβηση του συμπολίτη μας συγγραφέα Νίκου Δερεδάκη.
Ας είναι καλά, βέβαια, το ερευνητικό «σκουλήκι» που έχει τρυπώσει στο μυαλό του τώρα και χρόνια και που γίνεται όλο και πιο απαιτητικό ως προς τις… διατροφικές του συνήθειες. Αλλά και η ιδιότητά του ως δασκάλου. δασκάλου με αίσθημα ευθύνης απέναντι στην τοπική ιστορία και στις ουσιαστικές μαθησιακές ανάγκες των παιδιών αλλά και δασκάλου που επεκτείνει τη διδακτική του εμβέλεια και εκτός τάξης μέσω του γραπτού ή προφορικού λόγου του, στοιχειοθετώντας έτσι επάξια τον τίτλο του «λόγω και έργω» πνευματικού ανθρώπου.
Το βιβλίο δομείται σε τρία κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στα Νοσοκομεία που λειτούργησαν στο Ρέθυμνο κατά τις περιόδους της Βενετοκρατίας (με πρώτο το κτήριο της παλιάς «Ηλεκτρικής» και σήμερα ξενοδοχείο «Fortezza») και της Τουρκοκρατίας. Το δεύτερο κεφάλαιο κινείται στους χώρους που στέγασαν το Νοσοκομείο Ρεθύμνου κατά την περίοδο της Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας (Ρώσικο ή Τσάρειο Νοσοκομείο στη θέση της σημερινής Σχολής Χωροφυλακής), κατά την περίοδο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή («Νοσοκομείο Αμερικανίδων Γυναικών», που λειτούργησε στο προαναφερόμενο κτήριο του ρώσικου νοσοκομείου) και κατά τα κατοχικά και πρώτα μετακατοχικά χρόνια (κτήριο Ορφανοτροφείου, σημερινό Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο). Το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου παρακολουθεί την περιπετειώδη εξέλιξη του υφιστάμενου Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου από τη θεμελίωσή του το 1952 και την παράδοσή του το 1953 μέχρι την Τρίτη επέκτασή του, που παραδόθηκε το 2011.
Στο τέλος του βιβλίου παρατίθενται τρία παραρτήματα, από τα οποία το πρώτο περιλαμβάνει κανονιστικά νομοθετικά διατάγματα για τη λειτουργία του Νοσοκομείου και επιστολές αγώνα και αγωνίας για την ανέγερσή του, στο δεύτερο παράρτημα καταχωρείται το έμψυχο δυναμικό του Νοσοκομείου κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του (1953-1956), καθώς και οι γιατροί και το διευθυντικό και διοικητικό προσωπικό του μέχρι και σήμερα. Και στο τρίτο παρατίθεται ένας μεγάλος αριθμός φωτογραφιών εκδομένων ή ανέκδοτων.
Το βιβλίο αφιερώνεται αυτοδικαίως «σε όλους αυτούς που παλεύουν για μια αξιοπρεπή περίθαλψη στο Ρέθυμνο». Αξιοπρόσεκτος είναι, βέβαια, ο λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός που περιέχεται στη φράση αυτή, καθώς αποκλείει από την αφιέρωση τους όποιους μη «παλεύοντας» ή τους όποιους υπεύθυνους της όποιας «αναξιοπρέπειας».
Η αναφορά, επίσης, στην προσφορά της Αμερικανίδας εθελόντριας ιατρού Esther lovejoy (Εσθήρ Λαβτζόι), που ο δήμος τίμησε αναγράφοντας το όνομά της στην πινακίδα ενός δρόμου της πόλης και που μετά πέταξε στον κάλαθο της λήθης, είναι καίρια, καθώς παραπέμπει στην όχι ασυνήθιστη στάση μας απέναντι στους ευεργέτες μας και ειδικότερα γιατρούς μόλις επιστρέψουμε στην κανονική μας ζωή. Θα ήταν όμως παράλειψη να μην αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι η σημερινή Επιτροπή Ονοματοθεσίας του Δήμου έχει αποφασίσει από καιρό την επαναφορά του ονόματός της σε εμφανές μέρος της παλιάς πόλης μας.
Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι το βιβλίο του Νίκου Δερεδάκη, αποτελεί την πρώτη, ουσιαστικά, ολοκληρωμένη καταγραφή της δημόσιας περίθαλψης στο Ρέθυμνο. Έτσι αποτελεί πολύτιμη βάση δεδομένων για συγκριτική αποτίμηση «προσώπων και πραγμάτων» που συνδέθηκαν με τη νοσοκομειακή περίθαλψη στον τόπο μας, αλλά και πολύτιμη αφετηρία για νέες ή συμπληρωματικές μελέτες. Ο συγγραφέας άλλωστε δεν διατείνεται ότι η έρευνά του είναι τελεσίδικη. Πάντοτε εξάλλου, για τις όποιες «θεραπείες» ενός βιβλίου υπάρχουν και οι επανεκδόσεις.
Δεν θα παραλείψω να υπογραμμίσω ότι η φιλολογική επιμέλεια του βιβλίου ανήκει στη φιλόλογο Στέλλα Στυλιανουδάκη.
Εύχομαι στο συγγραφέα να συνεχίσει ακάθεκτος τη δημιουργική του πορεία και να… μπαίνει στα νοσοκομεία και στους άλλους χώρους περίθαλψης μόνο ως ερευνητής!
g_frygan@hotmail.com
