Είχα την ευτυχία να συναντήσω σπουδαίους ανθρώπους στην πόλη αυτή. Με κάποιους από αυτούς δημιουργήθηκε σιγά σιγά και μια βαθειά φιλία. Ανάμεσά τους φίλος ακριβός και ο Νίκος Νιουράκης.
Ήταν ένας άνθρωπος πάντα χαμηλών τόνων, με φωνή απαλή, γαλήνια και μια απέραντη καλοσύνη.
Η επικοινωνία μας ήταν κάτι το μοναδικό γιατί διέθετε σεβαστή περιουσία γνώσεων. Αλλά αυτό που με γοήτευε κυρίως σ’ αυτόν, ήταν η αντίληψη μιας οικουμενικής εθνότητας που εκείνα τα χρόνια ήταν κάτι αδιανόητο. Νωπές ακόμα οι μνήμες από τις περιπέτειες του λαού μας υπερίσχυε το αίσθημα της πατριδολατρίας.
Ο Νίκος είχε το σπάνιο χάρισμα να σε μεταφέρει σε άλλες διαστάσεις κοσμικές και πνευματικές. Σε έκανε να νοιώθεις όχι απλά πολίτης του κόσμου αλλά του σύμπαντος.
Ήταν δάσκαλος, αλλά οι μαθητές του είχαν το προνόμιο να απολαμβάνουν παραδόσεις πανεπιστημιακού επιπέδου. Κι ένοιωθε μεγάλη χαρά όποτε έβλεπε κάποιον μαθητή του που διέπρεπε σε κάποια επιστήμη. Αυτό δεν σημαίνει πως περιφρονούσε και τους μαθητές του που προτίμησαν την καλλιέργεια της γης.
Ο Νίκος Νιουράκης έδινε πάντα σημασία στον Άνθρωπο.
Αγαπούσε πολύ τα ταξίδια. Και δεν έχανε την ευκαιρία να ταξιδέψει. Λαχταρούσε να διευρύνει τους ορίζοντές του. Πολύτιμος συνοδοιπόρος στα μακρινά του ταξίδια ο καλός του φίλος Γιώργος Γιανναράκης, με τον οποίο πολλές φορές μνημονεύουμε με συγκίνηση τον αξέχαστο Νίκο.
Κι έπειτα ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος άρχισε να μας δίνει σημεία μεγάλου συγγραφικού ταλέντου που πρόσφερε στα Κρητικά Γράμματα εξαιρετικά ταξιδιωτικά βιβλία.
Παράλληλα κοσμούσε τις στήλες της εφημερίδας η βιβλιοκριτική του για κάθε έκδοση ντόπιου ή άλλου δημιουργού. Όσο για τη συμμετοχή του στην πολιτιστική ζωή ήταν έντονη και παραγωγική.
Περηφάνια κι αξιοπρέπεια
Ο Νίκος Νιουράκης γεννήθηκε το 1915 και ανατράφηκε στο Χαμαλεύρι. Ο πατέρας του είχε γεννηθεί στο Σπήλι Αγίου Βασιλείου και η μητέρα του Πολύμνια Μαθιουδάκη στον Κισσό.
Όπως και ο ίδιος ομολογούσε απόλαυσε στην οικογένειά του τη θαλπωρή που επιθυμεί κάθε παιδί, αλλά βίωσε και τις διάφορες αξίες της ζωής. Κυρίως την περηφάνια και την αξιοπρέπεια. Έμαθε να αξιολογεί τους ανθρώπους ανάλογα με τα ψυχικά τους χαρίσματα.
Παρακολούθησε δυο τάξεις του Γυμνασίου Ρεθύμνου, τρεις τάξεις της Ιερατικής Σχολής Χρυσοπηγής Χανίων, δυο τάξεις του Ιεροδιδασκαλείου Κορίνθου και το δεύτερο έτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου, απ’ όπου και αποφοίτησε το 1943.
Από το 1946 υπηρέτησε ως δάσκαλος στα σχολεία των Περιβολίων, Βάθης και Μαλαθύρου Χανίων, στα Κεραμωτά Μυλοποτάμου και στο χωριό του τα περισσότερα χρόνια. Δίδαξε και σε τρία σχολεία των Αθηνών.
Επιστρέφοντας στην Κρήτη δίδαξε για ένα διάστημα στο 1ο Δημοτικό Σχολείο. Αναγκάστηκε όμως να παραιτηθεί το 1973, μη αντέχοντας την ψυχολογική βία που ασκούσε πάνω του η χούντα των συνταγματαρχών.
Είχε μια ατίθαση ψυχή ο αξέχαστος συμπολίτης. Ο κόσμος να του χαριζόταν δεν πρόδιδε τις αρχές του. Κι αυτή την αντίληψη μεταλαμπάδευε στους μαθητές του. Ποτέ δεν υπήρξε ο δάσκαλος της απλής μετάδοσης γνώσεων. Ήταν μέχρι το τέλος της καριέρας του, ο καλός σπορέας που έριχνε στις παιδικές συνειδήσεις το σπόρο της ελεύθερης σκέψης πάντα με βάση το λόγο του Καζαντζάκη που λάτρευε.
Και η διδακτική του μέθοδος ήταν να ωθεί τους μαθητές του σε στράτες πιο πέρα από τα καθιερωμένα και τα μίζερα εκεί που ανθίζουν οι αξίες και δικαιώνεται η έννοια του ανθρώπου.
Ευτυχώς για τον ίδιο και τους αγώνες του δικαιώθηκε ηθικά και υλικά το 1982, βάσει Νομοθετικού Διατάγματος, αφού ελέγχθηκε η περίπτωσή του από ειδική επιτροπή του υπουργείου Παιδείας.
Αλησμόνητη εκείνη η χαρά στο πρόσωπό του μετά τη δικαίωση. Και ελπίδα. Κάπου είχε ταυτίσει τη δική του αποκατάσταση με την καλυτέρευση της μοίρας του ανθρώπου. Κι αυτή η διαπίστωση φόρτιζε ακόμα περισσότερο τα δημοκρατικά του φρονήματα.
Η αγάπη του για το βιβλίο τον έκανε αμέσως αρωγό της κίνησης για την ενίσχυση των Ρεθεμνιωτών δημιουργών. Κι έτσι μπήκε η υπογραφή του στα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου Συγγραφέων Λογοτεχνών. Ενός συλλόγου που δημιούργησε πολλές προοπτικές για τη Ρεθεμνιώτικη Λογοτεχνία.
Μια όμορφη οικογένεια
Από τις μεγάλες του αδυναμίες ήταν η κόρη του Μαρία που απέκτησε από το γάμο του με τη Φιλία Κοκολάκη μια εξαιρετική γυναίκα. Και δεν είχε άδικο. Η Μαρία, εκλεκτή συνάδελφος δημοσιογράφος και λογοτέχνης, κληρονόμησε πολλές από τις αρετές του πατέρα της. Όταν μάλιστα του χάρισε και δυο εγγόνια η ευτυχία του δεν είχε προηγούμενο. Και την άξιζε όσο λίγοι άνθρωποι.
Ο Νίκος Νιουράκης είχε μια ευαισθησία που σπάνια συναντάς στους άνδρες. Ίσως γιατί φοβούνται να την εκδηλώσουν. Εκείνος όμως είχε το θάρρος εκτός από την υπεράσπιση κάθε αδικημένου και τη συμπαράσταση κάθε κυνηγημένου ανθρώπου να λέει ελεύθερα τη γνώμη του. Αν και φοίτησε σε εκκλησιαστικά σχολεία είχε πάντα μια διαφορετική αντίληψη ως προς τα θέματα διαποίμανσης και προσφοράς στο συνάνθρωπο. Δεν ανεχόταν να καταπατούνται οι αρχές του Ευαγγελίου για χάρη κοσμικών απολαύσεων. Η ανθρώπινη δυστυχία ήταν πάντα ένα οδυνηρό ράπισμα για τις ψυχικές του αντοχές.
Και από τις μεγάλες του ευαισθησίες ήταν η προστασία του αρχαιολογικού μας πλούτου.
Αυτά που ανακάλυπτε στους περιπάτους στη φύση, ιδιαίτερα στο χωριό του, τον προβλημάτιζαν γιατί ήξερε πως κάποιοι θα έχουν επωφεληθεί στο μεταξύ μέχρι η πολιτεία να είναι σε θέση να ενδιαφερθεί.
Κι αφού δεν μπορούσε να κάνει κάτι τίποτα πιο ουσιαστικό, φρόντισε να είναι χρήσιμος στους επιστήμονες που μελετούσαν την περιοχή του. Κι ήταν όλοι διαπρεπείς.
Δεν θα ξεχάσω έναν επιφανή Γερμανό αρχαιολόγο που με τη μεσολάβηση του Νίκου, μου έδωσε σε συνέντευξή του το 1975, πολύτιμα στοιχεία για το Χαμαλεύρι και την ευρύτερη περιοχή για να τον δικαιώσει χρόνια αργότερα η αρχαιολογική σκαπάνη της Κ.Ε. Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Στενή φιλία με τον Paul Faure
Αλλά εκείνος που εκτίμησε τις γνώσεις και την αγωνία του Νίκου, για την τύχη αυτού του πλούτου και μάλιστα λόγω κοινών ενδιαφερόντων συνδέθηκε μαζί του με στενή φιλία, ήταν ο Γάλλος επιστήμονας Paul Faure.
Αυτή την εκτίμηση που έτρεφε ο διάσημος αρχαιολόγος είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω όταν κάποτε ρώτησα τον Νίκο για μια επιγραφή κι εκείνος με μια φυσικότητα που με κατέπληξε πρότεινε να γράψω στον Paul Faure.
Γέλασα. Ήταν δυνατόν αυτή η παγκοσμίου εμβέλειας επιστημονική μορφή να ασχοληθεί με την απορία μιας νεαρής δημοσιογράφου;
Έγραψα όμως από περιέργεια και η συγκίνησή μου δεν περιγράφεται όταν πήρα απάντηση και μάλιστα υπήρχε και μια παράγραφος που τόνιζε να μη διστάσω και στο μέλλον να απευθυνθώ στον ίδιο, για κάθε μου απορία, επειδή οι φίλοι του Νίκου Νιουράκη είναι και δικοί του φίλοι.
Αργότερα μάλιστα μου έστειλε κι ένα βιβλίο του.
Η συνεργασία του με τον Paul Faure αναφέρεται σ’ όλα τα έργα τους και ήταν ο μοναδικός στο νομό, που γνώριζε για να του συμπαρασταθεί.
Για την προσφορά του αυτή, η Ακαδημία Αθηνών τον τίμησε με έπαινο το 1990.
Επίσης, η Νομαρχία Ρεθύμνης του απένειμε τιμητική διάκριση το 1995 για τη συμβολή του στην τουριστική προβολή και ανάπτυξη της Κρήτης.
Ακόμα και σήμερα ερευνητές με ρωτούν για τη συνεργασία αυτή που στάθηκε πολύτιμη για το πολιτιστικό μας γίγνεσθαι.
Σημαντικές ήταν οι υπηρεσίες που πρόσφερε ο Νίκος Νιουράκης και στην μελέτη των σπηλαίων του τόπου μας.
Όπως είναι γνωστό η συστηματική εξερεύνηση των ρεθεμνιώτικων σπηλαίων από σπηλαιολόγους ξεκίνησε το έτος 1950, με την ίδρυση της ΕΣΕ. Ήταν τα χρόνια των μυθικών μορφών της σπηλαιολογίας Γιάννη Πετρόχειλου και Paul Faure και των άλλων σκαπανέων της, που οδηγημένοι από τον ρέκτη των κρητικών σπηλαίων Ελευθέριο Πλατάκη, εξερεύνησαν σπήλαια σ’ ολόκληρη την Κρήτη. Το έτος 1962, η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, με την υπ’ αριθμόν 35/12-1-1962 πράξη της, αποφάσισε την ίδρυση στην Κρήτη του πρώτου Κλιμακίου στην Ελλάδα, με έδρα το Ρέθυμνο, με πρόεδρο τον γυμνασιάρχη στο Α’ Γυμνάσιο Ρεθύμνου Ε. Πλατάκη. Οι πρώτοι Ρεθεμνιώτες σπηλαιολόγοι που τον πλαισίωσαν στο Κλιμάκιο Κρήτης υπήρξαν οι Χρίστος Μακρής (καθηγητής, Ρέθυμνο), Κωστής Ξεξάκης (καθηγητής, Ρέθυμνο), Μαρία Ψυχουντάκη (καθηγήτρια, Ρέθυμνο), Κωνσταντίνος Φραγκάκης (δάσκαλος, Αγία Γαλήνη), Γ. Βατζέλης (καθηγητής, Ρέθυμνο), Μιχάλης Γεωργουλάκης (δάσκαλος, Μύρθιος Ρεθύμνου), Νίκος Νιουράκης (δάσκαλος, Χαμαλεύρι Ρεθύμνου), Κώστας Νικολουδάκης (δάσκαλος, Ελεύθερνα) κ.α. Παράλληλα πολλοί τότε μαθητές, ιδιαίτερα οι καταγόμενοι από την ύπαιθρο, βοήθησαν σημαντικά το Κλιμάκιο στις πρώτες του εξερευνήσεις.
Ο Νίκος Νιουράκης είχε όπως είδαμε ενταχθεί από τους πρώτους και είχε βοηθήσει τα μέγιστα στην επιτυχία της προσπάθειάς.
Πολίτης του κόσμου
Ο Νίκος Νιουράκης εκτός από φυσιολάτρης ήταν και φύση καλλιτεχνική. Γι’ αυτό και εκτός από το ψαλτήρι υπηρέτησε από τους πρώτους τη Μικτή Χορωδία Ρεθύμνου, εκτιμώντας ιδιαίτερα το Μπάμπη Πραματευτάκη και τη μουσική του.
Ήθελε όμως να γνωρίσει τον κόσμο. Και ξεκίνησε μια σειρά από ταξίδια μεγάλα σε διάρκεια και σε προορισμούς, που δεν συγκινούν ιδιαίτερα τους απλούς τουρίστες.
Ο λόγος της επιλογής φάνηκε στις εντυπώσεις που έφερε στην εφημερίδα με την απλή μορφή μιας σύντομης διήγησης. Ήταν από τα άρθρα που άφησαν εποχή. Ο Νίκος Νιουράκης εμβάθυνε στον πολιτισμό και στον τρόπο ζωής των ανθρώπων στις χώρες που επισκεπτόταν με παρέα συνήθως το Γιώργο Γιανναράκη. Έκλαιγε σχεδόν από συγκίνηση περιγράφοντάς μου το δέος που τον κατέλαβε πετώντας πάνω από τα Ιμαλάια.
Από την ποιότητα της γραφής και τη γοητεία που ασκούσε στον αναγνώστη του δώσαμε την ιδέα να εκδώσει τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις. Και το αποτέλεσμα μας δικαίωσε. Έγραψε τα βιβλία «Ταξίδι στη χώρα των Ίνκας», «Ταξιδεύοντας γύρω από τη γη», «Ταξιδεύοντας Σριλάνκα, Ινδία, Νεπάλ», «Ταξιδεύοντας Σοβιετική Ένωση» και «Ταξιδεύοντας Αιθιοπία».
Μέσα από τα βιβλία του αυτά γνωρίσαμε και τον πολίτη του κόσμου Νίκο Νιουράκη τον υπέρμαχο της ιδέας για την παγκοσμιοποίηση και τη συναδέλφωση των λαών σε μια εποχή που όλα αυτά ήταν άγνωστα και ο κήρυκας των ιδεών αυτών μπορούσε να χαρακτηριστεί στην καλύτερη περίπτωση ρομαντικός.
Ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Λογοτεχνών
Τα βιβλία αυτά απέκτησαν σύντομα θερμούς θαυμαστές. Και μια μέρα έρχεται στο γραφείο μου ένας ακόμα σπουδαίος άνθρωπος και μεγάλος ποιητής ο Κώστας Απανωμεριτάκης.
Μου απλώνει, όπως έκανε συνήθως, ένα περιποιημένο χαρτί με τέλεια καλλιγραφικά γράμματα, γράφει την καθιερωμένη αφιέρωση «στη μικρή μου φίλη Εύα» και φεύγει. Σκύβω διψασμένη για τον περίφημο στίχο του να απολαύσω μια ακόμα δημιουργία και διαβάζω…
«Στο φίλο μου Φιλέα Φόγκ παλιό μου γνώριμο από χρόνια…».
Ήταν αφιερωμένο στον Νίκο Νιουράκη και ήταν εξαιρετικά εύστοχη η παρομοίωση του κοινού μας φίλου με τον ήρωα του Ιουλίου Βερν.
Η προώθηση του Ρεθεμνιώτικου βιβλίου ήταν πάντα μέσα στα ενδιαφέροντα όλης της συντροφιάς που κοσμούσε με την παρουσία του και ο Νίκος. Και μια μέρα ένας άλλος ακριβός φίλος ο Χρίστος Λιονής πρότεινε την ίδρυση του Συλλόγου Συγγραφέων Λογοτεχνών ιδέα που πρώτος με ενθουσιασμό ασπάστηκε ο Νίκος και υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη αλλά και πρόεδρος για ένα διάστημα.
Ήταν το 1981 και το καταστατικό είχε επιμεληθεί η Μαίρη Λιονή ασκούμενη ακόμα δικηγόρος.
Ο Νίκος Νιουράκης ζούσε με το όραμα της συναδέλφωσης των λαών. Χάρηκε μέχρι το τέλος της ζωής του τη στοργή της κόρης του και των εγγονών του.
Δεν τον άφησε όμως ποτέ η πικρία για την τύχη των λαών που πέφτουν θύματα συμφερόντων. Νόμιζες μερικές φορές ότι υπερβάλει αλλά ήταν πέρα για πέρα αληθινός.
Τιμή μετά θάνατον
Πέθανε το 1998 κι από τότε φάνηκε να έχει ξεχαστεί αν και τα βιβλία του συνεχίζουν να συγκινούν και μάλιστα παραμένουν διαχρονικά και επίκαιρα.
Πριν από χρόνια τον τίμησε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σταυρωμένου, με μια εξαιρετική εκδήλωση. Είχε κεντρικό ομιλητή ένα χαρισματικό άνθρωπο το δάσκαλο Γιάννη Σκεπετζή, που παρουσίασε με υποδειγματικό τρόπο τη ζωή και το έργο του Νίκου Νιουράκη αγαπημένου του δασκάλου.
Από τότε δεν είδαμε καμιά δράση που να αναδεικνύει τη μεγάλη αυτή προσωπικότητα του τόπου μας. Εκείνοι που τον αξιολόγησαν και τον εκτίμησαν όπως του άξιζε και στον τόπο μας και εκτός θα συμφωνήσουν πως δεν έχουμε δώσει στο σπουδαίο αυτό άνθρωπο την τιμή που του αξίζει.
Το Πολιτιστικό Ρέθυμνο έχει συγκεντρώσει αρκετό υλικό γύρω από τη ζωή και το έργο του. Μια συνέντευξή του εξάλλου που είχε δώσει στον Νίκο Λαγκαδινό, όταν η ΕΡΤ έκανε ένα οδοιπορικό στις πόλεις αναδεικνύοντας τις προσωπικότητες του τόπου αξίζει να την παρακολουθήσετε (https://youtu.be/iI2k3vqnBrc).
Ο Νίκος Νιουράκης δεν ζει πια, αλλά πάντα θεωρούμε πως θα φανεί κάποια στιγμή στην πόρτα, λίγο πριν πάει σε μια υποχρέωση είτε συλλόγου είτε χορωδίας και θα ξεκινήσει να μας μιλά για το όραμα μιας ευτυχισμένης κοινωνίας, που δεν έχει άστεγους και τα παιδιά δεν πεινούν αλλά παίζουν αγαπημένα στις αλάνες κτίζοντας τον υγιή κόσμο του αύριο που θα διαφεντεύεται από αγάπη και καλοσύνη. Θα μιλά ονειροπολώντας και θα μας χαμογελά με κείνο το γαλήνιο και αγγελικό του χαμόγελο το αξέχαστο.
