«Ο άνθρωπος καθορίζεται απ’ τον έρωτά του». Έτσι ερμηνεύει ο Ντοστογιέφσκι τα λόγια του Ευαγγελίου «εκεί όπου είναι ο θησαυρός σας εκεί θα ‘ναι και η καρδιά σας».
Δεν μπορούμε να αγαπάμε αληθινά παρά μόνο αυτό που είναι αιώνιο. Ο Ντοστογιέφσκι είχε μια φοβερή εμπειρία: Του χάρισαν τη ζωή μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. «Το πρώτο πράγμα που ένιωσα» γράφει στο ημερολόγιό του «ήταν μια απέραντη απορία, γιατί δεν αγαπούσα όλους, μα όλους τους ανθρώπους»!
Ο Ντοστογιέφσκι βίωσε σε μια μοναδική στιγμή όλη τη ζωτική σημασία του πασχαλινού μυστηρίου, ότι ο Χριστός ανασταίνεται και ζει μέσα μας. Ζώντας μέσα μας φανερώνεται με την αγάπη που έχουμε ο ένας για τον άλλον. Ο Ντοστογιέφσκι ένιωσε σαν να πέθανε κι αναστήθηκε. Πέθανε ως παλιός άνθρωπος κι αναστήθηκε ως καινούριος άνθρωπος. Έζησε αυτό που ο Κύριος είπε, ότι θα αλατιστούμε με τη φωτιά.
– Τι σημαίνουν τα λόγια «να ‘χεις το νου σου στον Άδη και να μην απελπίζεσαι»;
– Κάποιος πολύ απλός άνθρωπος πλησίασε τον Άγιο Αντώνιο και του είπε: «Βλέποντας τους διαβάτες, λέω στον εαυτό μου: όλοι θα σωθούν, μόνο εγώ θα κατακριθώ». Και ο Άγιος Αντώνιος του αποκρίθηκε: «Η κόλαση υπάρχει πράγματι, αλλά μόνον για μένα…». Ο Άγιος Ισαάκ ο ασκητής λέει, πως αυτός που αισθάνεται την αμαρτωλότητά του είναι ανώτερος από αυτόν που ανασταίνει νεκρούς. Τόσο σημαντικό είναι να βλέπουμε τη σκιά μας και να μην κατακρίνουμε.
Να ‘χεις το νου σου στον Άδη και να μην απελπίζεσαι σημαίνει να πιστεύεις ότι δεν είναι τίποτε λησμονημένο ενώπιον του Θεού. Κι οι τρίχες της κεφαλής μας είναι όλες αριθμημένες… «Ο Θεός δεν έπλασε τον άνθρωπο για να μας δείξει την οργή Του, αλλά για να επιτύχουμε τη σωτηρία μέσω του Κυρίου μας Ιησού Χριστού» (Θεσσαλονικείς Α’ 5,9-13).
Αυτή είναι η κεντρική ιδέα της κινηματογραφικής ταινίας του Μπέρκγμαν «Χειμωνιάτικη σονάτα»: μόνον αν κάποιος μας αγαπάει όπως είμαστε, θα τολμήσουμε κι εμείς να δούμε τον εαυτό μας όπως είναι. Ο Ιησούς μας αγαπάει όπως είμαστε. Κατεβαίνει έως τη βαθύτερη κόλαση για να μας βγάλει από τα σκοτάδια στο φως.
Θυμάμαι την πίκρα και την απελπισία που ένιωσα ως νεαρός φοιτητής. Τα πολιτικά βιβλία που διάβαζα με οδηγούσαν στην κατάθλιψη. Ένας στίχος του Δαβίδ μου έδινε θάρρος «οι φίλοι μου και οι πλησίον μακρόθεν έστησαν» έλεγε ο Δαβίδ! Ο Ιησούς συμβαδίζει στην αποθάρρυνση. Στο πιο φριχτό πεπρωμένο κατεβαίνει για μας πριν από μας.
Αυτό σημαίνουν τα λόγια «να ‘χεις το νου σου στον Άδη και να μην απελπίζεσαι». Είναι ίσως το δυσκολότερο πράγμα στον κόσμο να αγαπάμε τον εαυτό μας όπως είναι. Οι πιστοί έχουμε την ελπίδα μας στον Κύριο. Δεν ελπίζουμε στη δύναμή μας, αλλά στη δύναμη Εκείνου που μας αγαπάει.
* Άγιος Σιλουανός ο Αγιορείτης
