Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΦΩΤΑΚΗ*
Στο πρώτο Βιβλίο μου με τίτλο: Το χωριό μου Άγιος Ιωάννης Χλιαρός …, που εκδόθηκε το 2006, καταγράφω τα παρακάτω στοιχεία που είχανε προκύψει τότε από τις έρευνές μου, για την ονομασία του οικισμού: «Είναι αξιοσημείωτο ότι, ο πρόσθετος χαρακτηρισμός χρησιμοποιείται κυρίως στη γενική κτητική, δηλαδή του Χλαρού (1607), του Χλιαρού, του Χλωρού και αυτό μας οδηγεί στη σκέψη και εν γένει στο συμπέρασμα ότι, του Χλαρού ή Χλιαρού είναι κτητικός προσδιορισμός. Είναι επομένως πολύ πιθανόν το Μοναστήρι του Άϊ Γιάννη από το οποίο πήρε την ονομασία του αργότερα ο οικισμός να ανήκε σε κάποιον ονόματι Χλαρόν ή Χλιαρόν ή Χλωρόν και συνεπώς προστέθηκε στην ονομασία του μοναστηριού και το επώνυμο του κτήτορα. Βεβαίως σήμερα δεν υφίσταται και είναι άγνωστο πότε απαλείφθηκε.»
Αφού διάβασε το βιβλίο μου ο αγαπητός φίλος καθηγητής, ερευνητής, συγγραφέας αείμνηστος Γιώργος Π. Εκκεκάκης, με επιστολή – σχόλιο που μου έστειλε τότε, δηλαδή πριν 15 χρόνια, με πληροφορεί τα παρακάτω: «Το βιβλίο σας μου έδωσε το κίνητρο να ξαναδώ το αρχείο μου με τα Ρεθεμνιώτικα χωριά. Είδα λοιπόν ότι κι εγώ έχω υπογραμμίσει τη γενική κτητική (του Κλαρού) απ’ όπου πιστεύω βγήκε το επώνυμο Κλαροτζάννες που αναφέρει ο Μπουνιαλής. Από κάποιον Τζάννε (=Ιωάννη) Κλαρό, προφανώς. Δεν αποκλείεται δηλαδή ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Νικηφόρος ο Γ’ (το επώνυμο του οποίου ήταν Κλαροτζάννες) να είχε τις ρίζες του στο χωριό σας. Όλα αυτά για την ώρα είναι βεβαίως με πολλά ερωτηματικά, αλλά δεν αποκλείεται να τεκμηριωθούν στο μέλλον».
Μετά από την παραπάνω πληροφορία μου δόθηκε ξανά η αφορμή να ψάξω περισσότερο για το συγκεκριμένο σημαντικό πρόσωπο και να γράψω τούτα τα λόγια. Συνέχισα λοιπόν την έρευνά μου, από την οποία προκύψανε τα παρακάτω επιπλέον στοιχεία από την Ελληνκή Βικιπαίδια:
- Ο Νικηφόρος Α’ ο Κλαροτζάνης ήταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας μεταξύ των ετών 1639 και 1645. Καταγόταν από την Κρήτη. Ήταν λόγιος ιεράρχης και διακρίθηκε για τη δράση του στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο της Πατριαρχίας του Κύριλλου Λούκαρι. Εξελέγη με την υποστήριξη των φιλολατίνων αντιπάλων του Κύριλλου Λούκαρι, διαδεχόμενος τον Μητροφάνη Κριτόπουλο. Παρά ταύτα, δεν υποστήριξε τους Λατίνους και την Ένωση. Κατά τη διάρκεια της Πατριαρχίας του συγκρούστηκε με τους Σιναΐτες μοναχούς και περιόδευσε στη Ρωσία, διοργανώνοντας εράνους υπέρ του Πατριαρχείου. Πέθανε το 1645.
- Σχετικό επίσης άρθρο στην εφημερίδα «Πατρίς» του Ηρακλείου της 22/10/2004 αναφέρει:
Νικηφόρος Κλαροτζάνε(ς) – Ο… πολυτάξιδος
Ο ιεράρχης που μετέφρασε στη δημοτική το Ευαγγέλιο πριν 4 αιώνες.
22/10/2004 Ο Νικηφόρος Κλαροτζάνε, κρητικός επίσης, με καταγωγή από το Ρέθυμνο βρισκόταν στην υπηρεσία του Οικουμενικού Πατριάρχη Κ. Λούκαρι και έζησε από κοντά τα δραματικά γεγονότα της εξόντωσής του. Το κοσμικό του όνομα ήταν Νικόλαος. Χειροτονήθηκε Πατριάρχης στην Κωνσταντινούπολη, τον Μάιο του 1639 διαδεχόμενος τον Μητροφάνη Κριτόπουλο (διάδοχο του Σπαρταλιώτη) σε ατμόσφαιρα θρησκευτικής αναταραχής λόγω της λατινικής προπαγάνδας στις ορθόδοξες περιοχές της Ανατολής. Ο νέος Πατριάρχης ενημέρωσε το ποίμνιό του για την εκλογή και αναχώρησε για τη Βλαχιά, τη Ρωσία και την Ιβηρία με στόχο την οικονομική ενίσχυση του Πατριαρχείου. Επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια τον Οκτώβριο, όμως συνήθιζε να μετακινείται συχνά, γεγονός που συνέβαλε στην διόγκωση προβλημάτων και στην επιδείνωση των σχέσεων Πατριαρχείου – Μονής Σινά. Παρά την πολυτάραχη εποχή της πατριαρχείας του, ο Κρητικός Πατριάρχης Νικηφόρος Κλαροτζάνες, λόγω των πολλών επικοινωνιών, που είχε αναπτύξει, με τις τόσες αποδημίες του, είχε καταστεί ευρύτατα γνωστός, αλλά και εν πολλοίς αγαπητός και εκτιμητός ιεράρχης.
Θεωρείται επομένως πολύ πιθανό ο προαναφερόμενος Πατριάρχης να είχε πράγματι τη ρίζα του στο χωριό μας, τον Άγιο Ιωάννη (Χλιαρό ή Χλωρό ή Χλαρό) Αμαρίου Ρεθύμνου, εφόσον όπως αναφέρεται «ήτανε κρητικός με καταγωγή από το Ρέθυμνο». Ας είναι αιώνια η μνήμη του.
* Ο Σταύρος Φωτάκης είναι στρατηγός ε.α, συγγραφέας, στιχουργός
