Νικόλαος Γ. Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας

Αποτέλεσμα Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου- που διεξήχθη υπό την αιγίδα τού υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, από 4- 7 Δεκεμβρίου 2003, στο Μέγαρο τής Ακαδημίας Αθηνών- είναι τα «Πρακτικά» που γνώρισαν πρόσφατα (2012) το φως τής δημοσιότητας, σε δύο ογκώδεις τόμους (σύνολο σελίδων 1.190), στη σειρά, υπ’ αριθμ. 23, των Δημοσιευμάτων τού Κέντρου Ερεύνης τής Ελληνικής Λαογραφίας τής Ακαδημίας Αθηνών. Θέμα τού Συνεδρίου, αφενός, ο κορυφαίος Λαογράφος Νικόλαος Γ. Πολίτης- ιδρυτής και θεμελιωτής τής επιστημονικής Λαογραφίας στην Ελλάδα- και, αφετέρου, το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, που εκείνος ίδρυσε αρχικά (1918) ως «Λαογραφικόν Αρχείον» και από το 1966 μετονομάσθηκε σε «Κέντρον Ερεύνης τής Ελληνικής Λαογραφίας τής Ακαδημίας Αθηνών». Πρόκειται, πραγματικά, για ένα έργο μνημειώδες, που περικλείνει στις δέλτους του μέγα μέρος τής αποκτηθείσας, μέχρι σήμερα, γνώσης και σοφίας γύρω από ένα θέμα ανεξάντλητο, όπως αυτό που αφορά στον πρώτο των Ελλήνων λαογράφων, τον αείμνηστο Νικόλαο Πολίτη (Καλαμάτα 1852- Αθήνα 1921), και στις λαογραφικές σπουδές που εκείνος θεμελίωσε στην Ελλάδα και με σεβασμό, επιμονή και αγάπη συνεχίζει να υπηρετεί, στις μέρες μας, το «Κέντρο Λαογραφίας τής Ακαδημίας Αθηνών».
Το παρουσιαζόμενο έργο περιλαμβάνει τις εισηγήσεις πενήντα, περίπου, ειδικών επιστημόνων- λαογράφων, εθνολόγων, ανθρωπολόγων, ιστορικών, φιλολόγων, γλωσσολόγων και άλλων ερευνητών που προέρχονται από συγγενείς γνωστικούς χώρους- και προλογίζεται από την ακούραστη Διευθύντρια τού Κέντρου Λαογραφίας τής Ακαδημίας Αθηνών κ. Αικατερίνη Πολυμέρου- Καμηλάκη, ενώ στην ολοκλήρωσή του συνέβαλαν όλοι, γενικά, οι ερευνητές τού Κέντρου Λαογραφίας τής Ακαδημίας Αθηνών, με προεξάρχοντες τους κυρίους Παναγιώτη Καμηλάκη, παλαιό και έμπειρο ερευνητή τού Κέντρου, που είχε την επιστημονική- φιλολογική επιμέλεια και τις διορθώσεις των δύο τόμων, και Ευάγγελο Καραμανέ, ο οποίος σήκωσε το βάρος τής διεξαγωγής τού Συνεδρίου και μεγάλο μέρος της ευθύνης της έκδοσης.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρων, μεστός και τεκμηριωμένος ο Πρόλογος της κ. Πολυμέρου- Καμηλάκη ενημερώνει, οριοθετεί και επικεντρώνει τον αναγνώστη στο ουσιώδες και χρήσιμο, προσφέροντας πλείστα όσα στοιχεία τόσο γύρω από την επιστήμη τής Λαογραφίας στην Ελλάδα και διεθνώς και τις πλούσιες δραστηριότητες τού Κέντρου Ερεύνης τής Ελληνικής Λαογραφίας, όσο και γύρω από τους συντελεστές, την προετοιμασία, θεματολογία και διεξαγωγή τού εν λόγω συνεδρίου. Ουσιαστικότατη, επίσης, και η ενημέρωσή της γύρω από το πρόσωπο και την επιστημονική παρουσία και προσφορά τού Ν. Γ. Πολίτη, του κορυφαίου επιστήμονα λαογράφου, που- όπως χαρακτηριστικά σημειώνει- έφερε στο επιστημονικό και εθνικό προσκήνιο το περιεχόμενο τής έννοιας «λαός», με την καθιέρωση και συστηματική οργάνωση τής επιστημονικής συλλογής, αρχειοθέτησης, μελέτης και προβολής των στοιχείων τού πολιτισμού του. Ίδρυσε, περαιτέρω, την «Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία» (1908), εξέδωσε το επιστημονικό περιοδικό «Λαογραφία» (1909) και συγκρότησε την Εθνική Μουσική Συλλογή (1914).
Οι εισηγητές, αφετέρου, εξέτασαν με επιστημονική γνώση, ακρίβεια και πληρότητα τις πτυχές της ελληνικής λαϊκής ζωής και φώτισαν από πολλές πλευρές την προσωπικότητα, την επιστημονική σκέψη, την κοινωνική και πολιτική δράση τού ιδρυτή τής ελληνικής Λαογραφίας, τη συνεργασία του με τους τοπικούς λογίους και τον εκπαιδευτικό κόσμο για την συλλογή λαογραφικού υλικού και τις επιδράσεις του στη μεταγενέστερη πορεία τής επιστήμης αυτής σε σχέση με το σημαντικότερο δημιούργημά του, το «Λαογραφικόν Αρχείον» (1918).
Ο Νικόλαος Πολίτης ίδρυσε και θεμελίωσε μια νέα επιστήμη, τη Λαογραφία, που το υλικό της αντλεί από την κιβωτό της λαϊκής μας παράδοσης και σοφίας, στη μελέτη της οποίας αφιέρωσε τη ζωή του. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι με το έργο του ο Ν. Γ. Πολίτης άνοιξε νέους δρόμους και ατραπούς σκέψης, που γονιμοποιούν αναζητήσεις και νέες ερευνητικές προσπάθειες, δρόμους γόνιμους, για να τους συνεχίσουν και εμπλουτίσουν με το δικό τους πρωτότυπο έργο οι μαθητές του. Και πράγματι, στα ενενήντα πολυκύμαντα χρόνια από το θάνατό του Ν. Γ. Πολίτη μέχρι σήμερα, όπως σημειώνει και πάλι η κυρία Πολυμέρου, κύλησε πολύ νερό στο ρείθρο της Λαογραφίας. Κατά τη διάρκειά τους το Λαογραφικό Αρχείο/ Κέντρο Λαογραφίας υπήρξε ο χώρος όπου θεωρίες που αναπτύχθηκαν κυρίως στην Ευρώπη, συναντήθηκαν με τις επιστημονικές πρακτικές που αναπτύχθηκαν από τους μαθητές του Ν. Γ. Πολίτη (Στίλπ. Π. Κυριακίδη, Γ. Α. Μέγα) και τους διαδόχους τους (Δημ. Πετρόπουλο, Δημ. Λουκάτο, Γ. Κ. Σπυριδάκη, Μαρία Ιωαννίδου- Μπαρμπαρίγου και Σπυρ. Περιστέρη).
Θερμά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε όλους τους παραπάνω συντελεστές του ωραίου αυτού και πολύμοχθου έργου και ιδιαίτερα τους αγαπητούς κ. Παν. Καμηλάκη, κ. Ευάγγ. Καραμανέ και, βέβαια, την Διευθύντρια τού Κέντρου Λαογραφίας κυρία Αικατερίνη Πολυμέρου- Καμηλάκη, Γενική Επιμελήτρια και Υπεύθυνη της έκδοσης. Η αίσθηση του χρέους απέναντι στην πνευματική και πολιτισμική κληρονομιά του Τόπου είναι, νομίζω, εκείνη που καθοδήγησε τις προσπάθειές τους και συνέβαλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Η προσπάθειά τους, ανάγκη βαθιά εσωτερική, αντανακλά το περίσσευμα της ψυχής τους και ενθαρρύνει την ανάληψη και στο μέλλον παρόμοιων πρωτοβουλιών. Χωρίς κανένα δισταγμό μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το φωτισμένο ενδιαφέρον ορισμένων ανθρώπων για την πνευματική και πολιτιστική του τόπου τους ανάδειξη, το γνήσιο συναίσθημα ευθύνης που νιώθουν απέναντι στον συνάνθρωπο και η ολοπρόθυμη συνεργασία τους με άλλους για ανώτερους σκοπούς και ιδανικά αποτελούν την ασφαλέστερη βάση για την προαγωγή και ανάπτυξη ενός τόπου. Τέτοιες προσπάθειες μας ενθαρρύνουν και μας κάνουν να πιστεύουμε ότι όσο ενδιαφερόμαστε και σκύβουμε πάνω από τις αιώνιες αξίες του λαϊκού μας πολιτισμού, δεν χάθηκαν ακόμα όλα κάτω από τον αδυσώπητο οδοστρωτήρα του σύγχρονου τεχνοκρατούμενου πολιτισμού και την ισοπεδωτική λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης και του συγκρητισμού.
www.ret-anadromes.blogspot.com