Τις αιτίες που οδήγησαν στη μετανάστευση αρκετούς Έλληνες αλλά και τα εν δυνάμει κίνητρα επαναπατρισμού του ανθρώπινου κεφαλαίου, που έφυγε από τη χώρα, αναλύει στο εβδομαδιαίο δελτίο της Alpha Bank, όπου καταθέτει και ορισμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου, ώστε αυτό να αντιστραφεί και να περάσουμε στο brain gain.
Όπως σημειώνει η τράπεζα, μια από τις κύριες δυσμενείς συνέπειες που κληροδότησε η παρατεταμένη περίοδος οικονομικής ύφεσης στην Ελλάδα ήταν η εκτίναξη του ποσοστού ανεργίας, το οποίο, αν και αποκλιμακώθηκε σταδιακά, παραμένει το υψηλότερο της ΕΕ-28 (Α’ εξάμηνο 2019: 17,8%). Το διττό επώδυνο επακόλουθο της επίμονα υψηλής ανεργίας στα χρόνια της κρίσης ήταν αφενός η οικονομική μετανάστευση και δη η επιστημονική (brain drain) και αφετέρου η υποαπασχόληση σε θέσεις εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης σε σχέση με τις σπουδές και ακούσιας μερικής απασχόλησης.
Οι βασικοί παράγοντες της μαζικής απώλειας ενός δυναμικού τμήματος του εργατικού δυναμικού της χώρας έχουν να κάνουν με την παρατεταμένη ανεργία ή υποαπασχόληση, δηλαδή εργαζόμενοι σε θέσεις μερικής απασχόλησης ενώ θα επιθυμούσαν να είχαν σύμβαση πλήρους απασχόλησης ή σε θέσεις που απαιτούν λιγότερα προσόντα και αντιστοιχούν σε χαμηλότερους μισθούς.
Επιπρόσθετοι οικονομικοί παράγοντες που οδήγησαν στην εκροή εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού στο εξωτερικό ήταν οι ανταγωνιστικότερες μισθολογικές απολαβές, οι προοπτικές εξέλιξης, αλλά και οι ποιοτικότερες εργασιακές συνθήκες, λόγοι οι οποίοι είναι πρωταρχικοί στην απώλεια εξειδικευμένου προσωπικού, νέων και ταλαντούχων επιστημόνων στο εξωτερικό.
Παράλληλα, η έλλειψη αξιοκρατίας, το υψηλό επίπεδο διαφθοράς, ο μεγάλος όγκος γραφειοκρατίας, η πολιτική αστάθεια, οι χαμηλής ποιότητας κοινωνικές παροχές και το δυσλειτουργικό εκπαιδευτικό σύστημα στοιχειοθετούν τους κύριους παράγοντες, οι οποίοι απαξίωσαν σημαντικά το επίπεδο ευημερίας των Ελλήνων την προηγούμενη δεκαετία και ως εκ τούτου ώθησαν ένα τμήμα του παραγωγικού εργατικού δυναμικού να αναζητήσει υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στο εξωτερικό.
Η εκροή του ανθρωπίνου κεφαλαίου υψηλής εξειδίκευσης από την Ελλάδα, παράλληλα με την ομαλή και ταχεία ενσωμάτωσή του στη διεθνή αγορά εργασίας, καθιστά τον μηχανισμό επαναπατρισμού του εν λόγω πληθυσμού δύσκολο εγχείρημα, επισημαίνει η Alpha Bank. Επιπλέον, το γεγονός ότι όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο μόρφωσης του πληθυσμού τόσο μεγαλύτερη είθισται να είναι η κινητικότητα εργασίας εκτός χώρας, καθιστά ακόμα και την ανακοπή της δυναμικής του φαινομένου πολύπλοκη διαδικασία.
Ωστόσο, σύμφωνα με την τράπεζα, με την εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών δράσεων μπορούν να συμβάλλουν στον επαναπατρισμό των νέων απόδημων Ελλήνων.
Ειδικότερα, η τράπεζα επισημαίνει την ανάγκη επιτάχυνσης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και υιοθέτηση οικονομικών κινήτρων αλλά και την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος και διασύνδεσή του με την αγορά εργασίας. Όπως υπογραμμίζει θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα από την πολιτεία στην αποτελεσματική διασύνδεση του εκπαιδευτικού συστήματος και κυρίως της πανεπιστημιακής κοινότητας με τις ανάγκες των επιχειρήσεων και τους αρμόδιους επαγγελματικούς φορείς. Στο πλαίσιο αυτό κρίνεται σημαντικό η ανώτατη εκπαίδευση να αναπροσανατολιστεί προς την προετοιμασία των αποφοίτων για την απασχόλησή τους σε κλάδους με αναπτυξιακή δυναμική και εξωστρεφή προσανατολισμό. Η τεχνική – επαγγελματική εκπαίδευση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα πρέπει επίσης να ενισχυθεί και να συνδεθεί με τις ανάγκες της αγοράς, ενώ οι άνεργοι απόφοιτοι είναι σημαντικό να επανεκπαιδεύονται, προκειμένου να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας.
Τέλος η τράπεζα επισημαίνει την ανάγκη βελτίωσης των προοπτικών και του επενδυτικού προφίλ της ελληνικής οικονομίας. Η στροφή του οικονομικού υποδείγματος της οικονομίας προς τομείς που παράγουν υψηλότερη προστιθέμενη αξία αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την επιστροφή των ταλαντούχων επιστημόνων και του υψηλής κατάρτισης εργατικού δυναμικού, τονίζει.
