Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΗΤΑ*
Η Ελληνική γλώσσα είναι από τις πλουσιότερες γλώσσες του κόσμου. Δεν υπάρχει κανείς επιστήμονας στον κόσμο που να μη θαυμάζει και να μη σέβεται το μεγαλείο της. Κι είναι απορίας άξιον πώς την απαξιώνουν αρκετοί, Έλληνες όντες, και στη θέση ελληνικών λέξεων χρησιμοποιούν ξένες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν ξένες λέξεις στη γλώσσα μας, αλλά αυτή η ξενομανία είναι υπερβολική κι επικίνδυνη. Δικαιολογημένη η οργισμένη αντίδραση του καθηγητή Γιώργου Μπαμπινιώτη και του Συνδέσμου Ελλήνων Φιλολόγων μπροστά σ’ αυτού του είδους την ξενομανία. Λοκντάουν π.χ. θα μπορούσε να ειπωθεί απαγορευτικό.
Υπάρχουν, δυστυχώς, μερικοί που ισχυρίζονται ότι η αρχαία ελληνική γλώσσα δεν μιλιέται πλέον, είναι νεκρή. Η άγνοιά τους κι η ημιμάθειά τους, τούς εκθέτει.
Φράσεις και λέξεις που δείχνουν τη συνέχεια της αρχαίας ελληνικής, μέχρι σήμερα.
ΟΙ ΑΣΠΡΕΣ ΜΕΡΕΣ: Οι άσπρες μέρες είναι οι ευτυχισμένες μέρες. Εδώ και 2.500 χρόνια οι λέξεις αυτές έχουν την ίδια σημασία. Να αναφέρω με λίγα λόγια την ιστορία τους. To 440/439 π.Χ. οι Αθηναίοι με κυβερνήτη της Αθήνας τον Περικλή ενεπλάκησαν σε πόλεμο με τους Σαμίους. Ο Περικλής πολιόρκησε τη Σάμο με σκοπό να την καταλάβει. Ήθελε να την καταλάβει με δαπάνες και χρόνο, χωρίς να γίνει αιματοχυσία. Οι Αθηναίοι όμως στρατιώτες δυσανασχετούσαν και πίεζαν τον Περικλή να συγκρουστούν με τους Σαμίους. Ο Περικλής έκανε το εξής:
«Αφού διαίρεσε το σύνολο του στρατού σε οκτώ μέρη, έριχνε κλήρο. Σε όποιο τμήμα λάχαινε το άσπρο κουκί, του επέτρεπε να διασκεδάζει και να αναπαύεται, ενώ τα άλλα τμήματα πολεμούσαν. Γι’ αυτό και λένε ότι εκείνοι που έχουν πολύ λίγες ευχάριστες μέρες, τις ονομάζουν άσπρες μέρες από το άσπρο κουκί. (Οκτώ μέρη διελών το παν πλήθος απεκλήρου, και τω λαβόντι τον λευκόν κύαμον ευωχείσθαι και σχολάζειν παρείχε των άλλων μαχομένων. Διό και φασι τους εν ευπαθείαις τισί γενομένους λευκήν ημέραν εκείνην από του λευκού κυάμου προσαγορεύειν)
Πλουτάρχου, Περικλής, XXVII
Και μερικές ακόμη λέξεις της καθομιλουμένης με την αρχαία τους προέλευση.
Λεωφορείο (λεώς=λαός+φέρω)= το όχημα που μεταφέρει τον λαό
Λατομείο (λας=λίθος+τέμνω=κόπτω)= ο χώρος όπου κόβουν τους λίθους, τις πέτρες
Αιθεροβάμων (αιθήρ=αιθέρας+βάω=περπατώ)= αυτός που περπατάει στους αιθέρες
Αλλάνταβος (αλλού+βάω=βαδίζω)= αυτός που βαδίζει αλλού αντί αλλού, απρόσεκτος
Φρενάρω (φρήν= μυαλό)= βάζω μυαλό, συνετίζω
Αυτοκίνητο (αυτός=ίδιος+κινώ-κινούμαι)= αυτό που κινείται από μόνο του
Τηλεόραση (τήλε=μακριά+όραση)= συσκευή με την οποία βλέπω μακριά
Αρτοποιείο (άρτος=ψωμί+ποιώ=κάνω)= κατάστημα που κάνει ψωμί
Παραλία (παρά=κοντά=αλς=θάλασσα)= το μέρος κοντά στη θάλασσα
Και χιλιάδες ακόμη άλλες λέξεις της αρχαίας στη σημερινή μας γλώσσα
* Ο Δημήτρης Απ. Ρήτας είναι φιλόλογος-συγγραφέας-στιχουργός, διευθυντής Περιφερειακού Θεάτρου Καρδίτσας
