Τον Οκτώβρη του 1988 πραγματοποιήθηκε το διεθνές επιστημονικό συνέδριο για την επαρχία Αγίου Βασιλείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Στο συνέδριο έγιναν 74 ανακοινώσεις από Έλληνες και ξένους ειδικούς επιστήμονες και ερευνητές. Πολλές ανακοινώσεις ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες και τεκμηριωμένες, γι’ αυτό και έκαμαν εντύπωση μεγάλη. Στη συνέχεια ακολούθησε η χρονοβόρα προσπάθεια συγκέντρωσης των ανακοινώσεων για εκτύπωση, με τις γνωστές σε κάθε συνέδριο καθυστερήσεις.
Στο ενδιάμεσο διάστημα η οργανωτική επιτροπή, εξαιτίας κυρίως της μεγάλης επιτυχίας του συνεδρίου, αποφάσισε να κινηθεί και σε άλλα μονοπάτια, ασυνήθιστα, για την ανάδειξη της περιοχής, η οποία σήμερα ανήκει στον Δήμο Αγίου Βασιλείου και καταλαμβάνει όλη την παραλιακή περιοχή του Νομού Ρεθύμνου και μεγάλο μέρος της ενδοχώρας του. Έτσι το 2010 εξέδωσε το βιβλίο -προσφορά του Γιάννη Γρυντάκη: Το πρωτόκολλο του νοτάριου Αντρέα Καλλέργη (1634-1646). Πρόκειται για στοιχεία άγνωστα, του 17ου αιώνα, τα οποία φυλάσσονται στα αρχεία της Βενετίας και είναι βασική ιστορική πηγή για τη γνώση της ζωής και της κοινωνίας της περιοχής, και άλλων τμημάτων του Ρεθύμνου. Με τη δημοσίευσή τους μάθαμε σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή των προγόνων μας και το βιβλίο είναι πια ανοιχτή ιστορική έγκυρη πηγή για τους μελλοντικούς ερευνητές.
Το 2011 εκδώσαμε τόμο 608 σελίδων με θέμα: «Τα χωριά της π. επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου». Εδώ υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι το βιβλίο είναι συλλογικό και γράφτηκε από εκπροσώπους των περισσότερων από τα σημερινά χωριά της περιοχής. Για ορισμένα από αυτά χρειάστηκε να γράψει ο ακούραστος ερευνητής και συγγραφέας Κωστής Η. Παπαδάκης. Άλλη ιδιαιτερότητα και χρησιμότητα του τόμου αυτού είναι ότι στο τέλος περιλαμβάνει κατάλογο με τα χωριά που κατοικούνται σήμερα και άλλο κατάλογο με τους οικισμούς-χωριά που άκμασαν στο παρελθόν και που σώζονται σε ερείπια ή μόνο ως απλά τοπωνύμια.
Ο τόμος αυτός αποτελεί ένα είδος εγκυκλοπαίδειας για τους οικισμούς της περιοχής.
Το ίδιο έτος 2011 εκδώσαμε άλλον ένα τόμο με πολύτιμο υλικό. Πρόκειται για βιβλίο 656 σελίδων του φιλολόγου και αγιοβασιλειώτικης καταγωγής συγγραφέα Κωστή Η. Παπαδάκη με τίτλο: Τοπωνυμικό της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου». Στον τόμο αυτόν αποθησαυρίζονται περίπου 7.000 τοπωνύμια, κατά χωριό. Είναι έργο εικοσάχρονης συλλεκτικής προσπάθειας του ακούραστου συγγραφέα και φίλου. Η δημοσίευσή του έκαμε πάταγο και ήταν επιτυχία ασυνήθιστη. Ταυτόχρονα όμως δικαιώνει την απόφαση της οργανωτικής επιτροπής να περιλάβει τον τόμο στα συνακόλουθα του συνεδρίου. Τα 7.000 τοπωνύμια, εκτός από την τοποθέτησή τους σε σχέση με κάθε οικισμό, ετυμολογούνται (πράγμα ιδιαίτερα δύσκολο και παρακινδυνευμένο), συγκρίνονται με ανάλογα τοπωνύμια άλλων χωριών ή περιοχών της Ελλάδας και είναι για τον προσεκτικό ερευνητή-μελετητή «φωτογραφίαι γεγλυμμέναι επί του εδάφους».
Η οικονομική κρίση που ανέκυψε, ανέκοψε και τη δική μας προσπάθεια. Σύμφωνα όμως με την αρχή ότι «το καλό τελικά επιβραβεύεται», βρέθηκαν κάποιες επιχορηγήσεις με τις οποίες φέτος τυπώθηκαν οι ανακοινώσεις των νεότερων χρόνων, σε δύο τόμους με 500 σελίδες καθένας τόμος.
Οι ανακοινώσεις που σχετίζονται με την αρχαία εποχή, τη Βυζαντινή εποχή και την Βενετοκρατία είναι έτοιμες προς τύπωση και από 30-6-2014 είναι αναρτημένες στον ισότοπο της «Ανέμης», ψηφιακής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης (anemi.lib.uoc.gr) και από 10-7-2014 στην ιστοσελίδα του Δήμου Αγίου Βασιλείου (www.agiosvasilios.gr). Σε καθένα από τους συνέδρους έχει σταλεί cd με την ανακοίνωσή του και τις ανακοινώσεις όλων των άλλων συνέδρων. Σε καθένα τόμο υπάρχει ο χάρτης της επαρχίας με υπετριακόσιες νέες προσθήκες-πληροφορίες.
Μη μου πει κάποιος ότι είναι λίγοι ή φτωχοί ο καρποί αυτής της πολύχρονης προσπάθειας!
* Ο Θεόδωρος Πελαντάκης είναι φιλόλογος
