Ήταν αρχές του 2016 όταν προτάθηκε το νόμπελ ειρήνης να αποδοθεί στους κατοίκους και εθελοντές των νησιών του Αιγαίου, οι οποίοι άνοιξαν την αγκαλιά τους στους πρόσφυγες και έστειλαν μήνυμα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης που άγγιξε όλο τον πλανήτη. Τιμητικοί έπαινοι σε δημάρχους, βραβεία, εγκωμιαστικά σχόλια για τους κατοίκους των νησιών κατέφθαναν από παντού, ενώ φωτογραφίες από ντόπιους οι οποίοι έσωζαν και φρόντιζαν προσφυγόπουλα έκαναν τον γύρο του κόσμου.
Τι άλλαξε 4 χρόνια μετά και αντικρίζουμε σήμερα τις εμφυλιακού τύπου συγκρούσεις στη Λέσβο και τη Χίο; Μεταλλάχθηκαν ξαφνικά οι φιλεύσπλαχνοι κάτοικοι των νησιών του βόρειου Αιγαίου σε άκαρδους και ακροδεξιούς μισάνθρωπους; Ή απλώς βλέπουν συστηματικά τη ζωή τους να υποβαθμίζεται εδώ και 5 χρόνια, να μονιμοποιείται μια κατάσταση που τους έλεγαν ότι ήταν προσωρινή, να υψώνονται «τείχη» από την ηπειρωτική Ελλάδα και να εμπαίζονται συνεχώς από το ελληνικό κράτος;
Για αρχή, το αστείο ότι όποιος αντιδράει με την εξωφρενική κατάσταση που επικρατεί στα νησιά πάνω στο προσφυγικό είναι ακροδεξιός και ρατσιστής, πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσει. Ήταν καραμέλα για την προηγούμενη κυβέρνηση σε οποιαδήποτε αντίδραση συναντούσε εντός της κοινωνίας για διάφορα θέματα, δυστυχώς βλέπουμε να επαναλαμβάνεται και από την σημερινή κυβέρνηση στα πρόσφατα επεισόδια σε Λέσβο και Χίο. Το αν υπάρχουν κάποια ακροδεξιά στοιχεία ανάμεσα σε αυτούς που διαμαρτύρονται δεν αντιπροσωπεύει την πραγματική την εικόνα των αντιδράσεων των πολιτών, οι οποίοι χωρίς να ευθύνονται για κάτι σηκώνουν εδώ και πολλά χρόνια ένα βάρος που δεν τους αναλογεί.
Γιατί δεν μπορεί οι ογκώδεις διαδηλώσεις των τελευταίων μηνών στα νησιά να κρυφτούν πίσω από τέτοια ευτελή επιχειρήματα, γιατί δεν μπορεί οι γενικές απεργίες που κηρύσσουν δημόσιος και ιδιωτικός τομέας παραλύοντας τα πάντα να προέρχονται από ακροδεξιούς. Η Λέσβος είναι ένα νησί όπου στις τελευταίες εκλογές η Χρυσή Αυγή με τα βίας πέρασε το 3%, η Ελληνική Λύση το 2,5%, η ΝΔ έφτασε στο 39%, ο ΣΥΡΙΖΑ 29%, το ΚΙΝΑΛ 8,5, ενώ το ΚΚΕ παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά του με 10%. Τα παραπάνω διαψεύδουν απόλυτα το επιχείρημα ότι οι μαζικές αντιδράσεις των κατοίκων πάνω στο προσφυγικό είναι αποτέλεσμα κάποια ακροδεξιάς παράνοιας που από το πουθενά έχει κυριεύσει τους νησιώτες.
Οι διαμαρτυρίες τους δεν βασίζονται σε ιδεολογικές αντιδράσεις αλλά στην καθημερινότητα που αυτοί οι άνθρωποι ζουν τα τελευταία πέντε χρόνια, καθώς και στην αντιμετώπιση που λαμβάνουν από το κεντρικό κράτος. Βλέπουν να παγιώνεται μια κατάσταση με αποτέλεσμα, ακόμη και σωστό να είναι το μέτρο των κέντρων κλειστού τύπου που προτάσσει η κυβέρνηση, να μην μπορούν να δείξουν εμπιστοσύνη. Όπως τους έφτιαξαν τη Μόρια η οποία προορίζονταν για 3.000 μετανάστες και σήμερα φιλοξενεί πάνω από 20.000, έτσι ακριβώς οι κάτοικοι των νησιών θεωρούν μαθηματικά βέβαιο ότι τα νέα κλειστά κέντρα θα είναι επιπλέον στα ήδη υπάρχοντα, τα οποία δεν θα κλείσουν όπως τους υποσχέθηκαν. Η δυσπιστία και οι ανησυχίες τους είναι απόλυτα δικαιολογημένες. Γιατί; Πολύ απλά γιατί το κράτος δεν προχώρησε σε αυτό που υποσχέθηκε ώστε να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Στην αποσυμφόρηση των νησιών.
Οι λόγοι που η αποσυμφόρηση των νησιών δεν προχωρά είναι δύο. Από τη μία είναι εκείνο το αδιανόητο σκέλος της συμφωνίας που η προηγούμενη κυβέρνηση υπέγραψε και δεν επιτρέπει τις επαναπροωθήσεις στην Τουρκία όσων μεταφέρονται στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Έτσι με υπογραφή της τότε ελληνικής κυβέρνησης τα νησιά εγκαταλείφθηκαν στο έλεος των ορέξεων του Ερντογάν που ελέγχει τις προσφυγικές ροές, μετατρέποντας τα σε αποθήκες μεταναστών και προσφύγων εντός ευρωπαϊκού εδάφους. Ο δεύτερος λόγος είναι η απόλυτη άρνηση της υπόλοιπης χώρας να δεχθεί την κατασκευή νέων κέντρων με σκοπό την αποσυμφόρηση των νησιών. Όλοι, από τους δήθεν υπερπατριώτες μέχρι τους πιο αριστερούς τοπικούς βουλευτές, είναι αντίθετοι στη μεταφορά προσφυγικών δομών στον τόπο τους κατά το γνωστό σύνδρομο «not in my back yard».
Όλα τα παραπάνω δεν έχουν να κάνουν με εάν το σχέδιο της κυβέρνησης για τις κλειστές δομές είναι σωστό ή όχι. Είναι το μόνο ρεαλιστικό που προτείνεται αυτή τη στιγμή σε μια δύσκολη κατάσταση, έχει ήδη καθυστερήσει πολύ και τα αποτελέσματα του μένει να φανούν. Όλα τα άλλα, όπως να κλείσουν όλες οι δομές, να μεταφερθούν οι μετανάστες σε ξενοδοχεία, να μεταφερθούν στην ηπειρωτική χώρα (μακριά μας όμως πάντα) χωρίς τη δυνατότητα επαναπροώθησης κ.τ.λ., είναι απλά αστειότητες όταν μιλάμε για ένα ζήτημα σε τέτοια έκταση και σε τέτοιους αριθμούς.
Ναι τα νέα κέντρα κλειστού τύπου πρέπει να γίνουν. Ναι πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός και να μεταφερθούν αρκετοί από τα νησιά στην υπόλοιπη χώρα. Ναι πρέπει άμεσα να αλλάξει η συμφωνία για τις επαναπροωθήσεις. Ναι οι κάτοικοι των νησιών δικαίως διαμαρτύρονται. Όχι η κυβέρνηση δεν έπρεπε να στείλει εκατοντάδες άνδρες των ΜΑΤ να συγκρούονται με τους πολίτες που απαιτούν τα στοιχειώδη. Όχι μια κυβέρνηση δεν πρέπει να υπόσχεται πράγματα που δεν μπορεί να υλοποιήσει.
*O Γεώργιος Νάστος είναι ιδιωτικός υπάλληλος – πολιτικός επιστήμονας
