Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ
Στη χώρα μας, με τα εκατοντάδες χιλιόμετρα ακτογραμμών και τις εκατοντάδες μεγάλα και μεσαίου μεγέθους ποτάμια, έχουν δημιουργηθεί στις εκβολές τους υγροβιότοποι με πολύ πλούσια χλωρίδα και πανίδα που μαζί με τις παραλίμνιες εκτάσεις κατατάσσουν τη χώρα μας σε μια από τις περιοχές με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα της Μεσογείου. Οι μεγάλοι υγροβιότοποι είναι γνωστοί και αξιοποιημένοι, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο.
Οι πιο ονομαστοί από αυτούς είναι το Δέλτα του Έβρου, το Πόρτο Λάγος, το Δέλτα του Στρυμόνα, του Νέστου, του Σπερχειού, του Αξιού, οι λίμνες των Πρεσπών, της Βεγορίτιδας, της Κερκίνης, τα Τέμπη, το Φαράγγι του Βίκου, ο Αμβρακικός Κόλπος, το Δέλτα του Αλιάκμονα, η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, η λιμνοθάλασσα του Κακοτυχίου στην Ηλεία, η τεχνητή λίμνη Πλαστήρα και πολλές άλλες.
Δέκα από αυτούς τους υγροβιότοπους είναι ενταγμένοι και προστατεύονται από τη διεθνή συνθήκη Ramsar.
Υπάρχουν όμως και πολλές δεκάδες μικροί αλλά πολύ αξιόλογοι υγροβιότοποι, σε ολόκληρη την Ελλάδα, που η φήμη τους δεν ξεπερνά τα όρια του νομού τους ή το πολύ της περιφέρειάς τους.
Αυτοί στερούνται αφενός αναγνώρισης αλλά και αφετέρου κατοχύρωση προστασίας από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που μπορεί να τους υποβαθμίσουν ή και να τους καταστρέψουν.
Ακολουθώντας την οδηγία που λέει ότι για να διαφυλάξεις και να προστατεύσεις κάτι οφείλεις να το αναδείξεις ώστε να τύχει ευρείας δημοσιότητας και τότε πια θεματοφύλακας καθίσταται η τοπική κοινωνία, γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να γίνουν οι αναγκαίες ενέργειες ώστε και αυτοί οι μικροί υγροβιότοποι να βρεθούν στο προσκήνιο.
Η σπουδαιότητά τους έγκειται στα σημαντικά περιβαλλοντικά και φυσιολατρικά χαρακτηριστικά που διαθέτει ο κάθε ένας από αυτούς, όπως :
– Το ιδιαίτερο φυσικό τους κάλος που συνδυάζει το υγρό στοιχείο με την έντονη βλάστηση
– Την ευδοκίμηση σπάνιων φυτών κυρίως υδρόβιων, που δεν φύονται σε άλλες περιοχές
– Τη διαβίωση σπάνιων ειδών πουλιών κυρίως αποδημητικών που παραμένουν για λίγο σ’ αυτούς, ως ενδιάμεσο σταθμό στο ταξίδι τους προς και από την Αφρική.
– Τη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας ανάμεσα στα είδη της τοπικής πανίδας, όπως τα ερπετά, τα έντομα, τα υδρόβια ζώα καθώς και τα ψάρια του γλυκού νερού.
Δυστυχώς όμως οι μικρές τοπικές κοινωνίες από μόνες τους δεν διαθέτουν την ισχύ ώστε να καταφέρουν να τους αναδείξουν τους πολλούς αυτούς μικρούς υγροβιότοπους.
Έτσι όμως διακυβεύεται η διατήρησή τους για όσο καιρό παραμένουν στην αφάνεια και η πολιτεία δεν προχωρά στο να θεσπίσει μέτρα για την προστασίας τους .
Μια πρόταση λοιπόν που θα μπορούσε να διευθετήσει αυτή την παράληψη θα ήταν το να δημιουργηθεί σε επίπεδο κάθε Περιφέρειας ένα δίκτυο υγροβιότοπων με πρωτοβουλία ενός μητροπολιτικού δήμου της κάθε περιφέρειας και βέβαια του Γ.Γ. της περιφέρειας.
Στην Κρήτη οι σπουδαιότεροι υγροβιότοποι, οι οποίοι αρχικά τουλάχιστον θα πρέπει να ενταχθούν στο δίκτυο, ξεκινώντας από τον νομό Χανίων είναι:
– O υγροβιότοπος της Αγυιάς Χανίων
– O υγροβιότοπος των πηγών των Μεσκλών
– Ο υγροβιότοπος του ποταμού Κοιλιάρη στις Καλύβες
– Ο υγροβιότοπος της Γεωργιούπολης
– Ο υγροβιότοπος της Λίμνης του Κουρνά
– Ο υγροβιότοπος του Πρέβελη Ρεθύμνου
– Ο υγροβιότοπος του ποταμού Πετρέ
– Ο υγροβιότοπος των πηγών της Αργυρούπολης
– Ο υγροβιότοπος των εκβολών του ποταμού Γεροποτάμου
– Ο υγροβιότοπος του Φράγματος Ποταμών Αμαρίου
– Ο υγροβιότοπος του Αλμυρού Ηρακλείου
– Ο υγροβιότοπος του Ζαρού
– Ο υγροβιότοπος της Γέργερης
– Ο υγροβιότοπος του Φράγματος της Φανερωμένης
– Ο υγροβιότοπος του Φράγματος του Αποσελέμη
– Ο υγροβιότοπος του Φράγματος των Πραμιανών Λασιθίου
– Ο υγροβιότοπος Αλμυρού Αγ. Νικολάου
Υπάρχουν βέβαια και άλλοι μικρότεροι υγροβιότοποι όπως ας πούμε των Αρμένων και του Στύλου Αποκορώνου, του Γαρίπα Μυλοποτάμου, των εκβολών του Ακουμιανού ποταμού του Ρεθύμνου και άλλων, που η ένταξή τους στo δίκτυο μπορεί να γίνει σε δεύτερη φάση μετά από μια αξιολόγηση.
Για το δίκτυο υγροβιότοπων Κρήτης θα μπορεί να δημιουργηθεί ένας φορέας, αφού ήδη υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο βάσει των νόμων 2742Α/1999 &197Α/2002, όπου και βασίστηκε η ίδρυση ανάλογου σχήματος προστασίας και διαχείρισης της λίμνης Κερκίνης στη Μακεδονία.
Το δίκτυο υγροβιότοπων Κρήτης θα συντονίζεται από μια ολιγομελή αντιπροσωπευτική επιτροπή και θα έχει υπεύθυνο κάποιο αιρετό μέλος δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου.
Σαν πρώτες δράσεις τις οποίες θα μπορούσε να αναπτύξει το δίκτυο θα είναι:
– Το να πρωταγωνιστήσει στο να θεσμοθετηθεί ένα κεντρικό πλαίσιο αναγνώρισης των περιφερειακών δικτύων υγροβιότοπων από την κεντρική κυβέρνηση και να δημιουργηθεί το Εθνικό Δίκτυο Περιφερειακών υγροβιότοπων .
– Το να οριοθετηθούν αυστηρά και να κατοχυρωθούν οι υγροβιότοποι ως χώροι ειδικής προστασίας.
– Το να εκπονηθεί σχέδιο και τρόποι παρέμβασης για την αξιοποίησή τους.
– Το να υπάρξει έντυπη έκδοση και ηλεκτρονική αποτύπωση για την ταυτότητα του κάθε υγροβιότοπου.
– Το να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες και έργα ώστε οι χώροι αυτοί να καταστούν επισκέψιμοι αλλά και να αναπτυχθούν περιβαλλοντικές και φυσιολατρικές δράσεις και μάλιστα από τους μαθητές των σχολείων των κοντινών περιοχών .
– Για παράδειγμα αξίζει να ληφθούν υπ’ όψιν οι σπουδαίες εθελοντικές περιβαλλοντικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στη λίμνη της Κερκίνης.
Τέτοιες ιδέες βέβαια υλοποιούνται και μόνον όταν τυχαίνουν και της στήριξης των τοπικών κοινωνιών.
Χρέος των φορέων της Περιφέρειας Κρήτης, μιας και όλοι αναζητούν την περιφερειακή ανάπτυξη, είναι να δείξουν ενδιαφέρον και γι’ αυτό το σημαντικό θέμα.
Εξ άλλου η περιφερειακή ανάπτυξη από τοπικές δράσεις και πρωτοβουλίες μπορεί να προκύψει. Έτοιμα μοντέλα δυστυχώς δεν υπάρχουν.
Μόνο δημιουργικές πρωτοβουλίες!