Από τα παλιά χρόνια υπήρχανε σε όλα σχεδόν τα χωριά, λαϊκοί οργανοπαίχτες της παραδοσιακής μουσικής, για την ψυχαγωγία των κατοίκων. Κρατήσανε για πολλά χρόνια τις μουσικές παραδόσεις αναλλοίωτες και τις μεταδώσανε στις επόμενες γενιές. Σε κάθε χωριό, αρκετοί ήσανε αυτοί που ασχοληθήκανε με την παραδοσιακή μουσική, παράλληλα με τις αγροτικές τους ασχολίες, για να ικανοποιήσουνε το μεράκι τους, αλλά και να διασκεδάσουνε τους συντοπίτες τους. Και ομολογουμένως, αυτά ήσανε τα πιο αγνά, τα πιο όμορφα γλέντια. Από αυτούς τους οργανοπαίχτες αναδειχτήκανε τα μεγάλα ονόματα της παραδοσιακής μας μουσικής. Αυτοί δημιουργήσανε τον αληθινό πλούτο της μουσικής μας παράδοσης. Οι παλιότεροι λυράρηδες και μαντολινάδες παίζανε από μεράκι και όχι για επάγγελμα. Δεν αποβλέπανε στο χρήμα για να οικονομήσουνε.
Δυστυχώς σήμερα τέτοιοι οργανοπαίχτες είναι ελάχιστοι, για να μην πω πως δεν υπάρχουνε. Όλοι οι νεώτεροι είναι του συμφέροντος και μόνο. Βαφτίζονται γρήγορα «καλλιτέχνες» και πολλοί, εκτός ορισμένων εξαιρέσεων, είναι κακοί αντιγραφείς των παλιών παραδοσιακών μας οργανοπαιχτών. Αυτοί οι αγνοί και ωραίοι οργανοπαίχτες, οι παλιοί λαϊκοί μας μουσουργοί χάνονται, ο ένας μετά τον άλλο και μαζί τους, οι όμορφες μερακλίδικες παρέες των παλιών γλεντζέδων, των παλιών μερακλήδων.
Σήμερα ελάχιστοι τραγουδούνε κοντά στα όργανα, κανείς δεν μαθαίνει καινούριο σκοπό. Ποιο καινούργιο σκοπό; Συνηθισμένες είναι οι πιστολιές, τα ουίσκια και οι άναρθρες κραυγές. Χαθήκανε τα όμορφα πολυήμερα πανηγύρια, οι συνεπαρσές και οι όμορφες μερακλίδικες παρέες, με ψωμί κι ελιά.
Είχα την ευκαιρία να ζήσω όλες αυτές τις χαρές, με καντάδες και άλλα νυχτοπερπατήματα, με τριήμερα πανηγύρια, με πολύωρες πεζοπορίες, για να παρευρεθώ σε γλέντια πλησιέστερων χωριών, που θα μείνουνε για πάντα χαραγμένα στη μνήμη μου.
Σε προηγούμενες εργασίες μου κατέγραψα τους οργανοπαίχτες στον Αϊ Γιάννη Αμαρίου, όπως μου αναφερθήκανε, αν και όλους σχεδόν τους έζησα. Δεν θα κάνω προς το παρόν ιδιαίτερη αναφορά για τον καθένα. Σε όλους αξίζει μια ιδιαίτερη προσωπική εκδήλωση. Θα περιοριστώ και πάλι σε μια απλή καταγραφή και ας θεωρηθεί ένα ευλαβικό μνημόσυνο στη μνήμη τους.
α. Λυράρηδες ή Λυρατζήδες:
- Ζωϊδάκης Μιχαήλ του Ιερων. (Περδίκης)
- Ζαχαριουδάκης Ευθύμιος του Εμμαν.
- Παραδεισανός Μιχαήλ του Νικολ. (Δουλομιχάλης)
- Λιοδάκης Ιωάννης του Γεωργ. (Λιοδής)
- Γιανουλάκης Φραγκιάς του Σταύρ.
- Χανιωτάκης Σταμάτιος του Κων/νου
- Καπαρός Πέτρος του Μιχ.
- Ζαχαριουδάκης Αντώνιος του Ευθυμ.
- Παραδεισανός Στυλιανός του Κων. (Μαρκεζίνης)
- Μπαγουράκης Αναστάσιος του Ευαγγ.
β. Λαγουθιέρηδες – Μαντολινάδες:
- Καπαρός Νικόλαος του Τίτο (Μασόνας) – Μαντολίνο και Ακορντεόν
- Μαυρογιαννάκης Μιχαήλ του Νικ (Ψάλτης) – Μαντολίνο
- Μαριδάκης Γεώργιος του Γεωργ. (Μακρυγιώργης) – Μαντολίνο
- Μαριδάκης Ιάκωβος του Ελευθ. – Λαγούτο
Επαίζανε επίσης: Ζαχαριουδάκης Αριστείδης του Ιωάνν. (μαντολίνο) – Ζαχαριουδάκης Αντώνης του Γεωργ. (μαντολίνο) – Γιαννουλάκης Μιλτιάδης του Φραγ. (λαγούτο) – Κωσταντάκης Μύρος του Χαρίλ. (λαγούτο)
Οργανοπαίχτες φωτογραφιών:
- Αντώνης Ζαχαριουδάκης τ. Ευθ (Λύρα) – Αντώνης Ζαχαριουδάκης του Γεωρ. (Μαντολίνο) 12 Απριλίου 1948.
- Γεώργιος Μαριδάκης (Μακρυγιώργης) στο μαντολίνο
- Αντώνης Ζαχαριουδάκης του Ευθ. (Λύρα) – Αριστείδης Ζαχαριουδάκης του Ιωάνν (Μαντολίνο)
- Μιχαήλ Παραδεισανός (Δουλομιχάχης) στη λύρα
- Ανάστος Μπαγουράκης (Λύρα) – Μιλτιάδης Γιανουλάκης (Λαγούτο)
- Ανάστος Μπαγουράκης (Λύρα) – Ιάκωβος Μαριδάκης (Λαγούτο) Παρασκή τση Λαμπρής στην Αγιά Σοφιά, 14-4-1961.
* Ο Σταύρος Φωτάκης είναι στρατηγός ε.α, συγγραφέας, στιχουργός
