Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος στη συμπλήρωση των 37 χρόνων από το θάνατο του Νίκου Ξυλούρη, το φετινό αφιέρωμα ξεχωρίζει απ’ αυτά των προηγούμενων χρόνων. Στο πρώτο σκέλος του ο Γιάννης Παπαϊωάννου, που ήταν για πολλά χρόνια ηχολήπτης στην Columbia μέσα από την αυτοβιογραφία του με τίτλο «Πίσω από το τζάμι», περιγράφει και θυμάται ανάμεσα σε τόσους τραγουδιστές και το Νίκο Ξυλούρη, ενώ στο δεύτερο σκέλος μία ξεχωριστή ανάμνηση συναυλίας που πραγματοποίησε στο Δημοτικό Κήπο Ρεθύμνου, ο συνθέτης Χρήστος Λεοντής με το Νίκο Ξυλούρη στις 26 Μαΐου 1975 και που σχολιάστηκε στον τοπικό τύπο.
Ο Γιάννης Παπαϊωάννου για τον Νίκο Ξυλούρη
«Το Νίκο Ξυλούρη τον γνώρισα το 1971 όταν ηχογραφούσαμε την «Ιθαγένεια» του Γιάννη Μαρκόπουλου… αργότερα ξανασυναντηθήκαμε στο «Διόνυσε καλοκαίρι μας» του Σταύρου Ξαρχάκου και στην «Ακολουθία» του Χριστόδουλου Χάλαρη. Λεβεντόκορμος, γνήσιος Κρητικός, πάντα με το χαμόγελο. Μου έκανε εντύπωση πως ένας τραγουδιστής λυράρης τραγουδούσε και εκτός του τόπου του τόσο καλά τον Ξαρχάκο, τον Ανδριόπουλο, τον Στέλιο Βαμβακάρη, τον Λουκά Θάνο… είχε ένα κομπολόι και το έπαιζε όταν τραγουδούσε κάνοντας θόρυβο κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης. Του έλεγα «Βρε Νικόλα, μην παίζεις στις εισαγωγές το κομπολόι, γιατί ακούγεται», «Καλά Γιάννη μου, δεν θα το ξανακάνω». Που και που ξεχνιότανε αλλά δεν πειράζει… Δεν θα ξεχάσω σε ένα διάλειμμα ηχογράφησης, έχοντας τη λύρα του, παίζοντας μόνος του, για να ζεσταθεί που λέμε, ακούω μια μελωδία πολύ γνωστή. Κατεβαίνω κάτω στην αίθουσα να τον ακούσω από κοντά τι παίζει; Beatles: Yellow submarine και Eleanor Rigby. Έμεινα άφωνος και μόλις τελείωσε τον ρώτησα: «Ξέρεις τι παίζεις; Που τα έμαθες αυτά;» Και μου απαντά: «Δεν ξέρω τι είναι, αλλά τα έμαθα στην Κρήτη από τους χίπηδες που τα έπαιζαν με τις κιθάρες στα Μάταλα, τους άκουγα και τα ξεσήκωνα στη λύρα». Τον θυμάμαι και στις δύο παραστάσεις του έργου «Το Μεγάλο μας Τσίρκο». Απίστευτος! Προσωποποίηση της λεβεντιάς, ντυμένος στα μαύρα, με τις μπότες και το μαντήλι στο κεφάλι να τραγουδάει «Φίλοι κι αδέλφια», τον «Ξεριζωμό», μαζί με την Καρέζη και όλον τον θίασο και να τον καμαρώνεις και παράλληλα να κλαις».
«Όταν ηχογραφούσαμε το «Σάλπισμα» του Λουκά Θάνου και φτάσαμε στην «Μπαλάντα του κυρ Μέντιου», σε ποίηση του Κώστα Βάρναλη, μου λέει ο Νίκος: «Για να το τραγουδήσω αυτό, Γιάννη, πρέπει να διαβάσω Βάρναλη. Δεν μπορώ να πω το τραγούδι, αν δεν γνωρίσω τον δημιουργό του και το έργο του». Και διάβασε Βάρναλη κι ήρθε και το είπε, και ήταν για άλλη μία φορά καταπληκτικός. Αυτός ήταν ο Νίκος Ξυλούρης.
Ιστορική συναυλία στο Δημοτικό Κήπο Ρεθύμνου
Ήταν 26 Μαΐου 1975, όταν πραγματοποιήθηκε μία μεγάλη συναυλία του έργου «Καπνισμένο Τσουκάλι» σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου στο Ρέθυμνο του Χρήστου Λεοντή, με βασικό τραγουδιστή το Νίκο Ξυλούρη και δεύτερες φωνές την Τάνια Τσανακλίδου, τον Βασίλη Μπαρνή και το Γιώργο Μεράτζα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εποχής στον τοπικό τύπο, η προσέλευση του κόσμου ξεπέρασε κάθε προσδοκία (κόπηκαν κάπου 1000 εισιτήρια). Υπήρχε τόσος ενθουσιασμός στο ακροατήριο που σύμφωνα με το δημοσίευμα στο μεγαλύτερο μέρος της συναυλίας, ακροατήριο και τραγουδιστές έγιναν ένα ενιαίο σύνολο. Το Ρέθυμνο τίμησε τότε το Νίκο Ξυλούρη, όπως και τον Ηρακλειώτικης καταγωγής Χρήστο Λεοντή. Και βέβαια οι καλλιτέχνες ανταπέδωσαν τη ζεστασιά του ακροατηρίου, πραγματοποιώντας μια από τις καλύτερες συναυλίες τους.
Πηγές: Γιάννη Παπαϊωάννου, Πίσω από το τζάμι, εκδόσεις Θαλασσί 2010
Ρεθεμνιώτικα Νέα ημερομηνία 26 Μαΐου – 27 Μαΐου 1975
