Ο λαϊκός πολιτισμός της Κρήτης φτώχυνε πολύ με τον θάνατο του Μανόλη Συραγόπουλου

Ο μεταστάς γεννήθηκε στις Μαργαρίτες το έτος 1925. Μαθήτευσε δίπλα στον παππού του Κωνσταντίνο Καυγαλάκη και στη συνέχεια κοντά στους Αντώνιο Μαστοράκη για δύο χρόνια και στον Νικόλαο Μπροντζάκη για άλλα επτά χρόνια. Λίγο πριν το 1965 δούλεψε για ένα χρόνο δίπλα στον Ευάγγελο Τζουγανάκη στο μικρό αγγειοπλαστικό κέντρο της Καρωτής.

 

Άνοιξε το δικό του εργαστήριο σε ηλικία 25 χρόνων. Το 1952 έχτισε το πρώτο του καμίνι, το οποίο είχε χωρητικότητα 330 σταμνών. Ακολουθούσε με ευλάβεια τις παραδοσιακές τεχνικές. Το αγγειοπλαστείο του ήταν το πιο αντιπροσωπευτικό από τα παραδοσιακά τσικαλαριά της Κρήτης του 20ου αιώνα. Θα άξιζε πραγματικά να μετατραπεί σε μουσείο αγγειοπλαστικής, με τον ελάχιστο φωτισμό του, τη σχετική υγρασία, το χωμάτινο πάτωμα και τους σωρούς των διαφορετικών αγγείων που κατασκεύαζε: στάμνες, μπρίκια, λεκανίδες, πιάτα, προζυμολόγους, κουνενίδια, φλασκιά, γλάστρες, μελιδονιωτάκια, γαλαφτίδια, σπυρωτά και άλλα, ων ουκ έστι αριθμός.

 

Απ’ έξω κάθε τόσο κάπνιζε το ξυλοκάμινό του και παραδίπλα κάθε τόσο αντηχούσε ο τόπος από το κοπάνισμα των χωμάτων, με τα οποία παρασκεύαζε μέχρι τέλους τον πηλό με τον οποίο δούλευε. Τη διακόσμηση των αγγείων του πραγματοποιούσε η σύζυγός του Μαρία, καθισμένη στη δροσεράδα της βορεινής κρεβατίνας, έχοντας στο χέρι τον «πλοκό», ένα απλό ξυλάκι με δεμένη στην άκρη του μια φούντα προβατίσιου μαλλιού. Πιστεύω ότι την ατμόσφαιρα αυτή ζήλεψε πάνω απ’ όλα το συνεργείο του BBC, που τον απαθανάτισε σε πολύωρο σχετικό ντοκιμαντέρ, προσπαθώντας να αναπαραστήσει την παραγωγή της κεραμικής της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας.

 

Στο εργαστήριό του, στο ημίφως, με τις διηγήσεις του είχε πραγματικά σταματήσει τον χρόνο. Αυτό το τσικαλαριό θα πρέπει να είχαν επισκεφθεί πρώτο απ’ όλα το έτος 1960 ο αρχαιολόγος Ronald Hampe και ο κεραμίστας Adam Winter, όταν έκαναν έρευνα πεδίου και κατέγραψαν με επιστημονικό τρόπο τα εργαστήρια και τις τεχνικές κατασκευής των αγγείων στην Κρήτη, στο έργο τους «Bei Töpfern und Töpferinnen in Kreta, Messenien und Zypren», που εκδόθηκε το 1962. Οι ίδιοι περιγράφουν την άφιξή τους στις Μαργαρίτες και την επακόλουθη έκπληξή τους από αυτό που αντίκρισαν ως εξής: «Είναι σαν κάποιος να πήγε στον τόπο που ονειρευόταν στα παραμύθια, όπου ο χρόνος έχει σταματήσει».

 

Ο Μανόλης Συραγόπουλος πήρε μέρος στις εκθέσεις του ΕΟΜΜΕΧ στο Ρέθυμνο τα έτη 1979 και 1981. Το Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας του έχει απονείμει τιμητικό δίπλωμα. Πήρε μέρος σε όλες τις εκδηλώσεις με το όνομα «Μαγαρικά», από τα οποία τα πρώτα, το έτος 2005, ήταν αφιερωμένα στον ίδιο. Κι ακόμα, ο Σύλλογος «Κεράμων, Φίλοι της Κρητικής Κεραμικής» τον έχει ανακηρύξει επίτιμο μέλος του.

 

Για το έργο του Μανόλη Συραγόπουλου έχουν γράψει ο Χ. Σκλαβενίτης στο βιβλίο «Η λαϊκή αγγειοπλαστική στη Δυτική Κρήτη», Χανιά 2002, ο Κ. Σταυρακάκης στο «Μαγαρικά 07. Η κεραμική των Μαργαριτών. Εργαστήρια και δημιουργοί», Μαργαρίτες 2007 και ο υπογραφόμενος στο βιβλίο «Η παραδοσιακή αγγειοπλαστική τέχνη στο Ρέθυμνο κατά τον 20ο αιώνα. Ιστορία, εργαστήρια, τεχνίτες, προϊόντα», Ρέθυμνο 2012. Μεγάλων διαστάσεων φωτογραφία του στο τροχί και πολλά αγγεία του κοσμούν το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης.

 

Η τελευταία τίμηση του μεταστάντος πραγματοποιήθηκε πριν από ένα ακριβώς χρόνο, στις 14 Οκτωβρίου του 2012, στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης.

 

Τιμήθηκε εκεί μαζί με τον Καρωθιανό Ευάγγελο Τζουγανάκη (μετά θάνατον) και τους επίσης Μαργαριτσανούς Νίκο Καυγαλάκη, Κωνσταντίνο Δάνδολο και Μανόλη Καλλέργη. Όμως δεν ήταν πια σε θέση να παραλάβει τον τίτλο τιμής και αντιπροσωπεύτηκε από την Πολιτιστική Κίνηση Μαργαριτών δια της προέδρου της Στέλλας Πυθαρούλιου. Είμαι βέβαιος ότι ο προοδευτικός αυτός Σύλλογος θα τιμήσει και μετά θάνατον τον Μανόλη Συραγόπουλο αλλά και θα απονείμει στην αγγειοπλαστική παράδοση του χωριού του μια διαρκέστερη τιμή, με την επαναλειτουργία της εξαιρετικής «Συλλογής Κεραμικών Μαργαριτών», που είχε εγκαινιαστεί το 2001, είχε μείνει ανοιχτή για ελάχιστο διάστημα και από τότε παραμένει κλειστή.

 

Κοιμήσου εν ειρήνη, μπαρμπα-Μανόλη. Για πάνω από επτά δεκαετίες δούλεψες το χώμα, που σε περιμένει τρυφερά να επιστρέψεις στην αγκαλιά του, επιβεβαιώνοντας για σένα και για όλους μας το αποχαιρετιστήριο εκκλησιαστικό «Χους ει και εις χουν απελεύσει…».