Πιο κοντά στο μυστικό της Αμφίπολης οι ανασκαφές

Μερικά βήματα πιο κοντά στο μεγάλο μυστικό του Τύμβου Καστά της Αμφίπολης βρέθηκαν την Κυριακή οι συμμετέχοντες στις ανασκαφικές εργασίες, καθώς αφαιρέθηκαν ακόμη δέκα λιθόπλινθοι στον τοίχο σφράγισης αποκαλύπτοντας ακόμη μεγαλύτερο κομμάτι από την είσοδο του τάφου.

 

Έτσι, αποκαλύπτεται η πρόσοψη του μνημείου της Αμφίπολης και οι αρχαιολόγοι μπαίνουν πλέον στο εσωτερικό και αναζητούν τη θύρα που θα τους επιτρέψει να εισέλθουν στον κεντρικό θάλαμο και να «ξεκλειδώσουν» το μέγα μυστικό της Αμφίπολης, την κατάσταση διατήρησής του και την ταυτότητα του νεκρού.

 

Το Σαββατοκύριακο εισήλθαν στον προθάλαμο από το θυραίο άνοιγμα που βρήκαν πίσω από τον προστατευτικό τοίχο και διαπίστωσαν ότι φέρει εξαιρετικές παραστάσεις, αλλά και χώματα.

 

Οι ανασκαφείς αφαίρεσαν ακόμη δέκα λιθοπλίνθους από τον τοίχο που σφράγιζε την είσοδο, οι οποίοι αποτελούσαν την εβδόμη και όγδοη σειρά του. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του υπουργείου Πολιτισμού, απομένουν τρεις σειρές προς αποδόμηση του συνόλου των έντεκα δόμων. Οι λίθοι που έχουν παραμείνει στη θέση τους έχουν ύψος περίπου 1,5 μέτρο και θα αφαιρεθούν στη συνέχεια.

 

Προς το παρόν, όμως, η ανασκαφή διεξάγεται μέσα και έξω από το μνημείο σε μια προσπάθεια ισορροπίας, ώστε να μην κινδυνεύσει η στατικότητα. Παρότι ένα πολύ σημαντικό δεδομένο για τους μακεδονικούς τάφους είναι τα δάπεδά τους, τα οποία μπορούν να δώσουν πολλές πληροφορίες για τον νεκρό και την εποχή του, η «κάθοδος» γίνεται αργά και με προσοχή.

Με την αφαίρεση των νέων πλίνθων από τον τοίχο, αποκαλύφθηκε η συνέχεια της πρόσοψης της εισόδου του μνημείου, με διάκοσμο όμοιο με αυτόν των πλαϊνών τοίχων. Δηλαδή, νωπογραφία λευκού χρώματος, εξαιρετικά επιμελημένη, που μιμείται τον μαρμάρινο περίβολο.

 

Παράλληλα, αποκαλύπτονται, κάτω από τα επίκρανα, οι μαρμάρινες παραστάδες του θυρώματος, οι οποίες επικαλύπτονται, επίσης, από λευκή νωπογραφία. Με τη μερική αφαίρεση χωμάτων, που βρίσκονται πίσω από την είσοδο, αποκαλύπτεται η πίσω πλευρά της εισόδου, ιδιαιτέρως επιμελημένη, αντίστοιχη της προσόψεως. Επί της νωπογραφίας των επιστυλίων της σώζονται ίχνη κόκκινου και μαύρου χρώματος. Η πλαϊνή και πίσω όψη των ιωνικών επικράνων των παραστάδων, που επικαλύπτονται από νωπογραφία, είναι επιζωγραφισμένες με τα ίδια χρώματα.

 

Έχουν αρχίσει να αποκαλύπτονται και οι πλαϊνοί τοίχοι του προθαλάμου. Είναι επενδεδυμένοι με μάρμαρο Θάσου και κοσμούνται στο ανώτερο μέρος τους με ιωνικό επιστύλιο, επί του κυματίου του οποίου σώζονται ίχνη μαύρου και κόκκινου χρώματος.

 

Αυτά λέει η ανακοίνωση του υπουργείου. Πρακτικά σημαίνουν πως οι αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε το θυραίο άνοιγμα στην πρόσοψη του τάφου, το οποίο κάλυπτε ο τοίχος σφράγισης. Σε άλλους μακεδονικούς τάφους εκεί βρίσκεται θύρα και σε άλλους άνοιγμα. Στην περίπτωσή μας, συνέβη το δεύτερο. Κατόπιν, οι αρχαιολόγοι εισήλθαν στον προθάλαμο του τάφου (ή στον προ-προθάλαμο, η έρευνα θα δείξει αν υπήρχε και άλλο δωμάτιο) και βρήκαν εκεί χώματα, τα οποία και ξεκίνησαν να αφαιρούν.

Όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, ο προθάλαμος ακολουθεί σε διακόσμηση την πρόσοψη, με τα ίδια στοιχεία και χρώματα. Όταν αφαιρεθεί όλο το χώμα, αναμένεται να εντοπισθεί η κατά πάσα πιθανότητα μαρμάρινη θύρα. Κρίνοντας από την εκτεταμένη χρήση μαρμάρου στον περίβολο, δεν θα ήταν λογικό η θύρα, που αποτελούσε είσοδο του νεκρού στην τελευταία του κατοικία και διαμεσολαβητική δίοδο για τον Κάτω Κόσμο, να είναι καμωμένη από άλλο υλικό. Όταν την εντοπίσουν, υπάρχουν δύο πιθανότητες: να οδηγεί στον προθάλαμο, στον οποίο επίσης μπορεί να υπάρχουν ταφές -αλλά όχι του «κυρίως» νεκρού ή στον θάλαμο, όπου θα είχε εναποτεθεί ο «κάτοχος» του τάφου. Σε περίπτωση που είναι ο προθάλαμος, ίσως υπάρχει και δεύτερη θύρα μεταξύ του προθαλάμου και του κυρίως θαλάμου.

 

Το χώμα που βρέθηκε στο πρώτο δωμάτιο στο οποίο εισήλθαν οι αρχαιολόγοι μπορεί να έχει διάφορες εξηγήσεις. Ίσως σχετίζεται με πλημμύρες από τον ποταμό Στρυμώνα, οι οποίες ενδεχομένως να γέμισαν τους κενούς χώρους με φερτά υλικά – υπενθυμίζουμε ότι το μνημείο δεν θα μπορούσε να είναι υδατοστεγές.

 

Η δεύτερη πιθανότητα είναι να έχει ανοίξει τμήμα της οροφής και να έχουν καταρρεύσει χώματα από τον τεχνητό τύμβο που είχε γίνει πάνω από τον μακεδονικό τάφο – του οποίου τα θεμέλια και ένα μέρος είναι μέσα στον φυσικό γήλοφο Καστά. Η τρίτη και απευκταία είναι το άνοιγμα να έχει γίνει από χέρια τυμβωρύχων. Σε αυτή την περίπτωση, ο τάφος μάλλον έχει συληθεί.

Εκτός από τις ανασκαφικές εργασίες, πραγματοποιούνται επεμβάσεις συντήρησης και στερέωσης του διακόσμου, μόλις έρχεται στο φως, από ειδικευμένους συντηρητές.

 

Οι μακεδονικοί τάφοι είναι υπόγεια τυμβόχωστα κτίρια, με χαρακτηριστικά περισσότερο ή λιγότερο κοινά. Το οικοδομικό υλικό είναι κατά κανόνα πωρόλιθος του Βερμίου με κονίαμα, αλλά σε τόπους μακριά από την κοιτίδα των Μακεδόνων χρησιμοποιήθηκε επίσης, χωρίς κονίαμα, ο τοπικός ασβεστόλιθος (Πέλλα, Τούμπα Παιονίας κ.ά.) ή και μάρμαρο (Σταυρούπολη, Ξάνθη κ.ά.). Από μάρμαρο ή από άλλο εκλεκτό υλικό γίνονταν μόνο θυρώματα, κατώφλια, θυρόφυλλα και έπιπλα, όπως οι κλίνες και ο μοναδικός μαρμάρινος θρόνος του τάφου της Βεργίνας.

 

Οι οριζόντιες διαστάσεις των μνημείων είναι ορθογώνιες. Αποτελούνται κατά κανόνα από έναν θάλαμο (Πέλλα, Καρύτσα, Μαλαθριά, Ολυνθος, Λάκκωμα) ή από προθάλαμο και θάλαμο (Παλατίτσια, Βεργίνα, Λευκάδια κ.ά.). Η στέγη συνήθως είναι καμαρωτή. Στις εξαιρέσεις υπάγονται οι μικρότεροι θάλαμοι και μερικοί προθάλαμοι μεγάλων (τάφος Kinch, κοντά στη Νάουσα, τάφος κοντά στο φράγμα του Αλιάκμονα κ.ά.). Στο κονίαμα της πρόσοψης και των θαλάμων είναι ζωγραφισμένη αρχιτεκτονική διακόσμηση ή και ολόκληρες παραστάσεις.