Πρινές Ρεθύμνου

Βρίσκεται 7 χλμ. δυτικά του Ρεθύμνου, σε υψόμετρο 200 μ., με 851 κατοίκους (απογραφή 2011) και αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα (μαζί με τους Βεδέρους) του Δήμου Ρεθύμνου, ενώ οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι το 2014 ήταν 586. Το 2001 ανήκε στο Δήμο Νικηφόρου Φωκά με 582 κατοίκους.

 

Το 1583 αναφέρεται ως Πρινέα με 430 κατοίκους, το 1834 με 40 χριστιανικές και 90 τούρκικες οικογένειες.

 

Το 1881 στο Δήμο Ατσιποπούλου με 440 χριστιανούς και 74 Τούρκους. Το 1920 είναι έδρα αγροτικού Δήμου Πρινέ (μαζί με Βεδέρους) με 467 κατοίκους, ενώ από το 1928 έδρα κοινότητας με 534 κατοίκους. Το 1940 με 580 κατοίκους.

 

Ένα χλμ. δυτικά είναι ο βενετσιάνικος οικισμός Βεδέροι, που έπαιξε προστατευτικό ρόλο για τον Πρινέ, εξαιτίας της θέας του προς τη θάλασσα σε χρόνια πειρατικά.

 

Πήραν τ’ όνομά τους από το Vedere= παρατηρώ στα ιταλικά.

 

Βόρεια των Βεδέρων είναι το υπέροχο βεδεριώτικο φαράγγι.

 

Οι Βεδέροι το 1881 είχαν 99 κατοίκους, το 1920 62 κατοίκους, ενώ στην τελευταία απογραφή του 2011 είχαν 33 κατοίκους.

 

Πριν τον 10ο μ.Χ. αιώνα είχε κατοικηθεί ο οικισμός Κλωτζιανά στην περιοχή, όμως εγκαταλείφτηκε μάλλον εξαιτίας των Σαρακηνών.

 

Όσοι κάτοικοι σώθηκαν έχτισαν δύο νέες γειτονιές, την Κάνεβα και τον Αλεξαντρή, που είχαν αρκετά αγγειοπλαστεία, κέντρα διασκέδασης και μεγάλη δραστηριότητα.

 

Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τον Ν. Φωκά το 961, επειδή αρκετοί κάτοικοι είχαν πουληθεί στα σκλαβοπάζαρα, το Βυζάντιο έστειλε ξακουστές οικογένειες και αρχοντόπουλα για ν’ ενισχυθεί ο πληθυσμός της Κρήτης.

 

Ανάμεσα σ’ αυτές τις αποστολές ήταν και ο Πρίγκιπας Μιχαήλ που εγκαταστάθηκε στο Ρέθυμνο.

 

Σε μια βόλτα που έκανε στην περιοχή μαγεύτηκε από το όμορφο τοπίο με τα πανύψηλα δέντρα, το ωραίο κλίμα, τα κέντρα διασκέδασης και έχτισε το παλάτι του εκεί.

 

Αργότερα εγκαταστάθηκαν γύρω του και αξιωματούχοι, χτίζοντας φυλάκια και σκοπιές για να ελέγχουν τον κόλπο του Γερανίου από τους πειρατές, έτσι δημιουργήθηκε το παλάτι-κυβερνείο των Ενετών.

 

Ήρθαν κι άλλοι Ενετοί χτίζοντας ο ένας δίπλα στον άλλο τα σπίτια τους (σώζονται σήμερα καμάρες, βεράντες με το πιο σημαντικό του Γ. Φραγάκη-Καψαλιανού).

 

Μια επιδημία της εποχής που χτύπησε τους οικισμούς Κάνεβα και Αλεξαντρή, η οποία τους εξαφάνισε, ανάγκασε και όσους σώθηκαν και ήρθαν στο μέρος εκείνο και εγκαταστάθηκαν.

 

Έτσι μεγάλωσε το χωριό και οι Βενετοί τ’ ονόμασαν Princeps (Πρίνσεπς δηλαδή πρίγκιπας στα λατινικά). Οι ντόπιοι όμως έβγαλαν το «c» και έμεινε Πρινές.

 

1. Αγ. Αντώνιος-Ευαγγελισμός (διμάρτυρος ενοριακός ναός του 1800), στο κέντρο του χωριού.

Σύμφωνα με την παράδοση επί Τουρκοκρατίας όλοι οι κάτοικοι σε μια μέρα έκοψαν τους θάμνους, έβαλαν φωτιά στο ασβεστοκάμινο και έβγαλαν τον ασβέστη για το χτίσιμο της εκκλησίας.

2. Αγ. Παντελεήμονας, στο κέντρο του χωριού και την ημέρα της γιορτής του γίνεται το μεγάλο πανηγύρι. Αρκετοί προσκυνητές έρχονται στη χάρη του, για να γιατρευτούν. Το 1896 ένας Τούρκος κατάφερε με το σπαθί του οκτώ χτυπήματα στην εικόνα του Αγίου, τα οποία φαίνονται ακόμη.

3. Αγ. Παρασκευή, γραφικό παρεκκλήσι, με την παράδοση ν’ αναφέρει ότι η Αγία έσωσε το εκκλησάκι από πυρκαγιά, αφού ένας χωριανός επικαλέστηκε τη βοήθειά της. Παλιά ήταν μοναστήρι πολυάνθρωπο, όμως επί τουρκοκρατίας λεηλατήθηκε και ερημώθηκε. Υπαγόταν στην Ιερά Μονή Αρσανίου, το 1866 πουλήθηκαν τα κτήματά του και με τα χρήματα ενισχύθηκε ο αγώνας του Έθνους.

 

Δίπλα στο παλιό λιθόκτιστο σχολείο (σήμερα ενοριακό κέντρο), είναι η εκκλησία του Αγ. Νικολάου (10ου-11ου αιώνα).

Στο ναό υπάρχει παλιά φορητή θαυματουργή εικόνα του Αγίου (αγνώστου αγιογράφου) την οποία επαργύρωσαν το 1958.

Πολλά ήταν τα θαύματα του Αγίου επί Τουρκοκρατίας, γι’ αυτό έγινε η εικόνα στόχος των Τούρκων. Λεηλάτησαν το ναό, ενώ με τα ξίφη τους χτύπησαν την εικόνα, χωρίς αποτέλεσμα και η σφαίρα εξοστρακίστηκε και τύφλωσε αυτόν που πυροβόλησε.

Το μεγάλο όμως θαυμαστό γεγονός έγινε περίπου το 1700, όταν την ημέρα της γιορτής του Αγίου, κατά την περιφορά της εικόνας στο χωριό, την κρατούσαν δύο νέοι ο Σπύρος Σταυριδάκης και ο Μπεμπής (τ’ όνομά του δεν έχει διασωθεί).

 

Όταν η πομπή έφτασε στη βρύση, ξαφνικά η εικόνα μαζί με τον Σπύρο αποσπάστηκε από τα χέρια του Μπεμπή και προχώρησε τον αγροτικό δρόμο με κατεύθυνση τη θάλασσα. Οι άνθρωποι εκστατικοί παρακολουθούσαν αυτά που συνέβαιναν και σταυροκοπιόταν.

 

Η εικόνα με τον Σπύρο, προχώρησε μέσα στη θάλασσα και ένα φως διαυγές και ανέσπερο φαινόταν, ώσπου σιγά-σιγά χάθηκε μαζί με τον Σπύρο στο βάθος του ορίζοντα.

 

Πέρασαν μέρες από τότε, οι άνθρωποι δεν μπόρεσαν να ερμηνεύσουν το περιστατικό, το ανεξιχνίαστο μυστήριο, όλοι μιλούσαν για εξαίσιο θαύμα του Αγίου Νικολάου.

 

Μετά από τρεις μέρες η Αγία Εικόνα ξαναγύρισε μόνη στη θέση της χωρίς κανείς να αντιληφθεί το παραμικρό και ενώ μέρα-νύχτα γινόταν παρακλήσεις και λειτουργίες. Ύστερα από σαράντα μέρες, καθώς ετοίμαζαν το σαρανταήμερο μνημόσυνο του Σπύρου, μπήκε η μητέρα του μέσα σ’ ένα δωμάτιο και βρήκε τον γιο της να είναι ξαπλωμένος πάνω σε μια πέτρινη πεζούλα. Τον ρώτησε που ήταν τόσες μέρες και αυτός της απάντησε ότι είχε πάει στα Μύρα της Λυκίας (την πατρίδα του Αγίου Νικολάου) και άφησε την τελευταία του πνοή, χωρίς να πει περισσότερα για τη θαυμαστή πορεία του στα Μύρα της Λυκίας.

 

Στο σπίτι του Οσίου Σπυρίδωνα, που αξιώθηκε μιας τέτοιας χάριτος ένα ακόμη καντηλάκι ανάβει νυχθημερόν.

 

Αγ. Στέφανος (εξωκλήσι), Αγ. Γεώργιος (λημέρι την κατοχή), Αγ. Ιωάννης Θεολόγος (μοναστηριακός), Αγ. Γεώργιος (κοιμητηριακός), Αγ. Ιωάννης Θεολόγος (24/6) στους Βεδέρους.

Ιερείς: Ιάκωβος Σοφουλάκης, (1929-1971) Στυλιανός Σαλβαράκης, Μ. Τσουπάκης, (1971 -σήμερα) Δημήτρης Μπεμπής.

 

Επί Τουρκοκρατίας η ίδρυση σχολείων ήταν έργο της εκκλησίας, προκρίτων ή φιλοπάτριδων, που πίστευαν ότι η απελευθέρωση της Κρήτης θα γίνει μόνο με την παιδεία. Ένας σπουδαίος αγωνιστής ο Αμαριώτης Μανόλης Βυβιλάκης, συνειδητοποίησε αυτό και βοήθησε τα μέγιστα.

 

Μέχρι το 1860 ιδρύθηκαν στην Κρήτη 36 σχολεία, από τα οποία τα 30 ήταν στο Ρέθυμνο, πέντε στο Ηράκλειο και ένα στο Λασίθι. Μάλιστα σε επιστολές που διέσωσε ο Βυβιλάκης του 1860 αναφέρονται ευχαριστίες από δασκάλους, προκρίτους για το εξοπλισμό τους.

 

Από το 1834 όμως λειτουργούσε στον Πρινέ οργανωμένο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο σε διάφορα σπίτια (γεγονός που έκανε του Μ. Καλούδη ν’ αφήσει την περιουσία του), ενώ το 1850 ιδρύθηκε επίσημα και το 1870 χτίστηκε δίπλα στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου (σήμερα είναι ενοριακό πνευματικό κέντρο). Την κατοχή έγινε νοσοκομείο και οι μαθητές έκαναν μάθημα στον Αγ. Γεώργιο.

 

Για ένα διάστημα περίπου το 1887 λειτουργούσε και νυκτερινό σχολείο «Ο άγιος Νικόλαος Πρινέ», για ενήλικες με εμπνευστή τον Αετό Χρ. Τζιφάκη.

 

Σημαντικό ρόλο για τη λειτουργία του Σχολείου έπαιξε και ο ιερέας του χωριού Ιάκωβος Σοφουλάκης, με πρώτο δάσκαλο τον Γιάννη Μαθιουδάκη.

 

Δάσκαλοι αναφέρονται μετά το 1890 ο Γωνιανός Σπύρος Λίτινας και ο Γ. Αποστολάκης (με 30 μαθητές το 1899-1900). Το 1899 ιδρύθηκε νέο μονοτάξιο σχολείο κρητικής πολιτείας, ενώ το 1902 ιδρύθηκε αδιαίρετο Παρθεναγωγείο και Αρρεναγωγείο, που έγιναν δευτεροβάθμια.

 

Δάσκαλοι που αναφέρονται Ιωάννης Καλούδης (1897-1930) και Στ. Παπαδάκη.

 

Το 1929 το σχολείο έγινε μικτό και από το 1952 μεταστεγάστηκε στο νέο κτίριο, ως 2θέσιο. Αργότερα λειτούργησε και Νηπιαγωγείο.

 

Δάσκαλοι που υπηρέτησαν ήταν: ο φοιτητής Μανόλης Τσιριμονάκης (το 1901), Στυλ. Σοφουλάκη-Φραϊδάκη (1914-28), Εμμ. Φραϊδάκης – Ελευθ. Πισκοπάκη (1930-46), Αιμιλία Λαρίου (1949-61), Καλούδη Σμαράγδα, Αντ. Πελεκανάκης, Παντ. Φραϊδάκης, Στ. Μπερνιδάκης, Αντ. Βόλακας, Μαρ. Γαλανάκης, Κ. Κουμεντάκης, Τ. Πολύζου (1965-72), Ν. Σκαντζιδάκης, Β. Φραγκούλη, Σόνια Γάσπαρη, Άννα Κιαγιαδάκη, παπα-Δημήτρης Μπεμπής (1972-2007), Ανδρ. Μπιρικάκη, Άννα Θεοδωράκη, Ειρ. Μαρκάκη, Φ. Μακρίδου, Γ. Γαραντωνάκης, Αγησ. Μαυροματάκης κ.α.

Το 2013-14 είναι 4θέσιο με διευθυντή τον Γ. Πολάκη και πενήντα μαθητές.

 

Χαρίλαος Αγγελάκης (1857-1923), υφηγητής Νομικής Πανεπιστημίου Αθηνών, βουλευτής Κρητικής Βουλής το 1881.

Γιώργος Γεωργαλής, καθηγητής-φυσικός και αντιδήμαρχος Ρεθύμνου.

Ιωάννης Γοβατζιδάκης (+1934), βουλευτής Ρεθύμνου από το 1912-1933, προστάτης των εργαζομένων, βοήθησε στην ανέγερση αρκετών σχολείων, ήταν από τους Βεδέρους.

Εμμανουήλ Γοβατζιδάκης (1844-1922) αρχηγός στις επαναστάσεις 1866-69. Συνελήφθη κατόπιν προδοσίας στους Βεδέρους από τους Τούρκους, αλλά διέφυγε.

Πήρε μέρος σε πολλές μάχες, πληρεξούσιος επαρχίας Ρεθύμνης.

Γεώργιος Γοβατζιδάκης (+1944) πήρε μέρος σε πολλούς αγώνες από το 1895-1912. Επικεφαλής Σώματος στην Ήπειρο.

Μάρκος Καλούδης (1795-1886), εγκαταστάθηκε στη Ρωσία και κατατάχτηκε εθελοντικά στον Ιερό Λόχο του Υψηλάντη, πολεμώντας το 1821 στο Δραγατσάνι. Ήταν από τους λίγους ιερολοχίτες που διασώθηκαν. Το 1828 πήρε μέρος στην προσωρινή κυβέρνηση, ενώ αργότερα ήρθε στην Κρήτη με εξήντα ιππείς συνεχίζοντας τον αγώνα κατά των Τούρκων.

Με ιδιόγραφη διαθήκη του στο υπουργείο Παιδείας το 1876, άφησε κληροδότημα να σπουδάζουν με υποτροφία τρεις δάσκαλοι από τον Πρινέ (αν δεν υπάρχουν από τον Ν. Ρεθύμνου).

Η υποτροφία το 1991 ήταν 8.000 δρχ. τον μήνα, μέχρι τέλος των σπουδών.

Προτομή του υπάρχει στην πλατεία Πρινέ.

Σταύρος Κατζουράκης, γενικός αστυνομικός διευθυντής, πολυγραφότατος συγγραφέας και αρθρογράφος.

Δημήτρης Κ. Μπεμπής (1890), τιμήθηκε από τον βασιλιά Αλέξανδρο το 1918 με προαγωγή για διακεκριμένες πράξεις του. Μέλος του ΕΟΡ και αντιστασιακός.

Δημήτρης Κ. Μπεμπής, ιδρυτικό μέλος ΕΓΣΡ το 1937 και πρώτος πρόεδρός της, ενώ ο γιος του Κώστας πρόεδρος από 1982-87 και 1990-95.

Δημήτρης Ν. Μπεμπής (1947), αρχιερατικός επίτροπος, ιερέας του χωριού από το 1971 -σήμερα και δάσκαλος Πρινέ (διευθυντής) από 1972-2007 για 36 χρόνια, με πολύτιμη προσφορά σ’ όλους τους τομείς.

Αντώνης Πατεράκης, δήμαρχος Νικ. Φωκά από 1998-2005 και πρόεδρος Εργατικού Κέντρου από 1983-92.

Χρήστος Πολίτης (Πιατουλάκης), ο γνωστός ηθοποιός, κατάγεται από τον Πρινέ από τη μητέρα του Ελένη Γεωργαλή.

Ανδρέας Γ. Ρόμπολας, γενικός διευθυντής τοπογραφίας, απόστρατος υποστράτηγος.

Αετός Τζιφάκης (1840-1916), λόγιος, φιλόπατρις και εμπνευστής του νυκτερινού σχολείου.

Χρήστος Τζιφάκης (1888-1962), συνταγματάρχης, αρχηγός Εθνικής Αντίστασης 1941-45.

Το 1946 διορίστηκε νομάρχης Ρεθύμνης και το 1947 υπουργός, γενικός διευθυντής Κρήτης. Πολέμησε σε βαλκανικούς πολέμους, Μ. Ασία και Κατοχή.

Ο γιος του Αετός απόστρατος αντιναύαρχος. Η προτομή του στην Πλατεία Νομαρχίας.

Μανόλης Ματ. Τσιριμονάκης (1913-86), δικηγόρος, εξέδιδε την εφημερίδα «Αλήθεια». Αντιστασιακός, με αρκετά δημοσιεύματα, ενώ βιβλίο του «Εθνική Αντίσταση στο Ν. Ρεθύμνου».

Μανόλης Χ. Τσιριμονάκης (1883-1945), δικαστικός, πρόεδρος πρωτοδικών στις Σέρρες το 1918, αλλά και πρώτος πρόεδρος Λυκείου Ελληνίδων. Έχει παρασημοφορηθεί με το Μεγάλο Σταυρό Ελληνικού Κράτους και Ιταλίας.

 

Ο πληθυσμός του Πρινέ συνεχώς αυξάνεται πλησιάζοντας τους 1.500 κατοίκους.

Διαθέτει σύγχρονες κατοικίες, αγροτουριστικές μονάδες σ’ ένα πανέμορφο περιβάλλον σε τρεις ζώνες παραδοσιακή (με ενετικά κτίρια), εντός και εκτός οικισμού.

Από το 1982 ο δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος Πρινέ, διοργανώνει σημαντικές εκδηλώσεις στο χωριό.

Στο Ηρώο του χωριού αναφέρονται όλοι οι πεσόντες υπέρ πατρίδας: Πρινές 20, Βεδέροι 4 και Γεράνι 11 (γιατί από το 1925-32 το Γεράνι ανήκε στην κοινότητα Πρινέ).

Από τον Πρινέ είναι αρκετοί ακόμη επιστήμονες όπως γιατροί (Νίκος και Στάθης Ηλιάκης, Ειρήνη Πατεράκη), δικηγόροι-συμβολαιογράφοι (Γ. Λουκάκης, Στ. Κυριμάκη, Αντ. Λουκακης, Μαρ. Πισκοπάκη), καθηγητές (Γ. Γεωργαλής, Γ. Δρανδάκης, Μαρκ. Βαβούρης, Δ. Σαλβαράκης, Π. και Β. Πισκοπάκη), αξιωματικοί (Β. και Α. Ρόμπολας, Δ., Ν. και Χ. Μπεμπής, Ν. Βαβούρης), καλλιτέχνες κρητικής μουσικής (Γουνάκηδες, Γ. Πατεράκης, Στ. Κουρκουλός, Β. Καριλάκης), κ.α. και φυσικά ο σπουδαίος ηθοποιός Χρήστος Πολίτης.

 

Το 1962 ιδρύθηκε ο Ολυμπιακός Πρινέ, και πήρε μέρος στο πρωτάθλημα καταλαμβάνοντας τις παρακάτω θέσεις:

1963, Γ’ κατηγορία, 2η θέση.

1964, Α’ κατηγορία, 6η θέση.

1965, Β’ κατηγορία, 6η θέση.

Στη συνέχεια κατά διαστήματα αγωνίστηκε σε Β’ και Γ’ κατηγορία, μέχρι το 1988 που συγχωνεύτηκε με τον Άφοβο, δημιουργώντας την ΕΑΠ (Ένωση Ατσιποπούλου-Πρινέ).

Στη φώτο η ομάδα του Ολυμπιακού Πρινέ το 1984-85 με τους: Πισκοπάκη, Πολάκη, Καριλάκη, Κασέλα, Τριπολιτάκη, Σταυριδάκη, Λουτριανάκη, Λουκάκη, Καραχάλιο, Βαλέργα, Μπεμπή, Μαρκάκη, Νικολακάκη, Καριλάκη, Λεωνιδάκη, Κουρκουλό.

Άρτζι Χαραϊτσή, Βαρόνος, Βλαστός, Βιτούρης, Δαμιλάς, Ισκεντέρ, Καλογεράκης, Καλούδης, Καρούδος, Λούρας, Μανιουδάκης, Μαριδάκης, Μπίστης, Παπαδάκης, Περδικάρης, Ροδινάκης, Σαλιβαράς, Τζαφάς, Φημής, Χάσικος κ.α.

Αγγελάκης, Αλικάκης, Βαβουράκης, Βαλαρής, Γεωργαλής, Γιουνουσάκης, Δρανδάκης, Ηλιάκης, Καλούδης, Καλαϊτζής, Καριλάκης, Κατσανέβας, Κουρκουλός, Κατζουράκης, Λιανδρής, Λαριάκης, Λουκάκης, Μαραβελάκης, Μπεμπής, Μανιάς, Μαρκάκης, Παπαδάκης, Πατεράκης, Πολογιωργάκης, Παπουτσιδάκης, Ρομπολάκης, Σαλιβαράκης, Σκεντεράκης, Σταυριδάκης, Σοφουλάκης, Σταγάκης, Τσιριμονάκης, Τζαγκαράκης, Τζιφάκης, Χαροκοπάκης, Χαμπίμπος Ισμαήλ και Αχμέτ.

Πηγές:

1. «Ρεθυμνιώτικος Πανδέκτης και Πανόραμα», Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης.

2. Αρχείο παπα-Δημήτρη Μπεμπή.

3. «Κρήτη» 1993 (αφιέρωμα Μχ. Τρούλη).

Για συμπληρωματικά στοιχεία στο τηλ. 6934 178701.